Sudbina zbirke Volar-Šlomović

Zbirka umetničkih dela koja je predata na staranje Narodnom muzeju u Beogradu posle Drugog svetskog rata i smrti kolekcionara Eriha Šlomovića ponovo je pod znakom pitanja - naslednici francuskog kolekcionara i trgovca Ambroza Volara (Ambroise Vollard) podneli su tužbu protiv Srbije, tvrdeći da Narodni muzej nezakonito drži radove koje je Volar svojevremeno dao Šlomoviću na čuvanje. Narodni muzej, pak, insistira da je reč o zakonitom vlasništvu Srbije, a iz Ministarstva kulture je poručeno da će Srbija zauzeti stav po tom pitanju i da je spremna uvek da vrati dela za koje se utvrdi tačno vlasništvo.

Tri naslednika Volarove kolekcije, kako je prenela agencija Rojters 19. aprila, tužili su Srbiju tvrdeći da Narodni muzej od 1949. godine ilegalno drži 429 radova, među kojima su i dela Renoara, Matisa, Dega, Gogena, Sezana... Reč je o radovima koji su deo kolekcije Volara, koji je poginuo 1939. u saobraćajnoj nesreći, a nije imao direktne naslednike. Deo Volarove kolekcije je po izbijanju Drugog svetskog rata prebačen u Jugoslaviju kod njegovog saradnika Eriha Šlomovića na čuvanje. Šlomović, koji je bio Jevrejin, ubrzo je uhapšen i 1943. ubijen u koncentracionom logoru.

Jugoslovenska vlada je kasnije reakvizicirala tu zbirku i stavila je u Narodni muzej koji je, prema navodima advokata podnosilaca tužbe, dozvolio izlaganje nekih od radova iz te zbirke u inostranstvu, iako je svestan njihove sporne prošlosti.

Advokati naslednika Volarove kolekcije naveli su i da su se tim povodom obratili ambasadi Srbije u Parizu, ali da ona nije odgovorila.

Ministar kulture, informisanja i informacionog društva Predrag Marković izjavio je 20. aprila da je reč o “sudskim potraživanjima na osnovu prethodnog spora između nejasnih naslednika”. “Posle rešenja francuskog suda, oni koji su proglašeni potencijalnim vlasnicima jedne zbirke koja se delom nalazi i u Srbiji u okviru Narednog muzeja, najavili su tužbu za povraćaj imovine”, rekao je Marković Tanjugu, prenela je “Politika”. On je dodao i da će Srbija o tome zauzeti stav.

''Kao što znate Srbija načelno jeste zemlja koja, gde god se utvrdi tačno vlasništvo, kulturna dobra vraća i svoja kulturna dobra prima natrag, tako da je to jedan uobičajeni spor'', rekao je Marković.

Narodni muzej je iznenađen tvrdnjom da ilegalno drži dela poznatih svetskih umetnika iz Šlomovićeve zbirke koja je, kako je napomenuo, delom formirana od radova iz kolekcije Volara, a delom ličnim angažovanjem samog Šlomovića.

Volarovi naslednici su vodili sudske sporove i povodom drugih 190 slika koje je Šlomović ostavio u Parizu, a dobili su ih u žalbenom postupku 1996. godine.

I sa Šlomovićevim naslednicima je, inače, vođen spor u Beogradu pre petnaestak godina, a dobijen je u korist države Srbije.

Prvi opštinski sud u Beogradu najpre je presudio da se ostavština Šlomovića vrati njegovim naslednicima, a potražioci su bili izraelski državljani Anat Pijamente i Jaron Bloh. Okružni sud je, međutim, 1997. godine vratio predmet Prvom opštinskom sudu na ponovno suđenje, a prema rečima direktorke Narodnog muzeja Tatjane Cvjetićanin, spor je završen u korist države Srbije.

Portparolka i sudija Prvog osnovnog suda u Beogradu Gordana Vuković izjavila je za “Politiku” da je presuda, kojom je odbijen zahtev naslednika, doneta 2005. godine, a potvrdio ju je drugostepeni sud.

Prema rečima direktorke Narodnog muzeja, još 1968. godine bilo je oglašeno da se jave naslednici, ali se u zakonskom roku niko nije javio.

“Ne postoji nikakav ugovor između darodavca i Narodnog muzeja, ali postoji pismo koje je ostavio dr Ivan Ribar u kojem se potvrđuje želja Eriha Šlomovića i namera njegove majke da se dela ostave Narodnom muzeju. Što se tiče naslednika, očigledno je da se pojavljuje više njih i oni bi trebalo da dokažu po kom osnovu su i da li su zaista naslednici”, rekla je Tatjana Cvjetićanin za “Politiku”.

Narodni muzej saopštio je da su dela iz Šlomovićeve zbirke dostupna javnosti od 1949. godine - izlagana su na stalnoj postavci i u okviru brojnih tematskih izložbi, predstavljana u okviru raznovrsnih publikacija, naučno popularnih filmova i drugih medija... Na istraživanju samih dela iz kolekcije radili su i danas rade najveći svetski stručnjaci iz moderne umetnosti, naveo je Narodni muzej, dodajući da je uvek isticao poreklo radova, poštujući sve profesionalne standarde, kao i samog kolekcionara, koji je prvi put dela francuskih umetnika iz svoje zbirke predstavio javnosti na izložbi u Zgrebu 1940. godine, uz prateći katalog u kojem su bile reprodukcije svih radova.

Narodni muzej je podsetio i da je zbirka još jednom integralno prikazana u Zagrebu 1989-90 godine.

Zbirka broji 360 slika, crteža i grafika, većinom radova na papiru, a prema navodima Narodnog muzeja, čuva se po najvišim svetskim standardima o zaštiti umetničkih dela, uz stalan konzervatorsko-restauratorski nadzor.

Narodni muzej je istakao i da dostupnošću zbirke, čuvanjem, predstavljanjem i promocijom dela iz zbirke Šlomovića pokazuje da “nema govora o ilegalnom posedu zbirke, koja je zakonito vlasništvo Srbije”.

(SEEcult.org)