Nagrada Pavle Vasić za 2022. godinu Biljani Crvenković
Nagrada “Pavle Vasić” Udruženja likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Srbije (ULUPUDS) dodeljena je za 2022. godnu Biljani Crvenković za studijski katalog izložbe “Na staklenom putu: umetnost stakla i reprezentacija u Srbiji 1850-1950”, u izdanju Muzeja primenjene umetnosti (MPU) u Beogradu.
Žiri u sastavu: dr Mirjana Gligorijević Maksimović (predsednica), mr Bojana Popović i prof. dr Milan Popadić jednoglasno je, na osnovu konkursnog materijala, odlučio da dodeli nagradu Biljani Crvenković, kustoskinji MPU i izložbe "Na staklenom putu".
Na konkurs za nagradu stigli su radovi još šestoro autora – Milanke Berberović (Scenski kostim - Traganje, Fakultet primenjenih umetnosti, Beograd 2022), mr Mare Janakove Grujić (Sto godina od rođenja arh. Bogdana Bogdanovića (1922-2010), Centar VAM, Beograd 2022), Aleksandra Pedovića (Organic Digital Art-In-Motion, COLORS II, 2022), dr Ivane Simeonović Ćelić, Milana Milovanovića, dr Ivana R. Markovića i Save Popovića (Vojin Simeonović, arhitekta i pilot, Muzej Zepter, Beograd, 2022), Olivere Stojadinović i Olivere Batajić Sretenović (Primenjena umetnost i dizajn: geneza jedne terminološke podele i pitanje njene opravdanosti, Umetnost i nauka u primeni: iskustvo i vizija - zbornik radova druge međunarodne konferencije FPU, Beograd 2022) i dr Milene Ulčar (Paradoks tjelesnog - relikvijari u Boji Kotorskoj od 17. do 19. vijeka, Univerzitet u Beogradu – Filozofski fakultet, Centar za vizuelnu kulturu Balkana, Beograd 2022).
Reč je o monografijama, izložbenim katalozima, tekstu u zborniku i jednom projektu digitalne umetnosti - delu Aleksandra Pedovića, koje je izostavljeno iz razmatranja zbog njegovog umetničkog karaktera, a ne kritičko-teorijskog, kako je propisano Pravilnikom o dedeli nagrade “Pavle Vasić”.
Članovi žirija izrazili su zadovoljstvo pristiglim tekstovima, kojima se produbljuju i sintetišu saznanja o oblastima, pojavama, ličnostima i terminološkim pitanjima naše, i regionalne, primenjene umetnosti. Tematski i stilski različiti, svaki od prijavljenih radova, kako je navedeno u obrazloženju, predstavlja specifično vredan doprinos, ukazujući na nužnost kontinuiranog i sistematskog proučavanja, ali i neophodnost savremenih preispitivanja uobičajenih modela tumačenja veoma raznovrsnih aspekata primenjene umetnosti. U jakoj konkurenciji, kako je naveo žiri, izdvojila su se ostvarenja Milanke Berberović i Biljane Crvenković, kojima je zajedničko “široko poznavanje izabranih tema i argumentovano predstavljanje u svoj njihovoj složenosti, a u slučaju prve autorke, pedagoga i umetnice, i prenošenje ličnog iskustva i stava”.
Servis Pit, Čehoslovačka, od 1920. Karlove Vari, Mozer (Moser), prema nacrtu Lea Mozera, Uprava za zajedničke poslove republičkih organa Vlade Republike Srbije, Vila Zlatni breg, foto: MPU
Žiri je istakao da je Biljana Crvenković bazirala svoj rad na dosadašnjim dostignućima istraživanja proizvodnih i zanatsko-umetničkih karakteristika srpskog i uvezenog stakla, koje su započele starije generacije muzejskih stručnjaka, koje su i formirale respektabilne zbirke, kao i naučnici posvećeni široj, kulturno-istorijskoj problematici. Nastavila je ta dostignuća impozantnim multidisciplinarnim studijama.
