Retrospektiva Vojina Bakića

Retrospektivna izložba Vojina Bakića, umetnika koji se ubraja među najveće hrvatske vajare 20. veka, otvorena je u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu, a predstavlja oko 200 skulptura i 80-ak crteža, kao i skice, makete spomenika, fotografska uvećanja, projektnu i ličnu dokumentaciju i filmsku građu.

Izložba “Svetlonosne forme” prva je retrospektiva Bakića, a izborom najznačajnijih radova tog umetnika nastalih tokom 50-godišnjeg perioda u stilsko-morfološki raznovrsnim ciklusima umetnikovog stvaranja, pruža mogućnost kritičke analize, valorizacije i novog čitanja njegovog doprinosa hrvatskoj i evropskoj modernističkoj skulpturi i spomeničkoj plastici.

Bakić je početkom 60-ih učinio odlučan zaokret u načinu oblikovanja monumentalne spomeničke skulpture na području tadašnje Jugoslavije. Ideološki zadatak lišava naracije, a apstraktnim jezikom visokog modernizma uzdiže skulpturu do univerzalnog znaka.

Poznat po javnim narudžbama, početkom 90-ih doživeo je bezumno uništavanje vlastitih spomenika, a percepcija, stručna valorizacija i prezentacija njegovog stvaralaštva zašla je u fazu diskontinuiteta.

MSU retrospektivom Bakića, čija je kustoskinja Nataša Ivančević, želi da vrati tog umetnika na mesto koje mu pripada u istoriji hrvatske i evropske umetnosti, ali i da podstakne na promišljanje današnjeg odnosa prema spomeničkoj baštini i društvenom sećanju.

Budući da je nakon promena u Hrvatskoj početkom 90-ih nasleđe iz vremena socijalizma bilo zanemareno i potiskivano na marginu, na izložbi su, uz Bakićeve, prikazani i radovi umetnika koji se bave njegovim spomenicima sa različitih autorskih pozicija - od interpretacije modernističke baštine u radovima Marka Lulića, preko propitivanja utopijskih modela socijalističkog društva, našeg odnosa prema tim fenomenima, te pitanjima gubitka društvenog sećanja u delima Davida Maljkovića, do kritike našeg odnosa prema spomenicima NOB-a u radovima Igora Grubića.

Bakić je, nakon formalnog obrazovanja na zagrebačkoj Akademiji likovnih umetnosti, u 40-im godinama 20. veka zapažen po zreloj izvedbi skulptura u kojima se prepoznaju uticaji hrvatske i evropske moderne kiparske tradicije (Kršinić, Frangeš-Mihanović, Rodin, Maillol). Tematski je, kako podseća MSU, razrađivao ženski akt, portrete i animalizam. Nakon Drugog svetskog rata izvodio je narudžbine za javne spomenike u maniru socijalističkog realizma, ali se već početkom 50-ih godina udaljio od tih načela i odlučno oslobodio od tradicije. Daljim istraživanjem i redukcijom, došao je do punog, sažetog volumena, forme koja je proizašla iz organskog sveta, bliska Hansu Arpu.

Nastali su radovi u tematskim ciklusima - glava, akt, torzo, animalizam.

Krajem 50-ih, formu je razlistao, a plohu počeo da zarezuje, savija i probija, otvarajući prodor prostora, koji tretira kao novo oblikovno sredstvo. Ploha, njena površina i prostor postali su najvažniji likovni elementi Bakićeve vajarske sinteze.

Bakić je početkom 60-ih postao predvodnik apstraktnog izraza u hrvatskoj skulpturi. Radi u savremenim materijalima, a plohu deli u konveksno-konkavne krugove koji su organski vezani jedni za druge. Njihov visok sjaj reflektuje okolni prostor, a skulptura odražava igru punine i praznine, pozitiva i negativa, volumena i prostora.

Prema rečima Bakića, ti svetlonosni oblici izražavaju životnu radost, bljesak, svetlost.

Humanizam i afirmacija pozitivnih vrednosti, koji su prisutni u Bakićevim prvim, još figurativnim radovima, na simboličkom su nivou prisutni i u njegovim sasvim apstraktnim delima.

Skulpture koje je Jure Kaštelan poetski nazvao “Svetlonosne forme”, pripadaju jednom od njegovih stvaralačkih ciklusa (1963-1968) kojima je rešavao nove vajarske probleme. Međutim, traganje za svetlom, boljitkom i napretkom, deo je modernističke utopije koju je delio sa savremenicima koji su u posleratnoj Jugoslaviji želeli da stvaraju bolji i humaniji svet. Ono je obeležilo i njegovo celokupno stvaralaštvo.

Izložbu prati opsežan dvojezični katalog s tekstovima desetak uglednih hrvatskih i stranih istoričara umetnosti i kritičara. Tekstovi su strukturisani u dva dela. U prvom delu nalaze se tekstovi autora koji su istražili različite fenomene Bakićevog opusa (Tonko Maroević, Zvonko Maković, Ješa Denegri, Nataša Ivančević, Henry Meyric Hughes), dijalog savremenih umetnika i Bakićeve modernističke baštine (Leila Topić), te stanje spomenika u postjugoslavenskom kontekstu (Gal Kirn). U drugom delu kataloga objavljeni su najznačajniji tekstovi koji su tokom 50-ih i 60-ih tumačili pojedine segmente Bakićevih morfoloških celina (Milan Prelog, Radoslav Putar, Vera Horvat Pintarić, Božo Bek).

Uz Bakićevu retrospektivu organizovan je i raznovrstan prateći program, a tokom trajanja izložbe na medijskoj fasadi MSU-a biće prikazivan video Ane Opalić, inspirisan radovima iz ciklusa “Svetlonosne forme”.

Izložbu prate i suveniri (majice, platnene torbe, rokovnici, nakit), koje su realizovali Andro Giunio i Ira Payer iz Superstudio 29, zaslužni za vizuelni identitet postavke.

Video koji će se tijekom trajanja izložbe prikazivati na medijskoj fasadi MSU-a, inspiriran je radovima iz ciklusa Svjetlonosne forme. Autorica videa je umjetnica Ana Opalić.

Izložba će biti otvorena u MSU do 2. februara.

(SEEcult.org)