Poezija i društveni kontekst
Kulturni centar Beograda organizuje od 21. do 23. marta 16. izdanje festivala “Svetski dan(i) poezije” koji se kroz poetska čitanja, vizuelni program performanse i razgovore, bavi odnosom savremene poezije i društvenog konteksta, kao i mogućnostima kreativnog udruživanja pesnika/pesnikinja, vizuelnih, filmskih i pozorišnih stvaralaca.
Tim povodom u Beograd dolaze i neka od najznačajijih imena američke, italijanske i nemačke književne scene: Džerom Rotenberg, Marija Gracija Kalandrone i Gerhard Falkner, kao i brojni pesnici i pesnikinje iz regiona.
Program povodom Svetskog dana poezije, nazvan “Republika Poezija”, ukazuje da u regionu i dalje traje politička, istorijska i simbolička razgradnja “Jugoslavije”, dok na globalnom planu ideja opšteg, javnog dobra ili “zajedničke stvari” ubrzano gubi na društvenom značaju. U “Republici Poezijа” (res publica: opšta, zajednička stvar) konstituišu se, s druge strane, uzbudljive transnacionalne pesničke scene.
Nazivom manifestacije “Republika Poezijа” , kako su naveli organizatori, naglašava se postojanje brojne transnacionalne “zamišljene zajednice” pesnikinja i pesnika različitih generacija, koji stvaralačkim aktivnostima ulaze u samo srce savremenosti.
Osim u KCB-u, javnom prostoru, Biblioteci grada Beograda i na Filološkom fakultetu, deo programa organizovan je u alternativnim prostorima za kulturu – u klubu “Polet” u Cetinjskoj i Magacinu u Kraljevića Marka (Nezavisna kulturna scena Srbije), čije uspostavljanje, kako su istakli organizatori, predstavlja direktan odgovor na “nefunkcionalnost institucionalne kulture” u Srbiji.
Među gostima iz regiona i sveta najavljeni su: Džerom Rotenberg iz SAD, Gerhard Falkner i Dragoslav Dedović iz Nemačke, Marija Gracija Kalandrone iz Italije, Olimbi Velaj iz Albanije, umetnički kolektiv IEFS (Ursula Kisling i Maki Stolberg) iz Austrije, Vlado Martek i Miloš Đurđević iz Hrvatske, Ljiljana Dirjan iz Makedonije, Janez Strehovec i Jaka Železnikar iz Slovenije, Šejla Šehabović iz Bosne i Hercegovine, Ljubeta Labović iz Crne Gore.
Učesnici festivala su i domaći autori: Duško Novaković, Dragana Mladenović, Danica Pavlović, Marija Knežević, Vojislav Karanović, Tanja Kragujević, Dejan Čančarević, Marko Paunović & Manja Ristić, Jelena Anđelovska, Kajoko Jamasaki, Snežana Karan, Bojan Krivokapić, Dubravka Đurić & Amra Latifić, Nataša Teofilović, Nenad Milošević, Luka Bešlagić, Ivana Maksić, Žarka Svirčev, Željka Janković, Dragoslava Barzut, Jelena Kerkez, Nadežda Radović, Bojana Bratić Ivić…
Polje poezije se u uslovima globalizacije, kako su navele urednice festivalskog programa Dubravka Đurić i Olivera Stošić Rakić, u velikoj meri transformisalo u odnosu na prethodne decenije. Poezija se ponovo okreće eksperimentu, revitalizujući istorijske avangarde i neoavangarde. Eksperiment je odnedavno ponovo prodro i u dominantni tok nacionalnih poezija, te se dominantne pesničke prakse pod njegovim uplivom i same transformišu. Sve su brojniji festivalski programi širom sveta, pa je izvođenje poezije postalo nezaobilazni aspekt pesničkog iskustva. U javnim čitanjima poezije, pesnici i pesnikinje inkorporiraju strukturne elemente drugih umetnosti (muzike, vizuelne umetnosti, teatra i plesa). Produkcija knjiga ponovo uvodi forme koje nisu standardizovane, već podrazumevaju knjigu kao predmet, koja se ne samo čita, već se posmatra kao objekat kojim se može manipulisati. Pesnici i pesnikinje kreiraju male video radove, kojima zatim komuniciraju putem interneta, ali i na druge načine (projekcijom u galerijama, na festivalima).