“Ona odlično poznaje kolekcije stakla i odgovarajuću dokumentaciju svih relevantnih domaćih i inostranih muzeja, kao i one, javnosti nedostupne, predmete koji se nalaze u državnim rezidencijalnim objektima. U sadejstvu sa istraživanjem arhivskih fondova, stručnih i novinskih tekstova iz epohe kojom se bavi, kao i aktuelnih studija, Crvenković je pružila celovitu sliku osobenosti prvih sto godina proizvodenje stakla u Srbiji. Time njen rad prevazilazi uobičajene izložbene kataloge i svrstava se u naučne monografske studije koje predstavljaju vrhunska postignuća kustoske prakse”, istakao je žiri.
U hronološkom okviru od sredine 19. veka, kada se javljaju prve ideje o pokretanju staklarske proizvodnje, do sredine narednog stoleća – velike prekretnice koja će uslediti posle Drugog svetskog rata, Biljana Crvenković, kako je istaknuto, analizira njene istorijske i idejne kontekste. U prvom delu publikacije predstavljene su društveno-političke okolnosti u kojima dolazi do proizvodnje stakla u zemlji, koja nastoji da uhvati korak sa modernizacijskim tokovima Evrope učeći i na primeru Osmanskog carstava u čijoj je sferi uticaja dugo bila. U drugom delu publikacije raspravlja se o odnosu utilitarnog i ideološkog, sagledavajući ga u svetlu “dvorske i reprezenativne kulture” i utvrđivanjem specifičnosti epohe Obrenovića, Karađorđevića i početaka trajanja Srbije kao dela jugoslovenske republike. Zajedničko im je uverenje da su upotrebni i dekorativni predmeti od stakla, i drugih materijala, nosioci poruka o nacionalnoj prošlosti i aktuelnom društvenom trenutku. Autorka analizira i kako se ta pojava reflektovala na izbor predmeta od stakla u građanskim domovima, naveo je žiri, napominjući da je ilustrativni materijal publikacije pažljivo odabran i raspoređen.
Tekst je propraćen, retko sačuvanim, nacrtima umetnika i fotografijama ključnih ličnosti, prizora rada u fabrikama kao i dvorskih enterijera. Poseban, poslednji, deo kataloga donosi stotinak fotografija pojedinačnih predmeta iz muzejskih i zbirki Dvorskog kompleksa i Državne uprave. Nakon Zaključnih razmatranja i njihovog engleskog prevoda, sledi Bibliografija koja pokazuje koliko je, zapravo, o srpskom staklu malo pisano i to najčešće u okviru drugih problemskih studija, što je jedna od onih retkih oblasti primenjene umetnosti u Srbiji o kojoj profesor dr Pavle Vasić nije pisao.
“Studijski katalog, i izložba, Biljane Crvenković realizovani su 2022, koju su Ujedinjene nacije proglasile za Međunarodnu godinu stakla. Njegova pojava je prigodna, dok njegova vrednost prevazilazi efemerni karakter isticanja značaja proizvodnje stakla za savremeni svet. On je trajan i pouzdan ‘vodič’ kroz jednovekovnu istoriju staklarstva u Srbiji i njene specifičnosti, sagledanih u okviru šireg, evropskog konteksta. Pored toga, rad Biljane Crvenković je svojevrsna, publikovana, „riznica“ sačuvanih ostvarenja nastalih na staklenom putu privredne i kulturne emancipacije srpskog društva, te, konačno, svedoči i o tome kako su i koliko "krhki" ostaci prošlosti neophodni za razumevanje trajnih vrednosti jedne kulture”, istakao je žiri u obrazloženju.
Set sa svećnjacima i posudom za slatkiše, Italija, Venecija (?), oko 1900. Zbirka Dvorskog kompleksa na Dedinju, foto: MPU
Biljana Crvenković, rođena 1974. u Aranđelovcu, diplomirala je istoriju umetnosti na Filozofskom fakultetu Unverziteta u Beogradu 2003. godine, a 2008/2009. godine završila je master akademske studije drugog stepena, na studijskom programu Istorija umetnosti i vizuelne kulture novog veka.
