Tabui u tranziciji, u Sopotu

Izložba radova nastalih na umetničkoj koloniji u selu Babe kod Beograda, održanoj krajem avgusta na temu “Tabui u tranziciji”, biće otvorena 28. novembra u Centru za kulturu Sopot, u okviru dugoročnog regionalnog projekta Zemunskog malog umetničkog centra (ZMUC) “Mobilne rezidencije / Pokretne kolonije”.

Među učesnicima su bili umetnici iz Srbije, Bosne i Hercegovine i Crne Gore: Branislav Nikolić, Katarina Švabić, Nenad Jevtić, Dragana Nikoletić, Vladimir Jakšić, Nemanja Čađo, Senka Trivunac, Đorđe V. Gregović i Nikola Simanić, koji su intenzivno radili na novim umetničkim delima u različitim medijima.

Kolonija u Babama rezultirala je sa desetak radova umetnika iz Beograda, Prijedora, Nikšića, Podgorice i Petrovca, čije je zajedničko delo inicijativa za restauraciju jednog od simbola Kosmaja – spomenika partizanima poginulim u Drugom svetskom ratu koji je ranije ove godine oskrnavljen krađom velikog bronzanog reljefa. Na mestu velikog bronzanog reljefa u osnovi spomenika sada se nalazi krug od crvenog mermera i u sivu plintu uklesane reči: “Obnovila opština Sopot 2014”.

Pretpostavljajući najbolje namere opštine Sopot da spreči dalju devastaciju spomenika postavljanjem mermernog kruga, umetnici su konstatovali da se takvom intervencijom, međutim, grubo ruši stilska, estetska i konceptualna jedinstvenost tog spomenika iz 1971. godine, koji je rad vajara Vojina Stojića i arhitekte Gradimira Medakovića, a podignut je u čast više od 5.600 partizana i partizanki koji su poginuli u borbi protiv okupatora i domaćih izdajnika.

   Sadašnji izgled dela spomenika na Kosmaju

Učesnici i organizatori Mobilne rezidencije u Babama (umetnički direktor ZMUC-a Goran Denić i direktorka Vesna Tašić) ističu u inicijativi da su vrednosti i ideje narodnooslobodilačke borbe, posebnost jugoslovenskog kulturnog prostora i antifašizam deo kolektivnog identiteta, te da je svako rušenje spomenika njegovo brisanje.

Umetnici su izrazili spremnost da pruže neophodnu stručnu i tehničku pomoć za realizaciju projekta koji bi podrazumevao zamenu mermerne ploče odlivkom u nekom sintetičkom materijalu koji će vizuelno biti kopija izvornog izgleda reljefa, te više neće biti na meti bronzane mafije i samim tim ostaće trajno rešenje. Takođe, predlažu da se razmisli o mogućnostima za vraćanje elementa vatre koja je izvorni idejni i neizostavni element tog monumenta, kao i da se na informativnoj tabli ispravi pogrešno upisano ime vajara, autora Spomenika.

    Ukradeni reljef

Spomenik na Kosmaju bio je i direktna inspiracija pojedinim učesnicima za promišljanje tabua u tranziciji – teme koju je za drugo izdanje Mobilne rezidencije koncipirala kustoskinja Valentina Koča iz Zeta centra u Tirani, jednog od partnera ZMUC-a u tom razvojnom regionalnom projektu.

Podgorička umetnica Katarina Švabić, koja je i predložila da zajednički rad bude inicijativa za ponudu stručne restauracije spomenika partizanima, analizirala je njegove segmente i, koristeći se metodom spajanja drvenih ploča, citirala skulpturalnu teksturu na spomeniku “šalovanjem” ploča na čeličnu mrežnu potkonstrukciju. Njen rad “Bestežinsko stanje” je objekat koji će vremenom biti inkorporiran u prirodni ambijent.

     Katarina Švabić, Bestežinsko stanje

Arhitekta Nenad Jevtić iz Beograda stvorio je rad “Mapa” koristeći crnu boju, kožu na kojoj je crvenim koncem izvezao mapu puta do spomenika na Kosmaju.

     Nenad Jevtić, Mapa

Nastavljajući se na ideju korišćenja spomenika kao markera, multimedijalni umetnik Nikola Simanić iz Nikšića, koji je i organizator umetničkog programa Lake festa, realizovao je rad “Kratkovidost” - instalaciju od drveta u koju su fizički ubačena stakla naočara, postavljena tako da posmatraču omogućavaju da pronađe pravu dioptriju za posmatranje, “čitanje” spomenika na Kosmaju. Jevtić i Simanić su realizovali i zajednički rad – kinetičku skulpturu “Bez naziva”.