U takvoj sve intenzivnijoj transnacionalnoj komunikaciji, osnaženoj velikom fizičkom mobilnošću i mogućnostima koje pruža internet, povećana je i prevodilačka aktivnost i rađaju se novi književni fenomeni, poput – nove medijske pesme (new media poem), koju pesnici i pesnikinje (često su to autori/autorke koji/koje dolaze iz vizuelnih umetnosti), stvaraju koristeći nove tehnologije.
Transnacionalna pesnička praksa stoga se može danas shvatiti kao jedna od emancipatorskih, koja i pored toga što je marginalna na kulturalnoj sceni, privlači sve više i više protagonista.
Festival “Republika Poezija” prikazaće neke od tih fenomena u vidu izložbe, uličnih umetničkih intervencija, performansa, kao i kroz klasične forme čitanja poezije i razgovore o društvenom statusu savremene poezije.
Gerhard Falkner i Iv Nechamer: Ignacije, video, 2015.
U fokusu festivalskih razgovora su tri teme: društveni i politički status poezije, odnos poezije i vizuelnih umetnosti, odnosno digitalnog okruženja, kao i ženska poezija i odnos poezije i feminizma.
Između ostalog, biće reči o tome da li je poezija danas u Srbiji i regiji politička i u kom smislu?
Politika poezije kao pojam je uvedena u kontekst srpske i regionalne poezije iz američkog postformalističkog pristupa kulturalnih studija. Danas se mnogi mlađi pesnici pozivaju na Ransijera i njegov pojam politike književnosti. Šta sve pojam politike i angažovanosti danas može da znači, šta je lokalno a šta je globalno pesnički aktivizam? Da li je poezija bitna za konstituisanje nacija u postjugoslovenskim društima ako jeste – kako jeste, ako nije – kako i zašto nije? Koju funkciju imaju nagrade u konstituisanju nacionalnog kanona? Postoji li mogućnost konstituisanja paralelnih kanona u postjugoslovenskom prostoru ili ne? To su neka od pitanja kojima će se baviti programski segment posvećen društvenom i političkom statusu poezije.
Kao marginalna književna forma u odnosu na prozu, poezija je danas pristuna u javnom prostoru pre svega zahvaljujući internetu i javnim čitanjima. Učesnici festivala raspravljaće o načinu na koji savremena poezija baštini avangardne i neoavanagrdne stvaralačke strategije i koja je uloga novih tehnologija u njenom aktuelnom generisanju. Kako su avangardne formacije tretirale tradicionalne pristupe književnosti, a posebno poezije? Kako poezija danas proširuje svoj prostor bivanja (na papiru) ka vizuelnom izlaganju u galerijama ili u drugim javnim prostorima, i ka izvođenju poezije u javnim čitanjima, u kombinaciji sa muzikom i drugim scenskim elementima?
Nataša Teofilović, 7001, detalj
Poseban segment programa posvećen je i ženskoj poeziji i feminizmu, čime se želi ukazati da na je srpskoj književnoj sceni poslednjih godina prisutno negiranje feminizma.
Da li je u pitanju simptom antifeminističke i mizogine sredine u kojoj živimo, ili sumnja u društvenu delotvornost feminističkih praksi? Zašto je feminizam danas malo značajan (ako je to zaista tako) jednom velikom broju pesnikinja, od kojih su neke, bar u srpskom kulturnom prostoru bile neko vreme vezane za to? Zašto je feminizam za jedan mali broj pesnikinja i danas važan i sa njim se identifikuju? Na koji način se one bore da ih mejnstrim kultura percipira? Da li je moguće biti feministička pesnikinja i priznata od mejnstrim javnosti i da li je u pitanju samo identifikacija sa ženskošću kao neutralnijim, a samim tim i prihvatljivijim terminom. Kakav je odnos feminizma i poezije u sredinama iz kojih dolaze inostarni gosti festivala?
Festivalski program najavljen je izložbom “Republika poezija” u galeriji Podroom KCB-a, na kojoj su do 2. aprila predstavljeni video radovi, objekti i crteži Gerharda Falknera, Vlade Marteka i Nataše Teofilović – troje umetnika iz različitih podneblja, koji pripadaju različitim poetikama, ali ih povezuje delovanje u okvirima vizuelne umetnosti i poezije, kao i iskustvo života i rada u bivšim socijalističkim zemljama.