Karijeru je započela 2006. kao saradnica Narodnog muzeja na projektu “Sistematizacija i obrada umetničkih zbirki Dvorskog kompleksa na Dedinju”. Sa prof. dr. Jelenom Todorović bavila se studijskim istraživanjem likovne zbirke Dvorskog kompleksa, čiji je rezultat publikovan i nagrađen prestižnom Nagradom za kulturno nasleđe Evropa Nostre 2018. godine (European Heritage Awards / Europa Nostra Awards). Potom je od 2008. do 2012. godine radila kao kustos na formiranju dokumentacije umetničkih zbirki i prezentaciji najznačajnijih umetničkih dela likovne i primenjene umetnosti iz palata Dvorskog kompeksa, kroz kuriranje većeg broja izložbi.
Od 2012. godine pridružuje se kolektivu MPU kao kustoskinja Zbirke keramike, stakla i porcelana. Istražujući različite oblasti istorije umetnosti, učestvovala je u međunarodnim i nacionalnm projektima, kao i na brojnim stručnim i naučnim skupovima u zemlji i inostranstvu. U složenom eropskom projektu “Keramika i njene dimenzije” (Ceramics and its Dimensions, 2014-2018) predstavljala je razvoj keramike na ovim prostorima od 17. do početka 20. veka, ali i najvrednija umetnička dela od keramike i porcelana u Srbiji, poput Prve enciklopedije ptica na porcelanu grofa Bifona, iz 18. veka.
Paralelno sa istraživanjima u oblasti istorije keramike, od 2014. godine aktvno bavi sistematskim istraživanjem razvoja umetnički oblikovanog stakla i istorijom industrijalizacije stakla u Srbiji. Rezultat tog istraživanja je izložba i prateća studija u izdanju MPU “Na staklenom putu: Umetnost stakla i reprezentacija u Srbiji (1850-1950)”.
Biljana Crvenković autorka je brojnih stručnih tekstova u oblasti istorije umetnosti, kao i nekoliko monografskih publikacija među kojima se izdvajaju: Katalog državne umetničke kolekcije Dvorskog kompleksa u Beogradu II, Jugoslovenska umetnost / Catalogue of the State Art Collection in the Royal Compound in Belgrade II, Yugoslav Art, Novi Sad 2014; Bifon servis: Sevr porcelan iz Belog dvora / The Buffon Service:The Sevres Porcelain from the White Palace, MPU, Beorad 2016.
Članica je međunarodnih i nacionalnih strukovnih udruženja, među kojima su Međunarodni komitet za staklo pri ICOM-u (ICOM Glass), Nacionalni komitet ICOM-a, Forum slovenskih kultura…
Nagrada “Pavle Vasić” dodeljuje se za tekstove u oblasti primenjene umetnosti i dizajna objavljene u svim vrstama stručnih publikacija (monografije, knjige, zbornici), teoretski i kritički rad o primenjenoj umetnosti objavljen u medijima, kao i za autorske izložbe uz odgovarajući stručan tekst, a u obzir su dolazili radovi objavljeni tokom 2022. godine.
ULUPUDS je osnovao nagradu “Pavle Vasić” 1995. godine u cilju podsticanja, razvoja i afirmisanja kritičko-teorijske misli u oblasti primenjene umetnosti i dizajna u Srbiji.
Suosnivači nagrade “Pavle Vasić” su: Društvo istoričara umetnosti, Muzej primenjene umetnosti, Muzej pozorišne umetnosti, Društvo umetničkih kritičara Srbije i Beogradaski TV program.
Nagrada će biti uručena 13. marta u 13 sati u Svečanoj sali Rektorata Univerziteta umetnosti.
Nagrada se sastoji od povelje i novčanog iznosa, a pokrovitelj je Ministarstvo kulture Srbije.
(SEEcult.org)
