Taktike performansa Gotovca
Umetnički opus Tomislava Gotovca tema je predavanja koje će ugledni estetičar i teoretičar umetnosti prof. dr Miško Šuvaković iz Beograda održati 14. juna u Radničkoj galeriji u Zagrebu, ukazujući na puteve kojima je Gotovac napustio eksperimentalni film kao medijsku umetnost i ušao u polje performansa kao postmedijske umetnosti.
Predavanjem “Postmedijski film ili taktike performansa Tomislava Gotovca” Šuvaković će se osvrnuti na status i ulogu postmedijskog umetničkog rada na primeru performerske prakse Gotovca kao oblika postmedijskog umetničkog delovanja.
Šuvaković će ukazati na Gotovčevu bitnu intenciju da performans kao i sve druge oblike umetničkog delovanja doživljava i imenuje filmom (često se citira Gotovčeva izjava Sve je to movie). Na tom odnosu napuštenog medija i prenesene medijske metafore u postmedijsku praksu je izgrađena složena umetnička praksa kojom je Gotovac obeležio kraj 20. veka.
Mumija, 1984.
O Gotovcu, hrvatskom reditelju i performans umetniku koji je delovao u Zagrebu, a kratko vreme i u Beogradu, Šuvaković je pisao i u nedavno objavljenoj knjizi “Umetnost i politika. Savremena estetika, filozofija, teorija i umetnost u vremenu globalne tranzicije” (Beograd, 2012).
Gotovčeva umetnička praksa, kako je naveo, kritički referiše na atmosferu holivudskog filma, kao i na, takozvani, mali film od američkog eksperimentalnog filma do zagrebačkog antifilma i beogradskog crnog talasa.
Njegovi javni i privatni performansi često se mogu tumačiti kao transfiguracije filmskih koncepata u živa izvođenja performans umetnosti. Gotovčevi foto-performansi sa šišanjem (Glave, 1970) bile su daleke anticipacije queer ponašanja, da bi u egzibicionističkim radovima (Streaking, 1971, Integral, 1978, Akcija 100, 1979) izveo dramatičan spoj queer ponašanja sa disidentskim činovima u poznom realsocijalizmu. Gotovac je igrao na kartu provokacije / šoka pokazujući nago genitalno telo odraslog muškarca u kontekstu umerenog, svakako puritanskog, modernizma unutar eks-jugoslovenskog poznog socijalizma, navodi Šuvaković.
Foxy Mister, 2002.
“Nago negenitalno žensko telo bilo je tolerisano u emancipovanom samoupravnom društvu, međutim pokazano muško telo je bilo ‘traumatičan’ gest ne samo moralnog već i političkog Zakona organizacije društvene vizuelnosti. Gotovac je provocirao sam Zakon. Ali njegov ključni queer rad je poznodelo ili foto-performans nazvan ‘Foxy Mister’ (2002). Rad je zasnovan na jednostavnoj zamisli zamene, zameniti figuru nage porno-zvezde iz časopisa Fox Lady figurom u sličnoj pozi koju izvodi Gotovac, a to znači star muškarac. Ovo delo je direktna razgradnja horizonta očekivanja posmatrača pornografskog dela poništavanjem erotske afektacije. Pri tome, dostupnost pornografije bila je jedno od dostignuća postsocijalizma”, naveo je Šuvaković u knjizi, dodajući da Gotovac izvodi queer oblik ponašanja/pokazivanja ne da bi kao queer aktivisti dosegao do vizuelnepojavnosti drugog i drugih identiteta, već da bi posmatrača brutalno suočio sa prekršenim konvencijama industrije zabave.
Pitanje o queeru nije pitanje samo slobode, prava na iskazivanje i pokazivanje identiteta izbora i izvođenja ili izražavanje rodne uloge ili izbora uloge, već i suočenje sa industrijom proizvođenja vizuelnosti tela kao objekta za uživanje ili identifikaciju u masovnoj i popularnoj umetnosti.
Šuvakovićevo predavanje organizuje Institut Tomislav Gotovac, osnovan 2011. godine sa ciljem čuvanja, stručne obrade, prezentacije i promocije Gotovčevog umetničkog opusa. Program Instituta finasijski pomaže Erste fondacija iz Beča.
Miško Šuvaković doktorirao je na Fakultetu likovnih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu 1993. godine, a profesor je “Primjenjene estetike” na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu. Takođe, predaje “Teoriju umetnosti” na Interdisciplinarnim studijama Univerziteta umetnosti u Beogradu i drži kurseve ”Historija moderne umjetnosti i dizajna” i ” Umetnički diskurs istraživanja” na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu.
Bio je član konceptualističke Grupe 143 (1975-80) i neformalne teorijske Zajednice za istraživanje prostora (1982-89). Sarađuje sa teorijskom paltformom Teorija koja hoda od 2000. godine, a blizak je umetničkoj platformi Provisional SALTA Ensmeble (od 2010).
Sarađivao je na uređivanju časopisa “Katalog 143” (Beograd, 1976-1978), "Mentalni prostor" (Beograd, 1982-87), "TransKatalog" (Novi Sad, 1995-1998), “Teorija koja hoda” (Beograd, od 2001), ”AM Časopis za studije umetnosti i medija” (Beograd, od 2012).
Objavio je 41 knjigu na srpskom, hrvatskom, slovenačkom i engleskom jeziku od 1989. godine do danas.
(SEEcult.org)
