Primeri dobre prakse - Vekovi Bača
/ Kulturno nasledje
Slavica Vujović, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture NOVA ISKUSTVA U OČUVANJU I PREZENTACIJI NASLEĐA - RAZVOJNI PROJEKAT INTEGRATIVNE ZAŠTITE NASLEĐA NA TERITORIJI OPŠTINE BAČ „VEKOVI BAČA“ Projekat „Vekovi Bača“ nastao je kao odgovor na situaciju kada se pojavi interes lokalne zajednice za očuvanje nasleđa, a nasleđe se nalazi u stanju u kome se ne može predstaviti javnosti. Izuzetnu vrednost sveukupnog nasleđa ovog dela Srbije i Vojvodine čini njegova izrazita istorijska slojevitost i multikulturalnost.
Slavica Vujović, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture
NOVA ISKUSTVA U OČUVANJU I PREZENTACIJI NASLEĐA - RAZVOJNI PROJEKAT INTEGRATIVNE ZAŠTITE NASLEĐA NA TERITORIJI OPŠTINE BAČ „VEKOVI BAČA“
Projekat „Vekovi Bača“ nastao je kao odgovor na situaciju kada se pojavi interes lokalne zajednice za očuvanje nasleđa, a nasleđe se nalazi u stanju u kome se ne može predstaviti javnosti. Izuzetnu vrednost sveukupnog nasleđa ovog dela Srbije i Vojvodine čini njegova izrazita istorijska slojevitost i multikulturalnost.
O velikom istorijskom značaju svedoči arhitektonsko i arheološko nasleđe Bača i njegove okoline.
Srednjevekovna tvrđava u Baču iz 14. veka, sa podgrađem, Franjevački samostan iz 12. veka i srpski pravoslavni manastir Bođani iz 15. veka, kao i ostaci hamama iz 16. veka, tradicionalna narodna arhitektura i spomenici industrijskog nasleđa, zajedno s bogatom prirodom i nematerijalnim nasleđem izuzetno su atraktivni za posetioce i veliki su potencijal za budući razvoj kulturnog, ekološkog i turizma posebnih interesovanja.
Put od neprihvatljive stvarnosti do željenog cilja, na kome sa sa jedne strane kreću vlasnici/korisnici koji žele rezultat što pre, a sa druge strane profesionalci u obavezi da sprovode zakonom propisani složeni proces - od istraživanja, izrade dokumentacije, do preduzimanja konkretnih radova, zaključno sa prezentacijom nasleđa – morao se pažljivo trasirati tako da se zajedno stigne do cilja!
Kada je krajem 2005. godine u Pokrajinskom zavodu za zaštitu spomenika kulture iz Petrovaradina napravljen koncept projekta, nazvan „Vekovi Bača“ (autor arh. Slavica Vujović), postavljeni su ciljevi i okvirni akcioni plan. U prvi plan istaknute su osnovne odrednice projekta – da se radi o razvojnom projektu, koji će se integralno baviti zaštitom vrednog i retkog kulturnog i prirodnog nasleđa na teritoriji opštine Bač, u Podunavlju. Kreiran je novi metodološki okvir za istovremeno obavljanje multidisciplinarnih aktivnosti u okviru tri ravnopravne komponente projekta: komponenta A – istraživanje, izrada planske dokumentacije i marketing, komponenta B – konzervacija i rehabilitacija i komponenta V – upravljanje i prezentacija nasleđa. Lista partnera za pridruživanje ovom kišobran projektu ostala je otvorena institucijama, udruženjima i pojedincima.
U međuvremenu, kroz trogodišnju realizaciju od 2006. godine sve navedene odrednice i komponente projekta dobile su konkretnu razradu i postignuti su merljivi rezultate, a najviše u okviru tri ključna potprojekta (Tvrđava, Franjevački samostan i manastir Bođani). Projekat je pored podrške na republičkom (Ministarstvo kulture RS, vladina strategija održivog razvoja Srbije, strategija prostornog razvoja RS), pokrajinskom (nadležni sekretarijati Izvršnog veća AP Vojvodine, među kojima vodeću ulogu ima Sekretarijat za kulturu) i lokalnom nivou dobio i međunarodnu podršku, čime se kvalifikovao i kao evropski projekat. Svrstan je u „Ljubljanski proces“, uz još dvadesetpet projekata rehabilitacije arhitektonskog i arheološkog nasleđa u jugoistočnoj Evropi, u okviru zajedničkog programa Saveta Evrope i Evropske komisije. Takođe, ostvarena je partnerska saradnja sa Teritorijalnim paktom za zapošljavanje iz Palerma Alto Beliće Korleoneze na razradi aktivnosti započetih u okviru projekta „Vekovi Bača“ i to upravo na temu lokalnog razvoja baziranog na valorizaciji nasleđa.
Posebna pažnja posvećuje se razradi koncepta prezentacije nasleđa, imajući u vidu činjenicu da drevni Bač, koji je imenovao celo međurečje Dunava i Tise imenom Bačka – nema ni muzej, niti bilo kakvu muzejsku zbirku! Zajedno sa Fondom „Vekovi Bača“ ide se ka uspostavljanju organizovanog sistema putem formiranja punktova „difuznog muzeja“. Prvi zadatak bilo bi predstavljanje vrednosti Franjevačkog samostana i manastira Bođani, kao centara za razvoj interkulturnog i interreligijskog dijaloga. Formiranje ovog muzeja, koji je Pokrajinski zavod započeo sa stručnjacima okupljenim oko Pakta Alto Beliće Korleoneze, treba da pruži snažan podsticaj razvoju dijaloga, razvoju dopunskih sadržaja, a ukoliko se ovaj model razvije i doprinese razvoju lokalne zajednice, sigurno će imati veliku šansu da ponese Oznaku evropskog nasleđa.
Put je sve frekventniji, ali na njemu još ima teških deonica. Cilj je vredan truda i rizika....
Slavica Vujović, arhitekta konzervator, savetnik
Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture
Petrovaradin, Štrosmajerova 22
e-mail: slavaheritage@yahoo.com, kontakt telefon: +381 65 3456 345
Konferencija "Kulturna politika u oblasti kulturnog nasleđa i transformacija institucija", Beograd, 22-23.5.2009.
