Mirëdita, dobar dan! ponovo u Beogradu
Festival kosovske kulture i društvene scene “Mirëdita, dobar dan!”, zamišljen kao doprinos saradnji Beograda i Prištine, a već godinama praćen tenzijama, biće održan šesti put od 29. maja do 1. juna u više prostora, a i ovoga puta obuhvata izložbe, predstave, filmske projekcije, muzičke nastupe i debate.
Festival počinje izložbom “Hajde da vodimo ljubav” Škumbina Tafilaja (Shkumbin Tafilaj) i projekcijom filma “Hladni novembar” Ismeta Sijarina u Centru za kulturnu dekontaminaciju, gde će 31. maja biti izvedena i predstava “Balkanski Kreoli” Envera Petrovcija, koja je pisana deset godina pre početka rata na Kosovu, ali predviđa ono što će se dogoditi u budućnosti između dva, sticajem političkih okolnosti, neprijateljski nastrojena naroda. Predstava se bavi decom rođenom u mešovitim brakovima, a kako je navedeno u najavi, iako deluje kao gruba i teška priča, zapravo je u pitanju priča o ljubavi i nadi o novim ljudima sa drugačijom energijom koji će nacionalističke naboje staviti na stranu i stvoriti novi, lepši svet.
Izložba “Hajde da vodimo ljubav” istražuje tragove koje na nama ostavlja prošlost, postavljajući pitanje kako zemlja, od koje smo svi potekli, može da oblikuje novu budućnost. Tafilaj govori o uspomenama, zaboravu i emocijama koje uzburkavaju sadašnjost i čine da se izgubimo i izolujemo u budućnosti. Izložba je najavljena kao otvoren poziv društvu da kaže “ne” jeziku mržnje.
Radnja filma “Hladni novembar” dešava se u jeku raspada Jugoslavije, kada Slobodan Milošević pokušava da umanji kosovsku autonomiju. Kako je navedeno u najavi, albansko stanovništvo na Kosovu izloženo je pritiscima, masovno dobija otkaze u državnim i obrazovnim institucijama, a iako se početak rata ne nazire, želja Albanaca za nezavisnom državom sve je veća. U turbulentnom periodu 90-ih na Kosovu za Albance dolazi vreme za izbor: ko je pravi “patriota”, a ko “srpski špijun”? Film prati oca dvoje dece Fadila, zaposlenog u arhivi jedne državne institucije, koji jačanjem tenzija i pritisaka biva primoran da bira između dve loše opcije. To je prvi film koji je predstavljao Kosovo na Filmskom festivalu u San Sebastijanu, a osvojio je do sada više nagrada i bio nominovan na regionalnim i međunarodnim filmskim festivalima.
Filmski program obuhvata i dokumentarac “Ferdonija” reditelja Gazmenda Bajrija, koji će biti prikazan 30. maja u Dorćol placu, a priča je o ženama koje su pre više od deceniju i po u ratu ostale bez članova svojih porodica, sinova i supruga, koji se do danas vode kao nestali ili su ubijeni. Majke godinama nakon rata pokušavaju da dođu do informacija o sudbinama svojih bližnjih, lokacijama ubistava i posmrtnim ostacima.
Umetnički deo programa prate debate o umetnosti i kulturnim scenama Srbije i Kosova, ali i o odnosu dva društva, pitanju nestalih lica tokom rata na Kosovu i normalizaciji odnosa Beograda i Prištine. Takođe, biće prezentovane i publikacije sa pričama porodica nestalih tokom rata na Kosovu, kao i antologija savremene kosovske drame “Let iznad kosovskog pozorišta” i knjiga “Istorija Kosova u istorijskim knjigama Kosova, Albanije, Srbije, Crne Gore i Makedonije” Škelzena Gašija.
