Kavijar pobednik 18. MFEF-a
Nagrađivani dokumentarac “Kavijar konekšn” srpskog reditelja Dragana Nikolića o lovu morune na Dunavu osvojio je Gran pri “Dragoslav Antonijević” 18. Međunarodnog festivala etnološkog filma (MFEF) u Beogradu, dok je najboljim domaćim filmom proglašen “Rapresent” Ivane Todorović o mladom beskućniku u Beogradu, a nagradu za najbolji strani film podelili su italijanski “Reka - susreti na Pou i oko njega” Rosele Skilači i Đankorada Barocija i španski “Nevidljivi grad” Lusije Asue Mbomio Rubio o najvećem nelegalnom naselju u Evropi.
Nagrađivani dokumentarac “Kavijar konekšn” srpskog reditelja Dragana Nikolića o lovu morune na Dunavu osvojio je Gran pri “Dragoslav Antonijević” 18. Međunarodnog festivala etnološkog filma (MFEF) u Beogradu, dok je najboljim domaćim filmom proglašen “Rapresent” Ivane Todorović o mladom beskućniku u Beogradu, a nagradu za najbolji strani film podelili su italijanski “Reka - susreti na Pou i oko njega” Rosele Skilači i Đankorada Barocija i španski “Nevidljivi grad” Lusije Asue Mbomio Rubio o najvećem nelegalnom naselju u Evropi.
Međunarodni žiri 18. MFEF-a, koji su činili Suzan Hamaher iz Velike Britanije, Rolf Husman iz Nemačke i Đorđe Kaćanski iz Srbije, posvetio je posebnu pažnju estetskim dometima i tematici filmova, navodeći da je, uz veoma konstruktivne diskusije i komentare 30 viđenih ostvarenja u konkurenciji, “imao veoma težak zadatak da u plejadi izvrsnih filmova svih kategorija i aspiracija etnološkog filma odabere najbolje”. Zato je bilo i ponovnih gledanja segmenata ili pojedinih celih filmova - kako bi se proverila zapažanja članova žirija bitna za finalnu valorizaciju.
Ističući da je radio potpuno samostalno, bez bilo kakvih presija ili neprincipijelnih predloga, žiri je konstatovao da je ovogodišnja domaća produkcija etnološkog filma doživela “značajan, kvalitativan i sadržajni uzlet” i veoma se dobro predstavila u poređenju sa odličnim ostvarenjima internacionalne selekcije, što “može podsticajno da deluje na razvoj i uzlet Festivala tokom narednih godina i još veću finansijsku podršku nadležnih”.
Pobednički film “Kavijar konekšn” (2008) dobitnik je više nagrada, uključujući priznanja Sarjevo film festivala i ZagrebDoxa ranije ove godine, a govori o braći Pacovima koji se bave lovom morune na obalama Dunava i bezuspešno pokušavaju da dosegnu svetle trenutke svoga oca, legendarnog “kralja kavijara”, sanjaju o velikom ulovu i lakoj zaradi. Kada EU zabrani lov na morunu u vodama Dunava, život braće Pacov će morati da se promeni…
Prema navodima žirija, autor filma “Kavijar konekšn” (2008), rađenog u koprodukciji Srbije i SAD, pružio je veoma upečatljivu, temporalnu i veoma sofisticiranu sliku čitavog jednog sveta prostodušnih ljudi, koji su uspevali da, uprkos svemu drugom oko njih, preživljavaju u uzajamnosti sa velikim ribama koje veoma poštuju. Ujedno je nagovestio nejasne obrise njihove neizvesne perspektive nakon što Evropska unija proglasi zabranu ribolova morune na Dunavu.
