15. Slobodna zona

Filmski festival Slobodna zona nudi od 7. do 12. novembra u Beogradu, Nišu i Novom Sadu gotovo 50 angažovanih igranih i dokumentarnih filmova, što je za nijansu skromnija ponuda nego prošle godine, ali je program, prema rečima direktora i koselektora Rajka Petrovića, koncentrisaniji i kvalitet je na višem nivou.

“Trudili smo se da zadržimo selekcije koje imamo u poslednjih četiri-pet godina, a i da otvorimo neke nove”, rekao je Petrović na konferenciji za novinare 5. novembra u Dvorani Kulturnog centra Beograda, najavljujući program 15. izdanja Slobodne zone koji će obeležiti filmovi koji se bave alarmantnim porastom nasilja i desnog ekstremizma, etničkim i socijalnim tenzijama, ali i aktivizmom i načinima borbe protiv nedemokratskih režima, paralelnih kriminalnih struktura i nezajažljivosti liberalnog kapitalizma.

Jadnici

Najavljujući ukupno 49 filmova, počev od muzičkog dokumentarca “Areta Frenklin – Amazing Grace” Sidnija Polaka, koji otvara 15. Slobodnu zonu, Petrović je saopštio da su pojedine projekcije već rasprodate, pa je za potresan igrano-dokumentarni film “Dnevnik Diane Budisavljević” Dane Budisavljević, čija je premijera 11. novembra, uvedena i treća projekcija u Kombank dvorani.

“Dnevnik Diane Budisavljević” o Zagrepčanki austrijskog porekla koja je iz ustaških logora izbavila više od 10.000 pravoslavne dece za vreme NDH, deo je regionalne takmičarske selekcije Horizonti Balkana, u okviru koje će biti prikazano još pet uzbudljivih ostvarenja, u čijem su centru pažnje borba i sećanje, nasleđe prošlosti, potreba za (dis)kontinuitetom i po(r)uke kojim događaji mesta i ljudi iz prošlosti definišu našu budućnost.

U selekciji Horizonti Balkana najavljen je i dugometražni dokumentarac Andreja Korovljeva “Tusta” o životu Branka Črnca Tuste, frontmena legendarnog pank-rok benda KUD Idijoti iz Pule, a tu su i nagrađivani film makedonske rediteljke Teone Strugar Mitevske “Bog postoji: njeno ime je Petrunija”, zatim “Umetnost sećanja” srpske autorke Jelene Radenović o monumentalnim spomenicima podignutim u vreme socijalizma u Jugoslaviji, te minimalistički debitantski film “Čudovišta” rumunskog reditelja Mariusa Olteanua koji se okreće unutrašnjoj, ličnoj borbi i preispituje odnos glavnih protagonista kroz njihove susrete sa potpunim strancima. Biće prikazan i dokumentarni omnibus “Palata za narod” bugarskih reditelja Georgija Bogdanova i Borisa Misirkova, čiji su glavni protagonisti građevine u Moskvi, Sofiji, Bukureštu, Berlinu i Beogradu koje predstavljaju remek-dela arhitekture iz perioda socijalizma.

Festivalski program, koji su predstavile selektorke Branka Pavlović i Jelena Maksimovć, svečano će početi istovremenim projekcijama filma  “Areta Frenklin - Amazing Grace” u Kombank dvorani u Beogradu, Kulturnom centru Novog Sada i u niškom Cineplexxu.

Reč je o jedinstvenom filmskom dokumentu o 48 sati snimanja najuspešnijeg gospel albuma u istoriji. Areta Frenklin se 1972, na vrhuncu slave u 29. godini, vratila korenima da bi u Baptističkoj crkvi svog detinjstva pevala neke od najlepših gospel himni svih vremena. Samo postojanje tog filma je svojevrsno čudo, jer je bilo potrebno čak 45 godina da materijal o tom jedinstvenom događaju ugleda svetlost dana. Za razliku od istoimenog kultnog albuma, gde su neke od muzičkih deonica promenjene i dosnimljene u studiju, u filmu je zabeležena sirova snaga Aretinog originalnog izvođenja i njena harizma koja skoro pola veka kasnije mami egzaltaciju i suze kao tog davnog vikenda u Los Anđelesu.

U okviru međunarodne selekcije, publika će moći da pogleda i najnoviji film čileanskog reditelja Patrisia Guzmana “Kordiljeri snova” u kojem se, posle filmova “Nostalgija za svetlošću” i “Sedefno dugme”, okreće Kordiljerima kao metafori tragične istorije zemlje koju je napustio pre više od 40 godina.

Biće prikazan i film “Jadnici” francuskog reditelja Lađa Lija, dobitnika Gran prija u Kanu, koji je dokumentovao napet odnos lokalnog stanovništva i policije u pariskom predgrađu, uključujući i brutalne nemire iz 2005. godine.