“Let iznad kosovskog pozorišta” je skup odabranih dramskih komada albanskih pisaca sa Kosova nastalih u periodu od NATO bombardovanja Jugoslavije 1999. godine do proglašenja nezavisnosti Kosova 2008. Antologija kroz skup dela daje kritički osvrt na pojam i fenomen nacionalnog oslobođenja u njegovom društvenom kontekstu. U pitanju je knjiga u kojoj petoro mladih umetnika drži lekciju društvu o njegovim stubovima. U debati o tom izdanju učestvovaće 31. maja u Krokodilovom centru Saša Ilić, Ana Isaković, Stevan Bodroža i Visar Kruša.
Publikacija “Istorija Kosova u školskim udžbenicima Kosova, Albanije, Srbije, Crne Gore i Makedonije” razmatra način predstavljanja najvažnijih razdoblja istorije Kosova od antičkog doba do danas u udžbenicima za osnovne i srednje škole na Kosovu, u Albaniji, Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji. Udžbenici su poslužili kao osnovni izvor za upoređivanje sličnosti i razlika među njima, ali i odgovarajućih krivotvorenja svake od istoriografija. Na posredan način, ta publikacija ima za cilj da iznese na videlo i kakve međususedske odnose vlasti u regionu sugerišu pokolenjima, te da razmotri ono što čini osnovu često kontradiktornih pretenzija naroda koji se susreću na Kosovu.
Autor knjige Škelzen Gaši studirao je političke nauke na Univerzitetu u Prištini, a master je završio na univerzitetima u Bolonji i Sarajevu. Uz Gašija, u razgovoru su najavljeni i Marijana Toma i Jelena Krstić.
Festival će biti zatvoren koncertom sastava Don’t listen to your neighbors iz Đakovice koji izvodi tradicionalnu albansku muziku sa džez elementima, te nastupom DJ Matale (Linda Suhodolli) iz Prištine u klubu Šećer.
Festival “Mirëdita, dobar dan!” inspirisan je Bekimom Fehmiuom, slavnim albanskim, kosovskim, beogradskim, jugoslovenskim i svetskim glumcem, koji predstavlja simbol jedinstva i raskola, ali i mogućnost povezivanja dva kulturna prostora u jedinstvenu celinu.
Pokrenut 2014. godine, festival “Mirëdita, dobar dan!” ima za cilj da inicira promene i stvori tradiciju saradnje, kojom bi doprineo trajnoj normalizaciji odnosa Beograda i Prištine koji su trenutno, pak, na najnižoj tački od početka pregovora u Briselu.
Kriza u političkom dijalogu, prema navodima organizatora, vrlo se jasno i direktno odražava na svakodnevni život građana Srbije i Kosova, dodatno obeshrabrujući retke primere saradnje dva društva, i to ne samo u kulturi, već i u privredi, sportu, obrazovanju… Festival stoga jasno poručuje srpskoj i kosovskoj javnosti, ali i političkim elitama, da se barijere i prepreke moraju uklanjati, a ne stvarati nove.
Prošle godine festival je otvoren u CZKD-u uz jako obezbeđenje policije koja nije dozvolila grupi od par stotina radikala i njihovih pristalica da spreče održavanje te manifestacije. Organizatori su poručili da neće odustati od misije tog festivala, uprkos pretnjama i drugim nedaćama sa kojima su se suočili, između ostalog i sa zatvorenim vratima mnogih prostora, a upravo zato su posebnu nagradu dodelili CZKD-u, kao prostoru slobode, saradnje i dijaloga.
Ulaz na sve festivalske programe je besplatan, a organizuju ga Inicijativa mladih za ljudska prava i Građanske inicijative iz Beograda, te Integra iz Prištine, uz podršku Fondacije za otvoreno društvo na Kosovu (KFOS), Fonda Rockfeller Brothers (RBF) i Ministarstva kulture, omladine i sporta Kosova.
Festivalski sajt je mireditadobardan.com, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.
(SEEcult.org)
