14. Praško kvadrijenale - imaginacija, transformacija, sećanje
Praško kvadrijenale, najznačajnija svetska manifestacija posvećena scenografiji i scenskom prostoru, predstavlja u 14. izdanju izložbene projekte 79 zemalja u kojima učestvuje više od 800 umetnika, uz oko 600 performansa, radionica i predavanja.
Pokrenut 1967. godine, 14. PQ predstavlja od 5. do 16. juna nove trendove u scenografiji iz celog sveta, uz kritičke refleksije na saradnju učesnika u pozorišnom procesu. Kustosi 14. PQ Pavel Drabek i Barbora Prihodova pozvali su pritom ne samo zvezde iz različitih polja scenske umetnosti, već i umetnike koji su tek na početku karijere.
Glavne celine programa 14. PQ su tri takmičarske sekcije – izložba nacionalnih selekcija, studentska izložba i izložba posvećena performansu.
Tema 14. PQ inspirisana je samim simbolom te manifestacije – dvokolicom koju vuku tri konja (motivom preuzetim sa skulpture grčke boginje Nike koja se nalazi na zgradi Nacionalnog teatra u Pragu), te kao i u prethodnom izdanju, izdvaja tri pojma, odnosno tri različita ugla koja opisuju ciklične faze kreativnog procesa: imaginacija, transformacija i sećanje.
Tematska celina Imaginacija uključuje studentsku izložbu, festival site specific performansa i PQ studio program za nove talente, te program za mlade i porodicu. Transformacija se odnosi na predstavljanje nacionalnih i regionalnih učesnika, kao i na izložbu “Prostor za performans”, multidisciplinarni program “Formacije”, koji kombinuje arhitekturu, urbanizam, ples i teatar pokreta, te program 36Q°, koji je fokusiran na dizajn svetla i zvuka. Takođe, tematska celina Transformacije odnosi se i na predavanja, prezentacije i diskusije. Celina Sećanje uključuje izložbu “Fragmenti”.
Otvaranje PQ 2019, foto: Alžběta Jungrová
Među nacionalnim učesnicima je i Srbija koja se predstavlja nacionalnom postavkom i studentskom sekcijom koje su objedinjene temom “Samo(iz)gradnja”, izvedenom iz specifičnog ideološkog, društvenog, političkog, ekonomskog i kulturnog konteksta socijalističkog društva druge polovine 20. veka - sa prostora i iz vremena u kojem je rad pojedinca na sebi smatran društveno potrebnim i društveno opravdanim. Osim na samo(iz)gradnju kao kontekst, nastup Srbije oslonjen je i na koncept samog PQ koji stavlja akcenat na autorske pristupe koji scenski dizajn razvijaju kao snažan sastavni deo ukupne umetničke ideje, a ne kao podređenu ili prateću disciplinu, navele su komesarke nacionalne izložbe istoričarka umetnosti, muzejski savetnik i direktorka Muzeja primenjene umetnosti (MPU) u Beogradu Ljiljana Miletić Abramović i teoretičarka scenskog dizajna i profesorka Fakulteta tehničkih nauka (FTN) u Novom Sadu Tatjana Dadić Dinulović.
Nacionalna postavka Radovi na sceni, čiji su kustosi kostimografkinja Maja Mirković, vizuelni umetnik Siniša Ilić i pozorišni reditelj Bojan Đorđev, koncipirana je kroz dve ravnopravne selekcije - jedna je realizacija kolektivnog umetničkog rada u kojem učestvuju umetnici po pozivu, a druga, Pogled na scenu, predstavlja radove odabrane na javnom konkursu, sa zadatkom da omogući pregled scenskog dizajna na teritoriji Srbije, kao i praksu domaćih umetnika ostvarenu izvan granica zemlje.
Foto: Fb PQ Srbija
Postavka Radovi na sceni, sa ključnim pitanjem - kako da govorimo o scenskom dizajnu, ako ne govorimo o uslovima u kojima se on dešava?, bazirana je na pojmovima: scenski dizajn, dizajn scene, interdisciplinarnost, kulturna politika, istraživanje, kolektivni rad, samo(iz)gradnja, pregled produkcije, institucije kulture, nezavisna scena.
Pojam samo(iz)gradnje, koji su definisale komesarke i Programski savet, proširen je i elaboriran kustoskim konceptom kroz pitanja položaja i značenja individue i individualnog u kontekstu kolektivnog rada i samoizgradnje pojedinca/ke kroz kolektivnu praksu. Samo(iz)gradnja nije shvaćena kroz izolaciju i kompeticiju subjekta karakterističnu za neoliberalno društveno uređenje, već kao razvoj potencijala svih pojedinaca/ki u društvu koje to omogućava i zagovara ne bi li i samo napredovalo.