Nova programska celina Slobodne zone, EU Zona promena, nudi filmove kao što su dokumentarac Henrika Georgsona “Stig Laršon: Čovek koji se igrao vatrom”, koji govori o zaostavštini i malo poznatim detaljima života autora Milenijum trilogije, koja je adaptirana u nekoliko uspešnih filmova koji su u Srbiji prikazivani pod naslovima Muškarci koji mrze žene i Ono što nas ne ubije. Laršon je bio predan novinar i autor, čiji je fascinantan i dramatičan život do sada bio uglavnom nepoznat. Bio je posvećen borbi protiv desnog ekstremizma i širenju poruke da je demokratija pravo za koje se treba neprekidno boriti.

Novi dokumentarni film nagrađivanog reditelja Fredrika Gertena “Izbačeni” istražuje zašto sve više i sve teže možemo da priuštimo život u velikim gradovima, o čemu govore Saskija Sasen, Džosef Štiglic, Roberto Savijano i Lejlani Farhe, specijalna izvestiteljka Ujedinjenih nacija za pitanja adekvatnog stanovanja ljudi širom sveta.

U filmu “Alis i gradonačelnik”, pobedniku ovogodišnje selekcije Quinzain u Kanu, glavni junak je gradonačelnik Liona Pol Terano, koji pati od egzistencijalne krize na svakom nivou. Nakon 30 godina u politici, u koju je ušao kao strasni levičar, danas se oseća potpuno prazno i lišen bilo kakvih ideja. Kako bi to prevazišao, Terano angažuje mladu i pametnu filozofkinju Alis Ajman za neobičan posao predlaganja ideja Gradskoj skupštini u Lionu. Kroz njihov odnos reditelj na duhovit i dirljiv način preispituje savremeni život, kroz filter dve generacije.

Selekciju Ženska linija čine tri angažovana dokumentarna filma među kojima je i “Mafija kroz objektiv” rediteljke Kim Longinoto – biografski film o Leticiji Batalji, fotografkinji italijanskog porekla poznatoj po smelim snimcima pustoši koju je za sobom ostavljala mafija u njenoj rodnoj Siciliji. Film “Tako je govorila” Polin Kejl, sačinjen od više od 40 intervjua i nikada viđenog arhivskog materijala, uzbudljiv je portret filmske kritičarke časopisa Njujorker, koja je u periodu od 1968. od 1991. uspela da se izbori za svoje mesto u muškoj profesiji i ostavi trag u svetu filma i filmske kritike. Najavljen je i film Barbare Miler "#Žensko zadovoljstvo", čije junakinje razbijaju tabue koje nameću njihova patrijarhalna društva i verske zajednice.

Na 15. Slobodnoj zoni biće dodeljene nagrade za najbolji angažovani film u internacionalnoj selekciji, najbolji angažovani film u regionalnoj selekciji, koja se sada zove Horizonti Balkana i u kojoj se dodeljuje i nagrada za promovisanje ljudskih prava (Human rights award). Biće dodeljena i nagrada srednjoškolskog žirija za najbolji film u selekciji 14+, a tradicionalno i nagrada publike.

Žiri za internacionalnu selekciju čine direktor Međunarodnog filmskog festivala u Marseju Žan Pjer Rem, programski urednik nezavisnog kulturnog centra MaMa iz Zagreba Petar Milat i makedonski reditelj Vladimir Blaževski.

U regionalnom žiriju su montažerka Nataša Pantić, Petar Mitrić, predavač na Univerzitetu u Kopenhagenu, na kojem je doktorirao evropsku filmsku koprodukciju, te francuski producent Gijom de Sej.

Selekcija 14+ namenjena je srednjoškolcima i mladima i jedna je od tri takmičarska programa na Slobodnoj zoni, a o najboljem filmu odlučivaće srednjoškolski žiri sastavljen od učenika i učenica beogradskih srednjih škola. Filmovi u selekciji 14+ pružaju uvid u stanje društva iz perspektive mladih i bave se širokim spektrom tema - od klasičnih tema odrastanja i traženja svog mesta u školi, porodici i među vršnjacima do tema (zlo)upotrebe medija, krize moralnih vrednosti i važnosti lične odgovornosti.

Među filmovima u toj selekciji je i “Treća smena” Luka Lorencena o porodici koja vodi privatnu hitnu pomoć u Meksiko Sitiju, neprestano u borbi za pacijente sa ostalim službama hitne pomoći. Tu je i “Selfi”, jedinstvena rekonstrukcija događaja koji su doveli do ubistva 16-godišnjeg Davida Bifolka, koga je 2014. godine ubio karabinjer u napuljskoj četvrti Trajano.

