Oktobarski broj časopisa Kinoteka

Omaži Goranu Paskaljeviću i Jiržiju Menclu, nedavno preminulim rediteljima iz Srbije i Češke i velikanima evropske i svetske filmske scene, u fokusu su novog broja časopisa “Kinoteka”, koji donosi i intervju s francuskim rediteljem Filipom Menegetijem i glumicom Martin Ševalije, priču o 50 godina glumačke karijere Slavka Štimca, eseje povodom pola veka od premijera filmova El Topo Alehandra Hodorovskog i Konformista Bernarda Bertolučija...

"Čovek koji je umeo da voli” naslov je teksta o Paskaljeviću, čiji je lik i na naslovnoj strani oktobarskog broja “Kinoteke”, a čije je filmove krasilo upravo to – emocija koja se s velikog platna postepeno preliva na gledalište, kako je konstatovala filmska kritičarka Dubravka Lakić, ističući da su Paskaljevića cenili i voleli i filmski profesionalci i kritičari, prepoznajući ga kao velikog humanistu. U njegovim filmovima, kako je podsetila, politika je uvek bila u fonu malih ljudskih priča koje iskreno i delikatno opisuju život i borbu običnih ljudi koji trpe posledice istorijskih događaja, primorani da se izbore ili suprotstave nevolji. Uvek na strani slabih i potlačenih, Paskaljević je u egzistencijalističkim dramama, obojenim često i humorom, davao glas svojim filmskim junacima koje je uvek tretirao s toplinom i empatijom.

“Kinoteka” odaje počast i nedavno preminulo češkom filmskom i pozorišnom reditelju, scenaristi, glumcu, producentu i profesoru režije Jiržiju Menclu, na koga se Đorđe Zelenović osvrće kao na najslavnijeg češkog reditelja u svetu, jednog od najpoznatijih i najcenjenijih evropskih reditelja, dobitnika Oskara za film Strogo kontrolisani vozovi, koji je u filmovima “kombinovao humanistički pogled na svet sa satirom i provokativnim temama”.  

“Kinoteka” objavljuje i intervju sa Menclom, koji je sa češkog preveo Igor Gotier, a u kojem taj svestrani reditelj govori da je umetnost režije usklađivanje teme i njene obrade. Pod tim je, kako je svojevremeno naveo, mislio na to da je “režija delimično umetnost diplomatije, propagande i, presvega, psihologije”, kao i da je režiser u poziciji sudije - on je “oko koje ocenjuje, koje gleda iz određenog ugla: stoga osnovni zadatak ne znači biti pametan nego imati svoj vlastiti nadzor, dobar odnos s ljudima i pošten prilaz svemu”.

Povodom 50-godišnjice osnivanja Festa, “Kinoteka” uz fotografiju iz svoje Fototeke podseća na lica osnivača tog međunarodnog festivala, izražavajući zahvalnost Milutinu Čoliću zbog mogućnosti da i sami postanemo deo istorije tog festivala, kako piše direktor Jugoslovenske kinoteke i umetnički direktor Festa Jugoslav Pantelić.

Novi broj “Kinoteke” sadrži i ekskluzivni intervju sa rediteljem Filipom Menegetijem, nagrađenim za najbolji debi na ovogodišnjem Festu za film Nas dve (koji se tokom oktobra može videti u Kinoteci), kao i sa glumicom Martin Ševalije, koja uz Barbaru Sukovu igra jednu od dve glavne uloge u tom filmu o dve penzionerke koje su dugo skrivale od sveta svoju duboku i strasnu ljubav.

Nas dve je, kako je rekao Menegeti u razgovoru sa Sandrom Perović, “film o pogledu drugih, o cenzuri koju sebi namećemo, pritisku koji nam društvo nameće i o tome kako mi na to reagujemo i formiramo svoje živote u nešto što je između onoga što mi želimo, onoga što oni žele i onoga što nam je rečeno da moramo da želimo”.

Martin Ševalije je izjavila da voli da igra teške uloge koje odražavaju stvarnost i da joj se na prvo čitanje “dopao lik te žene koji postoji i u svakodnevnom životu, takvih žena ima mnogo, i njena volja da živi svoj život do kraja uprkos neprijatnostima, porodici, društvu i sredini, a to je mali provincijski grad”.

Povodom pola veka od premijere filma El Topo Alehandra Hodorovskog, o tom kultnom ostvarenju piše Nenad Bekvalac, citirajući autora: “Hteo sam da stvorim slike koje, kada ih vidite, nećete zaboraviti do kraja života. Slike koje će vam promeniti mentalni sklop. Slike koje će vam pomoći da dostignete stanje prosvetljenja. LSD bez LSD-a”. Bekvalac opisuje i analizira film koji se “umotan u alegoriju, bavi važnim temama: životom i smrću, iskupljenjem i ponovnim rođenjem, mitom i religijom, ljubomorom i osvetom, nasiljem i pacifizmom, herojstvom i podlošću, onim što je stvarno i onim što je izmišljeno, racionalnim i iracionalnim, neobuzdanim egocentrizmom i duhovnim spasenjem”, dok je stilski “istovremeno i vestern i ’istern’, drama i komedija, dubokoumna mitska meditacija i slepstik farsa”.

