ICOMOS Srbija: Poništiti odluku o Generalštabu

Nacionalni komitet Međunarodnog saveta za spomenike i lokalitete (ICOMOS) Srbije najoštrije je osudio odluku Vlade Srbije da kompleksu Generalštaba i Ministarstva odbrane u Beogradu ukine status kulturnog dobra i zatražio njeno poništenje pre zvaničnog stupanja na snagu 23. novembra.

Odlukom Vlade Srbije, koja je objavljena u Službenom glasniku 15. novembra, a stupa na snagu osmog dana od objave, kompleks zgrada poznat u široj javnosti kao "Dobrovićev Generalštab", ipak je izbrisan iz Registra nepokretnih kulturnih dobara i izgubio je svojstvo kulturnog dobra, čime se omogućavaju sve najavljene investicije na toj lokaciji, naveo je Izvršni odbor Nacionalnog komiteta ICOMOS Srbija.

Odluka o prestanku svojstva kulturnog dobra tom kompleksu predstavlja grubo kršenje Zakona o kulturnom nasleđu i Ustav Srbije, kojima su jasno definisane procedure upisa, ali i brisanja iz registra zaštićenih nepokretenih kulturnih dobara, naglasio je Nacionalni komitet ICOMOS Srbija u saopštenju.

"Činjenica je da je celokupna stručna, ali i šira javnost jedinstvena u stavu da je Dobrovićeva arhitektura Generalštaba i Ministarstva odbrane jedno od najznačajnijih modernističkih ostvarenja posleratne arhitekture u Srbiji i celoj tadašnjoj Jugoslaviji, kako po snazi celokupnog ansambla jedinstvenog u prostoru Beograda, postavljenog na raskršću najprometnijih gradskih saobraćajnica, tako i po urbanističkoj dispoziciji i po svojim formama, i na čvrstom je stanovištu da Kompleks treba sanirati i rekonstruisati prema originalnom izgledu i dodeliti mu javnu funkciju kakva mu dolikuje", naveo je Nacionalni komitet ICOMOS.

Uprkos tome što su i u usmenoj i pisanoj formi obavešteni svi nadležni domaći i strani organi i institucije, Vlada Srbije se "u potpunosti oglušila o sve te apele i omogućila brisanje ovog spomenika kulture sa mape grada. Ovim se grubo prekida istorijski kontinuitet prostora i nestaje jedna od uporišnih tačaka njegovog identiteta", navedeno je u saopštenju koje je dostavljeno i Ministarstvu kulture Srbije.

Vlada Srbije je tim činom nedvosmisleno uputila poruku svim profesionalcima u oblasti istraživanja, zaštite i prezentacije nasleđa da oni, kao ni valorizovano i zakonom zatićeno nasleđe, ovoj državi nisu potrebni ni sada, ni ubuduće, naveo je Izvršni odbor ICOMOS Srbija.

Nacionalni komitet ICOMOS Srbija naveo je i da je informacija da je država potpisala memorandum kojim se zaštićeni spomenik kulture tzv. "Dobrovićev Generalštab" daje na korišćenje stranim kompanijama na period od 99 godina radi „revitalizacije razvoja lokacije“ mesecima proganjala sve građane Srbije - ne samo onih u institucijama i udruženjima koja se bave zaštitom.

ICOMOS je visoko respektabilna nevladina i neprofitabilna organizacija koja je zvanično priznata za jednu od tri savetodavna tela Uneska u oblasti zaštite i očuvanja kulturnog i prirodnog nasleđa. Aktivno doprinosi radu Uneskovog Komiteta za svetsku baštinu i implementaciji Konvencije o zaštiti svetske kulturne i prirodne baštine iz 1972. godine. ICOMOS je jedina nevladina organizacija tog tipa koja na globalnom nivou, kroz interdisciplinarnu saradnju svojih više do 11.000 članova različitih profesija (arhitekata, arheologa, istoričara umetnosti, istoričara, inženjera, postornih planera, restauratora) iz više od sto zemalja, širom sveta ostvaruje korist zalaganjem za unapređenje zaštite i očuvanja svih vrsta kulturnog nasleđa, poboljšanje standarda i tehnika, primenu novih metodologija i postupaka.

Nacionalni komitet ICOMOS Srbija je strukovno udruženje, član Međunarodnog ICOMOS-a, koji donosi i izvršava svoje programe i aktivnosti u skladu sa nacionalnim potrebama i programom, definisane Statutom Nacionalnog komiteta, s tim da su oni u saglasnosti sa ciljevima definisanim Statutom Međunarodnog ICOMOS-a.

Na Skupštini održanoj 27. novembra 2023. godine jednoglasno je odlučeno da se ICOMOS Srbija obrati Međunarodnom ICOMOS-u sa molbom da pomogne u zaštiti nasleđa 20. veka u Beogradu koje svakim danom nestaje pod udarom investicionog urbanizma, menjajući identitet grada, i to bez obzira na pravni status građevina, njihov istorijski, umetnički, nacionalni i duhovni značaj, odnosno na stepen njihove očuvanosti. Međunarodni naučni komitet za nasleđe 20. veka mesecima je proučavao najvrednije objekte koji su došli u opasnost da budu srušeni – Dobrovićev Generalštab i Beogradski sajam. U tom smislu je Međunarodni savet za spomenike i spomeničke celine uputio pismo 5. juna ove godine predstavnicima vlasti u Srbiji u kojem je izrazio zaprepašćenost pritiskom na profesionalce u oblasti zaštite nasleđa i oštro se suprotstavlja planiranom ukidanju statusa zaštićenih kulturnih dobara i njihovom rušenju.

Međunarodni naučni komitet za nasleđe 20. veka je tom prilikom ponudio svoju pomoć u razvoju strategija za konzervaciju i ponovno korišćenje ovog nasleđa.

*Foto: Wikimedia, antomoro, FAL

(SEEcult.org)