     Nikola Simanić, Kratkovidost

I pisac Đorđe V. Gregović iz Buljarica, osnivač organizacije Za Druga iz Crne Gore i jedan od partnera ZMUC-a u projektu mobilnih rezidencija, direkno referiše na krađu bronzanog reljefa na spomeniku na Kosmaju radom ”Sv. Duh Tranzicije” - čeličnim otvorom za kanalizaciju, koji je postavljen u novoformiranu galeriju “Krov nad glavom”.

    Đorđe V. Gregović, Sv. Duh Tranzicije

Među učesnicima Mobilne rezidencije bio je i beogradski umetnik Branislav Nikolić, inače organizator Jalovičke kolonije, koji je realizovao rad “Ogledalo grada” – deo serije reljefa izrađenih od pronađenog drveta (prozora, vrata, ormana, dasaka...), reflektujući situaciju sa ulica, gde ljudi često bacaju staru drvenariju zamenjujući je plastičnom. “Ogledala” se ne bave samo reciklažom kao savremenim oblikom ekološke svesti, već su pokušaj rekompozicije i rekonstrukcije postojećih društvenih činjenica.

     Branislav Nikolić, Ogledalo grada

Vajarka Dragana Nikoletić iz Beograda realizovala je rad “Pogled u kapitalizam ili svi žale konje, a niko ne pominje štetu od 800.000 evra”. Reč je o ready made objektu – prozoru koji je postavila na granicu između dvorišta rezidencije i suseda. Otvarajući dijalog javnog i privatnog prostora, njen rad je i ciničan komentar na incident u kojem su izgoreli živi konji u Kantri klubu “Babe”, na sam dan početka Mobilne rezidencije u Babama.

     Dragana Nikoletić, Pogled u kapitalizam

Arhitekta Nemanja Čađo iz Prijedora, inače jedan od organizatora Ars Kozare – umetničke laboratorije u prirodi, realizovao je rad “Krov nad glavom” – galeriju koja je zamišljena kao vrsta mikroambijentalne celine koja korespondira sa prirodnim prostorom sela Babe. Objekat je načelno proglašen galerijom, odnosno prenamenjen iz funkcije stanovanja u izlagački prostor. “Krov nad glavom” propituje fenomenologiju i kontekst krova nad glavom kao fizičkog elementa arhitekture, kao i njegovo iščitavanje iz različitih uglova.

     Nemanja Čađo, Krov nad glavom

“Upotrebom crne boje objekat je dodatno istaknut i zadan mu je kontrast sa prirodnim okruženjem. S druge strane, shodno temi tabua, crna boja u arhitekturi markira i postavlja istu u poseban kontekst, a u kontekstu Baba, Srbije, BiH i regiona, treba da pozove arhitekturu na odgovornost, na važnost iste, važnost kvalitetno osmišljenog prostora, da istakne temelj.

Među učesnicima Mobilne rezidencije u Babama bila je i fotografkinja Senka Trivunac iz Beograda, a doprinos su dali i Dejan Ilić – učešćem na okruglom stolu “Tabui u tranziciji”, kao i Zlatko Paković – tekstom u “Danasu”.

   Senka Trivunac, Stara partizanka

Kolonija u Babama deo je dugoročnog regionalnog projekta “Mobilne rezidencije” (Pokretne kolonije)", započetog 2013. godine u selima Babe (Srbija), Reževići (Crna Gora) i Pentar (Albanija), u saradnji ZMUC-a, organizacije Za Druga iz Petrovca i Zeta centra iz Tirane.

U organizaciji Za Druge, u Petrovcu je u septembru održana i književna kolonija koja je okupila autore iz regiona na temu tabua u tranziciji, među kojima su bili Ognjen Spahić, Goran Gocić, Lamija Begagić, Aleksandar Ljubiša, Stefan Bošković, Vasko Raičević, Staša Aras, Vladislava Vojnović, prevodilac Slavica Agatonović…

Projekat "Mobilne rezidencije" započet je 2013. godine likovnom kolonijom u Babama i arhitektonskom u Reževićima, a cilj je da se, uprkos državnim granicama, socijalnom i materijalnom položaju umetnika i publike, poboljša njihova komunikacija. Osnovna ideja projekta je da stvori alternativna mesta i pravce za umetničko delovanje u balkanskim selima, iz kojih se ponekad, sa kulturne margine, čuju važni glasovi.

Drugo izdanje projekta "Mobilne rezidencije" u Babama podržalo je Ministarstvo kulture i informisanja Srbije.

(SEEcult.org)