Novi MMSU u duhu Gotovca
Muzej moderne i savremene umetnosti (MMSU) u Rijeci, nakon šest decenija podstanarskog statusa, zvanično se uselio u svoj novi prostor - deo kompleksa nekadašnje fabrike “Rikard Benčić”, koji je svečano otvoren 22. septembra retrospektivnom izložbom Tomislava Gotovca (Sombor, 1937 – Zagreb, 2010), uz provokativan performans švajcarske umetnice Milo Moire, koja je u duhu Gotovčevih javnih akcija, prošetala naga od bivše do nove adrese MMSU-a, praćena povorkom stručne i najšire javnosti.
Gradonačelnik Vojko Obersnel predao je svečano ključeve MMSU-a direktoru Slavenu Tolju, napominjući da je završena tek prva faza uređenja kompleksa Benčić koji bi, u skladu sa planovima riječkog programa Evropske prestonice kulture 2020. godine, trebalo da preraste u umetnički kvart u kojem će biti i Muzej grada Rijeke, Gradska biblioteka, Dečja kuća, hotel… Za sada je u funkciju stavljeno 1.500 kvadratnih metara prostora u delu prizemlja i prvom spratu “H objekta”, a kako su preneli lokalni mediji, arhitekta Dinko Peračić rekao je da je ceo projekat izveden bez ulepšavanja i suvišnih dodataka, ali potpuno prilagođen da bude stalno otvoren promenama i kreativnosti umetnika.
“Takav pristup omogućuje da Muzej tretiramo i kao sredstvo izražavanja”, rekao je Peračić, dok je Tolj, koji je na čelu MMSU od 2012. godine, izrazio nadu da “Benčić” više neće biti nazivan bivša fabrika, već da će ostati fabrika i u budućnosti.
Foto: Rijeka 2020
Uoči svečanog otvaranja, umetnica Milo Moire je, sa VR naočarima, kojima je snimala reakcije publike, te natpisom “Ceci n’est pas une femme nue” (Ovo nije gola žena) na grudima i leđima, prošla naga centrom grada do novog prostora MMSU-a, gde je otvorena retrospektiva velikog hrvatskog konceptualnog umetnika, performera i filmskog autora. Dosad najsveobuhvatnija Gotovčeva izložba “Anticipator kriza – Kuda idemo ne pitajte” donosi presek njegove 60 godina duge umetničke prakse, kombinujući ranije sa starijim radovima, manje poznate s ključnim delima, javne akcije s njihovim produžecima u novinama i dokumentima sudskih procesa.
Otvaranje novog prostora MMSU retrospektivom Gotovca, realizovanom u saradnji sa Institutom Tomislav Gotovac, deo je programske linije “Doba moći” EPK Rijeka 2020, koja istražuje svet totalitarnih režima, struktura moći i straha. To su bile i teme u najužem fokusu Gotovčevog interesovanja, s obzirom na njegov anarhičan tretman svakodnevice, kontriranje kolektivnim mitovima i pisanju istorije po receptu vladajućih struktura, te pretresanje odnosa pojedinca i autoriteta.
Gotovčev lik, kako je u knjizi povodom retrospektive naveo Darko Šimičić iz Instituta Tomislav Gotovac, izdvaja se kao sinonim za avangardnog umetnika i heroja popularne kulture koji cilja na ukidanje granica između umetnosti i društva, kako bi to sam rekao. Podnaslov izložbe “Kuda idemo ne pitajte” referenca je na metaforu pojedinca zasićenog ideologijama, a preuzet je iz Gotovčevog prvog igrano-eksperimentalnog filma iz 1966. godine, prvog u kojem se pojavljuje muzika Glena Milera (Američka patrola) i ideološki simboli (krst transformisan u svastiku), a koji deluje kao sugestivno podsećanje na nestabilni karakter stvarnosti i olako hvatanje za njene privide.
Prvi veliki događaj programa Rijeka EPK 2020 privukao je, prema navodima organizatora, bar 3.000 ljudi, među kojima su bile i brojne poznate ličnosti iz kulturnog i javnog života.
Izložba se ne zadržava samo u novom galerijskom prostoru MMSU-a, već se nastavlja i filmskim programom “Tomislav Gotovac: Ja sam nevin!”, koji je uredila Diana Nenadić iz Hrvatskog filmskog saveza, a počeo je 23. septembra legendarnim filmom “Plastični Isus” (1972) beogradskog reditelja Lazara Stojanovića, kontroverznim portretom buntovnog filmaša, koji oštro kritikuje tadašnji jugo-establišment.
U okviru retrospektive, čije su kustoskinje izložbe Ksenija Orelj i Nataša Šuković, održavaju se i Dani otvorenog performansa – Dopust, na koji su pozvani umetnici koji se, kao i Gotovac, bave telom kao okidačem društvene stvarnosti.
Radovi na izložbi, čiju je postavku osmislila beogradska grupa Škart, pozajmljeni su iz Kolekcije Sarah Gotovac, Instituta Tomislava Gotovca, Arhiva Moja zemlja Štaglinec, Moderne galerije u Ljubljani, Muzej savremene umetnosti u Zagrebu, Kulturnog centra Vela Luka, kao i iz kolekcija Damira Čargonje, Vere Robić Škarice i Darka Šimičića.
Plastični Isus
U uređenje novog prostora MMSU-a, koji je dosad bio podstanar u zgradi u Ulici Dolac u kojoj je Univerzitetska biblioteka, gradske vlasti Rijeke uložile su oko sedam miliona kuna (oko 935.000 evra).