Studentska sekcija Ravnoteža koncipirana je kao zajednički umetnički rad 12 studenata različitih fakulteta u Srbiji, izabranih putem javnog konkursa. Taj rad, u formi performativne instalacije, nastao je tokom višemesečnog kreativnog procesa u kojem su studenti istraživali temu konstruisanja zajednice i društva kroz građenje pojedinca. Kustoski tim Studentske sekcije čine Romana Bošković Živanović (FTN Novi Sad), Mirko Stojković (Fakultet dramskih umetnosti - FDU, Beograd), Zora Mojsilović (Fakultet primenjene umetnosti - FPU, Beograd), Deneš Debrei (Akademija umetnosti - AU, Novi Sad), Milena Kordić (Arhitektonski fakultet, Beograd) i Andrija Pavlović (Nova akademija umetnosti, Beograd).
Samo(iz)gradnja
Među nacionalnim učesnicima iz regiona je i Hrvatska, koja se predstavlja izložbom i instalacijom Ivana Marušića Klifa “Klizanje u nepoznato”, koja je nastala u produkciji Hrvatskog dizajnerskog društva (HDD), u saradnji sa Ministarstvom kulture.
Izložba “Klizanje u nepoznato”, čiji su kustosi Marko Golub i Maša Milovac, multimedijalni je rad Klifa, proistekao iz njegove individualne umetničke prakse i kolektivne kreativne dinamike izvođačkih umetnosti. Klifov rad u pozorištu bavi se transformacijom prostornih i vremenskih okvira scenskog prostora primenom slojeva digitalnih i analognih slika. Klifa, kako navodi HDD, ne zanima stvaranje pozorišne iluzije u kojoj jedan prostor imitira neki drugi, nego prostor čini aktivnim učesnikom izvedbe, oblikujući ga kao vibrantnu, kinetičku ekstenziju tela i radnji izvođača. Koristeći statične i pokretne video projekcije, osciloskope kontrolisane vlastitim softverom i niz drugih tehnika, Klif pretvara scenski prostor u nešto poput muzičkog instrumenta.
Ljubavni slučaj Fahrije P, foto: Damir Žižić
Klif najčešće upravlja svojim tehničkim instrumentima uživo, u sinhroniji sa drugim izvođačima, poput člana benda. Kolaži najrazličitijih digitalnih slika, osciloskopska svetla, glasovi, senke i pokreti izvođača, kao i teksture fizičkog prostora, zajednički stvaraju osećaj začudnosti i izvedbe “toliko guste da se čini kao da bi u bilo kojem trenutku mogle skliznuti u nepoznato”, naveli su kustosi tog projekta, koji na izazov predstavljanja dizajna scenskog prostora odgovara oblikom “crne kutije” čiji se unutrašnji i spoljni sadržaji međusobno nadopunjuju. Ekrani na spoljnim zidovima prikazuju video intervjue sa vizualnom dokumentacijom o odabranim predstavama, projektima i saradnjama, posebno se osvrćući na kreativne procese, te narav i ulogu Klifovih medijskih intervencija. Unutrašnjost instalacije predstavlja audio-vizuelni spektakl oblikovan iz ponovno prisvojenih multimedijalnih elemenata korišćenih u predstavljenim projektima koji se vremenom razvija, rekonfiguriše i stvara nova iskustva za gledaoca.
Damir Bartol Indoš, Kuća esktremnog muzičkog kazališta, foto: Ratko Mavar
Osim Klifa i kustoskog dvojca Golub-Milovac, koji su zajednički osmislili koncept instalacije, u realizaciji izložbe učestvovao je i niz drugih autora. Autor kratkih filmova (video intervjua) je pozorišni kritičar Igor Ružić, tekstove u katalogu koji tumače predstavljene projekte i kontekstualizuju Klifov rad potpisuju kustosi, Ružić i Janka Vukmir, a u pripremi pojedinih segmenata izložbe učestvovali su i snimatelj Miran Krčadinac, umetnica Ana Hušman, dizajneri Andro Giunio, Sara Salamon, Sven Sorić i Hrvoje Spudić, kao i umetnici Zlatko Burić Kićo, Branko Brezovec, Damir Bartol Indoš, Tanja Vrvilo i Ana Hušman koji u pratećim filmovima govore o svojim saradnjama s Klifom u projektima kao što su “Ljubavni slučaj Fahrije P.”, predstava nastala prema motivima iz stripova i drugih dela kultnog multimedijalnog umetnika Željka Zorice Šiša (1957- 2013), prostorno-specifična višekanalna audiovizuelna instalacija Ane Hušman i Klifa “Pripovetka”, predstava “Bife Titanik” Brezovca, te “Kuća ekstremnog muzičkog kazališta” D.B. Indoša i Tanje Vrvilo.