U okviru selekcije 14+, biće prikazano i devet kratkih filmova mladih autorki i autora polaznika programa Slobodna zona Junior i njihovih vršnjakinja i vršnjaka iz Prizrena.

Pored već tradicionalnih programskih linija, posebnim programima biće obeleženo i 15 godina Slobodne zone i 30 godina od pada Berlinskog zida.

U Jugoslovenskoj kinoteci publiku očekuju filmovi kao što su “Nebo nad Berlinom”, “Život drugih” i “Barbara”, kao najpopularniji filmovi sa prethodnih izdanja festivala – “20.000 dana na zemlji”, “Dugme od sedefa”, “So zemlje” i “Hana Arent”.

Poseban programski segment je i U fokusu, a u okviru njega će biti prikazani neki od najznačajnijih filmova kanadskog reditelja Denisa Kotea, uključujući i njegov najnoviji film “Antologija gradova koji nestaju”. Poznat po eksperimentalnim filmovima, Kote će biti gost 15. Slobodne zone, a održaće masterklas u Dvorani KCB-a i učestvovati u programu Kafa sa autorima.

U okviru tog programa, sa publikom će 9. i 11. novembra razgovarati i drugi gosti: reditelji Andrej Korovljev (Tusta), Jelena Radenović (Umetnost sećanja), Amal Ramsis (Dolaziš iz daleka), Fredrik Gerten (Izbačeni), Dana Budisavljević (Dnevnik Diane Budisavljević), Marius Olteanu (Čudovišta), producentkinje Karla Foeta (Čudovišta) i Neda Milanova (Palata za narod), direktor fotografije Martin Farkas (Lepota i prolaznost) i glumac Suad Begovski (Bog postoji: njeno ime je Petrunija).

Govorni program Kompas, čiji je urednik filozof Ivan Milenković, posvećen je filmovima iz selekcije EU zona promena, a osmišljen je kao pokušaj stvaranja svojevrsnog orijentira u današnjem duboko dezorijentisanom društvu.

Tribine u okviru programa Kompas biće održane 9. i 10. novembra, pa će u diskusiji na temu “Neonacističke sablasti: može li se vampir upokojiti?”, povodom filma “Stig Laršon: Čovek koji se igrao vatrom”, učestvovati Đorđe Pavićević (filozof politike), Zora Drčelić (novinarka) i Jovo Bakić (sociolog). O temi “Nema loših ljudi, već samo loših kultivatora”, posle projekcije “Jadnika”, razgovaraće Branko Romčević (filozof), Igor Štiks (teoretičar politike) i Srđan Prodanović (sociolog).

Prateći program obuhvata i radionicu koju Media deska Srbije organizuje u partnerstvu sa Slobodnom zonom na temu “Kako funkcioniše VOD distribucija” - 8. novembra u Jugoslovenskoj kinoteci.

Najavljene su i promocije knjiga “Margaret Diras & Žan Lik Godar: Dijalozi”, u izdanju Multimedijalnog instituta (MaMa) iz Zagreba, koji je nedavno počeo 14-dnevno gostovanje u Beogradu, te “Dugo i netremice: pogled na likove u dokumentarnom filmu” autora Vladimira Šojata.

Slobodna zona nije samo festival, već i turneja odabranih filmova tokom godine širom Srbije, a organizuje i edukativni program koji u stotinama škola predstavlja film kao dodatno nastavno sredstvo. Takođe, i Kompas gostuje po Srbiji, a prema rečima Ivana Milenkovića, postoji veliko interesovanje publike južno od Beograda.  

Slobodna zona drugu godinu zaredom dobila je podršku potprograma Media programa Kreativna Evropa, a jubilarno izdanje tog festivala podržali su i Ministarstvo kulture i informisanja Srbije, Sekretarijat za kulturu Beograda, Francuski institut i Rekonstrukcija Ženski fond.

Slobodna zona je 2018. godine prikazala oko 50 angažovanih filmova u Beogradu, Novom Sadu i Nišu, a najboljim filmom u međunarodnoj selekciji proglašen je “Ukus cementa” sirijskog reditelja Zijada Kaltuma, dok je u regionalnoj konkurenciji pobedio “Aga” Milka Lazarova iz Bugarske. Posebno priznanje dobio je potresan dokumentarac “Srbenka” Nebojše Slijepčevića iz Hrvatske, koji je bio i gost 14. Slobodne zone.

Karte za 15. Slobodnu zonu u prodaji su na blagajnama DKC-a, Doma omladine Beograda, Kombank dvorane, Art bioskopa Kolarac, Kulturnog centra Novog Sada, kao i putem onlajn prodajnog servisa tickets.rs.

Festivalski sajt je freezonebelgrade.org, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.

(SEEcult.org)