“U dobroj naraciji i naturalističkom maniru, dokumentarna sadržina poprima oblik istinite i upamtljive životne priče sa izvrsnim portretima ljudi koji znaju šta će im sudbina doneti gotovo sutra, ali koji ne znaju šta će im te nove okolnosti doneti. Radi se o specifičnoj zajednici ljudi koji, iako među sobom ponekad u surovom konfliktu, znaju da ne mogu jedni bez drugih. Baš kao i sa velikom ribom, koja je stvarni subjekt u ribolovačkim pričama, ribom koja govori i koja će im ako je uhvate sama po sebi ispuniti makar samo želju da prežive, ako ne i da postanu slavni. Nakon saznanja o zabrani ribolova na morune, ljudi će se deklarativno odreći onoga što su radili i oni i njihovi preci. A da li će to biti i stvarno, pokazaće budućnost, jer zna se šta je poslovična suštine ribolovačke priče pred kamerama”, naveo je žiri,
Prema navodima žirija, određena stilska prljavost i sirovost filma, ali u dobro odmerenom ritmu i tempu, očigledno je rezultat niskobudžetske strukture filma. “Baš kao i sudbina živih objekata s one druge, ali glavne strane filmske kamere, jer su i oni ‘niskobudžetni’, iako su u svojim autentičnim glavnim životnim rolama, što žele da prevaziđu svojom invencijom i dosegnu slavu svoga pretka”, dodao je žiri.
Film “Rapresent” Ivane Todorović, proglašen najboljim domaćim ostvarenjem na 18. MFEF-u, predstavlja 19-godišnjeg beogradskog beskućnika Bojana koji slobodno priča o svom životu siročeta, nekad dobro obrazovanog dečaka, koji je postao mladić čiji su život sada - hip-hop muzika i grafiti, heroin i svakodnevna borba za opstanak. Ulice Beograda su mu postale dom koji brani.
Prema navodima žirija, odnos rediteljke i protagoniste tog filma neverovatno je prisan. Kroz njeno zadivljujući snimanje - uvek izuzetno blizu, ali nikad nametljivo - kao da i gledaoci postaju deo tog uličnog života, što je, kako je naveo žiri, fascinantno jednako koliko i odvratno.
Ističući da Ivana Todorović ima redak talenat da izgradi odnose uzajamnog poverenja, što je osnovna vrednost svakog antropologa, žiri je naveo i da je kombinacija tog talenta i izuzetnih veština filmskog stvaraoca upravo to što čini “Rapresent” vrsnim.
“U mnogim trenucima u svakom gledaocu izaziva snažna osećanja, ali će naročito biti koristan za proučavaoce omladinske kulture i društvene deprivacije, kao i za socijalne radnike koji mnogo mogu naučiti iz onoga što nam Bojan govori u ovom filmu. U stvarnom životu, nažalost, više neće moći da razgovaraju sa Bojanom koji je svoj mladi život okončao prevelikom dozom heroina”, dodao je žiri.
Navodeći da je ove godine viđeno i nekoliko veoma dobrih stranih filmova, žiri nije mogao nijedan da izdvoji kao najbolji, zbog čega je odlučio da nagradu podele italijanska “Reka - susreti na Pou i oko njega” i španski “Nevidljivi grad”, kao dela koja se odlikuju izuzetnim naporom u korišćenju vizuelnih antropoloških istraživačkih pristupa i istovremeno teže ka stvaranju formata koji se obraća širokoj javnosti, predstavljajući tako značajan doprinos prikazivanju antropološkog istraživanja.
Film “Reka”, prateći tok Poa na istorijskoj mapi, vodi gledaoce kroz krajolike i pored industrijskih orijentira, gde se sreću ljudi koje su stvorili surovost i radost, sklad i želja za životom, njihove pesme, priče i legende.
Na osnovu dobrog antropološkog istraživanja, Rosela Skilači i koautor Đankorado Baroci napravili su poetičan film ispričan nizom od devet epizoda. Kroz njih upoznajemo reku, zemlju, ribe, ali pre svega ljude, naveo je žiri, ističući da je taj film veoma dobro snimljen i montiran, te da, iako epizodičan po karakteru i naizgled nasumilan po izboru tema, dopušta da razumemo ljude i njihov odnos sa rekom.
Španski “Nevidljivi grad” predstavlja najveće nelegalno naselje u Evropi - Kanada Real, na obodu Madrida.
Godinama je postepeno raslo duž drevnog javnog stočnog puta i sada je to dom više od 40.000 ljudi, uglavnom Španaca, stanovnika poreklom iz zemalja Magreba, Roma i Rumuna. Tim producentske kuće Anthropodocus prati dešavanja nakon što je policija nasilnički srušila neke kuće, beleži razne poglede i stavove članova zajednice i dokumentuje istrage i tumačenje antropologa i državnih organa uključenih u proces.