Izvršna direktorka EPK Rijeka 2020 Emina Višnić izrazila je na svečanom otvaranju Gotovčeve retrospektive zadovoljstvo što Rijeka tri godine pre nego će postati EPK dobija prvi objekat kulture koji će svojim programima biti otvoren celoj zajednici.
I predstavnici hrvatske vlade pozdravili su otvaranje novog prostora MMSU-a, obećavajući podršku programu EPK 2020 i ističući njegov značaj za celu Hrvatsku.
“Rijeka će 2020. postati srce i krvotok Hrvatske, prepoznatljiva kulturna i turistička destinacija na karti Europe i sveta”, rekao je ministar turizma Gari Kapeli, poručivši da vlada pruža punu podršku Rijeci, čijem će statusu EPK doprineti i to što će Hrvatska u prvoj polovini 2020. predsedavati Evopskom unijom.
Državni sekretar Ministarstva kulture Krešimir Patrl, podsetio je na istorijski značaj MMSU-a, ističući da je od osnivanja 1948. godine do danas postao “značajna muzejska institucija u Rijeci i Hrvatskoj, koja baštini bogat fundus od preko 8.000 izuzetnih umetničkih dela – fundus kojim je moguće rekonstruisati stvaralaštvo hrvatskih umetnika od kraja 19. veka do danas, ali i pojavu vodećih umetničkih tendencija ne samo na području Hrvatske”.
“Stvorili ste projekat koji po svom opsegu i ambicioznosti predstavlja veliki iskorak u hrvatskoj kulturi, koji će svojim programima bez sumnje ostaviti pozitivne i dugotrajne promene u razvoju, ali i percepciji kulture i umetnosti u Rijeci, Primorsko-goranskoj županiji i celoj Hrvatskoj. Samo s nestrpljenjem možemo očekivati dalju realizaciju planiranih projekata i programa obeležavanja EPK, koji će umetnost i kulturu staviti u središte delovanja grada Rijeke i otvoriti ga prema Evropi i celom svijetu. Uređenjem MMSU-a napravljen je veliki korak u tom smeru, ali i u smeru osavremenjivanja muzejske delatnosti, valorizaciji vlastitog kulturnog identiteta i obogaćenju hrvatske mreže muzeja”, istakao je Partl, koji se pojavio u ime ministarke Nine Obuljen Koržinek, koja je u poseti Kini.
Na istoriju MMSU podseća i izložba “Od Guvera preko Dolca do Benčića (Iz povesti MMSU-a)” koja je postavljena na riječkom Korzu, a uz presek značajnih momenata iz prošlosti tog muzeja, ukazuje i na umetnike koji su obeležili njegovo delovanje, kao što su Miroslav Kraljević, Krsto Hegedušić, Boris Cvjetanović, Vlasta Delimar, Vlado Martek, Nives Kavurić-Kurtović…
MMSU je od sredine 50-ih delovao na oko 500 kvadratnih metara prostora u zgradi u Ulici Dolac, a konkretnu najavu preseljenja dobio je još 2001. godine, kada je Grad Rijeka raspisao konkurs za idejno arhitektonsko rešenje prenamene T-građevine unutar kompleksa bivše fabrike “Rikard Benčić”.
Istorija MMSU, čija zbirka obuhvata više od 8.000 umetnina od kraja 19. veka do danas, počinje 1948. godine osnivanjem Galerije likovnih umetnosti u Rijeci, koja je otvorena u maju 1949. na drugom spratu Guvernerove palate (tadašnji Gradski dom kulture, sada Pomorski i povesni muzej Hrvatskog primorja). Galerija likovnih umetnosti se 1956. godine preselila u Ulicu Dolac, a 1962. godine promenila je naziv u Moderna galerija, te 1999. u Muzej moderne i savremene umetnosti.
Programima poput prvih grupnih izložbi savremene umetnosti u Jugoslaviji, koje su pod nazivom Riječki salon održavane od 1954. do 1963, zatim Bijenala mladih umetnika Jugoslavije (1960-1991), Bijenala mladih umetnika Mediterana (1993-1997), trodelnog istraživačko-izložbenog projekta koji daje pregled arhitekture moderne, secesije i istoricizma u Rijeci, dovršenog u razdoblju 1996-2003, te Međunarodne izložbe crteža, koja se redovno održava od 1968. do danas, MMSU je izgradio reputaciju jedne od najprestižnijih institucija na području vizuelnih umetnosti u Hrvatskoj. Poveravana mu je i prezentacija hrvatske umetnosti i umetnika na prestižnim međunarodnim manifestacijama kao što su Venecijanski bijenale umetnosti 1997. (Dalibor Martinis) i 2007. (Ivana Franke), Bijenale u Sao Paolu 2004. (Zlatko Kopljar), 12. Venecijanski bijenale arhitekture 2010… Od 1991. godine MMSU redovno organizuje predstavljanje Hrvatske na Bijenalu mladih umetnika Evrope i Mediterana. Partner je u projektima programa EU Kultura (2007-2013): X-OP Exchange of art operators and producers, Soft Control, Password Printmaking, te nosilac projekta Antologije krijumčarenja. Ujedno, MMSU je bio i partner evropskog projekata Digitising Contemporary Art, u okviru CIP-ICT programa EU.
Gotovčeva retrospektiva biće otvorena u MMSU do 26. novembra, a ulaz je besplatan.
Nakon riječke premijere, izložba će od 14. decembra 2017. do 1. februara 2018. biti održana u Usti na Labi u Češkoj, u saradnji sa House of Arts i Fakultetom likovnih umetnosti i dizajna.
(SEEcult.org)