Uz program Dokumentarni četvrtak, Božidar Marjanović u tekstu “Tri političke biografije” piše o Lenjinu, Hitleru i Čerčilu, glavnim ličnostima dokumentaraca koji će biti prikazani u Muzeju kinoteke - Tri pesme o Lenjinu (1934) Dzige Vertova, Crna lisica – istinita priča o Adolfu Hitleru (1962) Luisa Klajda Stoumena i Vinston Čerčil (1964) Pitera Bejlisa. Uz osvrt na same filmove, Marjanović ukazuje i na posledice koje je političko delovanje te trojke “ostavilo na Srbiju i srpski narod”.

Slavku Štimcu posvećen je prilog Veliki tihi igrač rediteljke Ane Marije Rosi, koja ističe da Štimac “nije zvezda. On je prava filmska veličina s velikim umetničkim i ljudskim kvalitetima, i to ga čini posebnim”. Navodeći da je od prvog filma Vuk samotnjak Štimac odigrao blizu 70 uloga na filmu i u serijama, dobio značajna priznanja i osvojio ljubav publike, ona navodi da je Štimac “dečak koji je preživeo film, i danas, sa šezdeset godina, koliko puni 15. oktobra, i gotovo pola veka filmske karijere, jeste nezamenljivi, veliki tihi igrač na filmskom prostoru nekadašnje Jugoslavije”. Ana Marija Rosi beleži i neke Štimčeve misli, podatke i zanimljivosti iz njihovog nedavnog razgovora u jednom beogradskom kafiću.

Časopis “Kinoteka” obeležava i 50 godina filma Konformista Bernarda Bertolučija. “Politička drama koja drhti pred bertolučijevskim erotizmom u ritmu jedne od  najmaestralnijih fotografija evropskog filma sedamdesetih godina prošlog veka. Film koji će dati zalog za internacionalnu slavu, a koji je sažeo potpis Bertolučija u poetičnom sukobu subjekta rascepanog između težnje za ličnom slobodom i zahtevima ideologije što se urušava u sopstvenom glibu”, piše Radiša Cvetković o tom filmu inspirisanom istoimenim romanom Alberta Moravije, u kojem Bertoluči “nalazi potencijal za spoj socijalnog diskursa i stilske lepote koju će sam, snagom sopstvenog izraza, uspeti da na sinematičan način prikaže”.

O oskarovcu Ronaldu Harvudu, dramskom autoru i scenaristi filmova Pijanista, Garderober, Ronilačko zvono i leptir..., koji je takođe preminuo u septembru, piše Marijana Terzin Stojčić ističući da Harvudov opus “povezuje ključne odlike čoveka 20. veka – identitet, stradanje, reč, putovanje, umetnost i priznanje”.

Rubrika Tragovi na filmu sadrži tekstove i o drugim nedavno preminulm umetnicima, među kojima su glumice Franka Valeri i Dajana Rig, glumac, reditelj, scenarista i poslednji ministar kulture Sovjetskog saveza Nikolaj Gubenko, te glumica i pevačica Ani Kordi i glumac Ben Kros.

Povodom 30 godina od smrti producenta Aleksandra Stojanovića, “Kinoteka” podseća da je često formalno pod titulom direktora filma, Stojanović bio jedan od začetnika producentske profesije u modernom smislu reči u Jugoslaviji.

Nova rubrika Iz stalne postavke predstavlja eksponate koji krase “Naš muzej filma” – stalnu postavku Jugoslovenske kinoteke. U oktobarskom broju to je haljina kreatora Aleksandra Joksimovića koju je Milena Dravić nosila na festivalu u Kanu 1980. godine, na dodeli nagrade za ulogu u Paskaljevićevom filmu Poseban tretman.

Rubrika Sa polica biblioteke donosi prikaz zbirke “Pismo za Estabana i druge priče”, objavljene proteklog leta nakon konkursa “Cvet moje tajne” za kratku kvir priču koji su raspisali magazini “Optimist” i “Bookvar” povodom Međunarodnog dana borbe protiv homofobije i transfobije. Zajednički motiv svim pričama je Pedro Almodovar - kralj kvir senzibiliteta u filmskoj umetnosti, piše Predrag Azdejković koji je sa Milanom Aranđelovićem priredio knjigu.

“Kinoteka” nastavlja da objavljuje i delove knjige profesora Vlade Petrića “Razvoj filmskih vrsta”, a osmi nastavak posvećen je poglavlju “Avangarda i nadrealizam”.

*Foto: Kinoteka

(SEEcult.org)