Među učesnicima iz regiona je i Severna Makedonija koja se u organizaciji Muzeja grada Skoplja predstavlja projektom “Ove zgrade govore istinu” prema kustoskoj koncepciji Ivane Vaseve, u saradnji sa Frosinom Zafirovskom i Filipom Jovanovskim, vizuelnim umetnikom, arhitektom i scenografom. Projekat Jovanovskog se sastoji od tri dela – instalacije sa performativnim programom na izložbi nacionalnih selekcija, kratkog videa “Kino Kultura”, koji je deo izložbe “Prostor performansa”, te dvojezične publikacije.
Projekat “Ove zgrade govore istinu” zasnovan je na ranijim aktivnostima Jovanovskog u okviru inicijative “Kada bi zgrade govorile”, posvećene zgradi skopske Železničke stanice i problemu javnog prostora uopšte, koja je započeta 2015. godine u organizaciji Fakulteta za stvari koje se ne uče (Faculty of Things That Can’t Be Learned).
Brisanje, skrivanje ili ignorisanje tragova kolektiviteta, solidarnosti i odgovornosti kolektivnog sećanja samo su, kako je navedeno u kustoskom konceptu, koraci ka jačanju neoliberalnog pogleda na svet, koji privatizuje i hijerarhizuje sve odnose u društvenom životu. To vodi do gotovo neprepoznatljivih promena u lokalnom kontekstu, utičući i transformišući čitave zajednice i različite društvene slojeve.
Iz regiona bivše Jugoslavije na 14. PQ učestvuje još i Slovenija – projektom “Zakrivljeni prostor”, čijin tim čine kustoskinja Barbara Novakovič Kolenc, arhitekta Vlatka Ljubanović, dizajner Matjaž Wenzel i video umetnica Tjaša Gnezda.
Reč je o galerijskoj instalaciji koja je zasnovana na autorskim prilozima umetnika Uroša Belantiča, kostimografa u mjuziklu Draga Ivanuše “Orlando” Mestnog gledališča ljubljanskog, grupe IRWIN (izložba Kapital 2018 u okviru predstave Ive Svetine U ime majke SNG Drama Ljubljana), Lea Kulaša (kostimografa u dramskoj predstavi Immaculata – Hommage Tomažu Panduru i baletu Edvarda Kluga Peer Gynt, SNG Maribor), Angeline Atlagić (kostimografkinje baleta Simfonija tužnih pesama – Hommage Tomažu Panduru, i scenografkinja grupe NUMEN za istoimenu predstavu SNG Opere i baleta Ljubljana), te Mateje Bučar i Vadima Fiškina (kostimografa i scenografa plesne predstave Dvorišno okno – Dancers without answers).
Otvaranje PQ 2019, foto: Alžběta Jungrová
Osim izložbenog programa, među atrakcijama 14. PQ su i večernja predavanja koja počinju 7. juna razgovorom kustosa Jochena Volza, Markéte Fantove i Kate Bailey o prevazilaženju granica u umetnost, za 8. jun najavljen je slavni operski reditelj Stefano Poda koji će otkriti svoj osobeni pristup koreografiji, te dizajnu scene, kostima i svetla, dok će se 9. juna predstaviti umetnica i ilustratorka Olivia Lomenech Gill, koja je poslednjih godina radila na knjigama “War Horse” (Michael Morpurgo) i “Fantastic Beasts and Where to Find Them” (J. K. Rowling). Za 10. jun najavljeno je predstavljanje pobedničkih projekata izložbenog programa posvećenog performansu, a 13. juna na sceni će biti reditelj Luk Perceval i scenografkinja Annette Kurz.
PQ 2019, otvaranje, foto: Alžběta Jungrová
Organizatori posebnu pozivaju i na panel diskusije u kojima će 13. juna učestvovati međunarodni tim kustosa PQ, a dan kasnije tim projekta 36Q°, koji će govoriti o nestajanju granica digitalnog i fizičkog sveta i umetnosti u tom kontekstu.
Među atrakcijama programa je i projekat “Formacije” koji počinje 7. juna, a podrazumeva sedmodnevne performativne aktivnosti širokog spektra umetnika koji će intervenisati i u javnom prostoru. Više od 40 umetnika i kolektiva, koje su odabrali kustosi Chase Angier i Serge von Arx, učestvovaće u tom programu individualnim performansima, ali i međusobnom interakcijom.
Sajt Praškog kvadrijenala je pq.cz
(SEEcult.org)