Nemački umetnik Falkner je zastupljen video radovima “Poslednji dan Republike” (u saradnji sa Rejnoldom Rejnoldsom, 2010), “Pergamske pesme” (u saradnji sa Konstantinom Libom i Feliksom von Bemom, 2012) i “Ignacije. Elegije na ivici nervnog sloma” (u saradnji sa Ivom Nechamerom, 2015), hrvatski umetnik Vlado Martek serijom crteža i pesama, a umetnica Nataša Teofilović iz Srbije video radom, printom i knjigom “7001” (2016).
Vlado Martek
Vizuelni program festivala obuhvata i umetničke intervencije austrijskog kolektiva IEFS u javnom prostoru - ispred KCB-a, Filološkog fakulteta, Biblioteke grada Beograda, SANU... kojima će biti uspostavljene privremene “teritorije” (Republike Poezija), označene plavo-srebrnom baner-trakom, koje će postati mesta otvorena za sve one koji su raspoloženi da ekperimentišu stihovima, rečima i slovima kao vizuelnim znacima, koristeći već postojeći tekstualni “materijal” koji pripremaju umetnice, ili “hvatajući” reči i glasove ulice u datom trenutku.
Posetiocima će biti omogućeno da “uhvaćene” reči i postojeće ili novokreirane stihove pretvore u stensilse (šablone od reči/stihova) i postere. Nekoliko pesnika-učesnika manifestacije govoriće svoju poeziju upravo sa tih teritorija “Republike Poezija”, a deo sadržaja je i nastup horsko-pesničke grupe Deca sa Meseca i grupe Škart koji izvode program “Pitamo bogate”!
Za 21. mart u Biblioteci grada Beograda najavljena je i radionica kreativnog pisanja “Miris internet poezije: izrazi se programskim kodom” Jake Železnikar, koja će učestvovati potom i u razgovoru u galeriji Artget KCB-a “Poezija, vizuelnost, performativnost, internet”, uz Rotenberga, Falknera, Ursulu Kisling, Natašu Teofilović i Bešlagića, a Falkner će se predstaviti u istom prostoru i u okviru “Književnog kafea” Gete instituta.
Prvog festivalskog dana u Magacinu u Kraljevića Marka poeziju će čitati: Liljana Dirjan, Šejla Šehabović, Jaka Železnikar, Miloš Đurđević, Olimbi Velaj, Dragoslav Dedović, Ljubeta Labović, Duško Novaković, Dragana Mladenović, Danica Pavlović, Vojislav Karanović i Tanja Kragujević.
Za 22. mart na Filološkom fakultetu najavljen je razgovor Džeroma Rotenberga sa studentima na temu “Prevoditi neprevodivo” (dadizam u prevodu), a taj američki pisac potom će se predstaviti i u Artgetu, gde će biti održan i razgovor “Poezija, politika i/iliestetika”, uz učešće Šejle Šehabović, Ivane Maksić i Žarke Svirčev. Posebnu prezentaciju u Artgetu imaće i Janez Strehovec (Nova medijska pesma), dok će u klubu Polet biti održan program “Poezija kao performans” (Dejan Čančarević, Marko Paunović & Manja Ristić, Jelena Anđelovska, Kajoko Jamasaki, Snežana Karan, Bojan Krivokapić i Dubravka Đurić & Amra Latifić).
Poslednjeg festivalskog dana, 23. marta, u Artgetu će biti održan razgovor “Ženska poezija i feminizam” u dve sesije, a među učesnicima su najavljene Marija Gracija Kalandrone, Olimbi Velaj, Ljiljana Dirjan, Miloš Đurđević, te Željka Janković, Dragoslava Barzut, Jelena Kerkez, Nadežda Radović i Nenada Milošević.
Posebno će se predstaviti Marija Gracija Kalandrone, uz performans i razgovor, a u galeriji Podroom Vlado Martek – umetničkom akcijom i razgovorom na temu “Pretpoezija, poezija, postpoezija”.
Program je realizovan uz finansijsku podršku Grada Beograda, Ministarstva kulture i informisanja Srbije, evropske književne mreže Traduki, Gete instituta, Italijanskog instituta i Austrijskog kulturnog foruma u Beogradu, u saradnji sa BGB, Filološkim fakultetom u Beogradu, klubom Polet i Magacinom u Kraljevića Marka (Asocijacijom NKSS).
Program festivala “Republika Poezija” sa satnicom nalazi se u Kalendaru portala SEEcult.org, kao i u PRILOGU
(SEEcult.org)