Žiri je ocenio da fotografija i montaža nisu sve vreme zadovoljavajući, ali je izrazio zadovoljstvo što je viđen primer političke ili “akcione antropologije”, gde je antropološko istraživanje i dokumentovanje stavova raznih protagonista uobličeno u priču i koje širokoj publici uspešno prikazuje antropološke istraživačke metode.
Specijalna nagrada za najbolji niskobudžetni film dodeljena je poljskom ostvarenju “Opstanak” Lukaša Debskija i Ane Jarkijevič, koji su uspešno savladali problem koji imaju mnogi etnološki filmovi - odsustvo institucionalne finansijske podrške.
Koristeći se majstorstvom i tipičnom estetičnošću filmskog izraza koji neguje Univerzitet u Lođu, sjajnom piktoresknošću, tonom i muzikom, autori su uspeli da prodru u svet čudne persone koja je drugačija od ostalih - ali niti to krije niti joj je krivo zbog toga, i koja želi da uspe kao i svi drugi ljudi koji su drugačiji od njega. U prvi plan izlazi topla ljudska priča koja je naporima filmskog junaka, veoma promišljenim kadriranjem i montažom i prilazom glavnom liku uzdignuta na nivo modrene urbane poetike, naveo je žiri o filmu “Opstanak”, koji govori o domaru jedne stambene zgrade koji se stalno susreće sa čudnim pogledima ljudi, nenaviknutih na osobe sa intelektualnim teškoćama poput njega.
Žiri 18. MFEF-a istakao je i da je video još niz filmova koji koriste arhivske fotografije i film, što je stvorilo autentičan vizuelni diskurs između vidljive i nematerijalne kulture na kreativan način. Zato je odlučio da posebno pohvali tri filma koja su naročito inovativna po načinu na koji je arhivska građa i nematerijalna kulturna baština prikazana.
Među njima je “Umijak - čamac od kože” filmskog stvaraoca Jobija Vitaluktuka iz Kanade o izgradnji tradicionalnog kanua kakav se ne korsti već 50 godina.
Posebno je pohvaljen i vizuelno bogat memoarski projekat “Sakupio sam hrabrost” italijansko-kanadskih autora Đovanija Princigalija i Karla Gionija, sa pričama i uspomenama starijih italijanskih radnika migranata koji su došli u Montreal 50-ih i 60-ih godina 20. veka, oživljene uz pomoć retkih i lepih arhivskih snimaka i pesama.
Pohvalu je posebno dobio i srpski film “Još samo tren” Vladimira Manića - za kreativnu vizualizaciju uspomena 90-godišnjeg Nacka Nikolovova, čije su uspomene oživljene u kratkom igranom sepija filmu.
Prema navodima žirija, posebne pohvale dodeljene su kao priznanje naporima organizatora MFEF-a koji su u Etnografskom muzeju posvećeni vizuelnoj antropologiji u svom novoosnovanom sektoru za nematerijalnu kulturnu baštinu.
Ovogodišnji MFEF, koji je svečano otvorio 22. oktobra ministar kulture Srbije Nebojša Bradić, prikazao je oko 70 filmova iz 23 zemlje u takmičarskom programu i informativnoj sekciji, uz arhivska ostvarenja hrvatskog etnologa Milovana Gavacija (Gavazzi) i dokumentarce o nedavnoj prošlosti Beograda iz proizvodnje “Dunav filma“.
MFEF se održava svake godine u Etnografskom muzeju u Beogradu, koji je i organizator, a cilj je popularizacija tradicionalnih kultura naroda sveta u vremenu ujednačavanja kulturnih obrazaca pod pritiskom trendova globalizacije, kao i afirmacija novih stvaralačkih i istraživačkih pristupa u antropološkom dokumentarnom filmu, uz praćenje savremenih promena i razvoja kultura.
Na Festivalu su, pored klasičnih etnoloških filmova u užem smislu, zastupljeni različiti filmski žanrovi, od eksperimentalnog, preko igranog filma do dokumentarne drame.
Zahvaljujući Festivalu etnološkog filma, Etnografski muzej se priprema i za osnivanje sopstvenog filmskog studija, odnosno centra za vizuelnu antropologiju pri novoosnovanom Sektoru za nematerijalnu kulturnu baštinu.
Sajt Etnografskog muzeja je www.etnografskimuzej.rs, a program MFEF-a nalazi se i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
