160 godina od rođenja Tesle
Veliki jubilej slavnog naučnika i pronalazača Nikole Tesle - 160 godina od njegovog rođenja, proslavlja se u Srbiji nizom manifestacija, uključujući zvanični Dan nauke, koji se obeležava 10. jula, Tesla dane koji nude program tokom celog meseca u više gradova, te niz izložbi i poseban program “Doživi Teslu” koji od 8. jula nudi izmeštanje u virtuelnu realnost u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu. Za 10. jul najavljeno je i otkrivanje spomenika Tesli na Vračarskom platou, ali i protest ispred njegovog muzeja i šetnja do Hrama svetog Save.
Spomenik će otkriti predsednik Srbije Tomislav Nikolić, kome je patrijarh srpski Irinej nedavno izneo predlog da Teslini posmrtni ostaci budu sahranjeni u porti Hrama svetog Save.
“Dođite da pokažemo da pratimo šta rade, da im se slučajno ne desi da pomisle da prenesu i urnu jednog dana”, poručila je inicijativa Ostavite Teslu na miru povodom protesta koji organizuje u 10.30 ispred Muzeja Nikole Tesle, gde se i 2014. godine protestovalo zbog ideje Srpske pravoslavne crkve o premeštanju Teslinih posmrtnih ostataka.
Proslava 160-godišnjice rođenja slavnog naučnika srpskog porekla počela je jednomesečnom manifestacijom Tesla dani, koja obuhvata brojne izložbe, eksperimente, predavanja, neobične ture i obilaske, kao i razna druga dešavanja inspirisana Nikolom Teslom (1856-1943) i njegovim životom, vremenom elektrifikacije i industrijalizacije.
Manifestacija “Tesla dani” je deo kulturno-turističke rute Putevima Tesle kroz Srbiju, koja obuhvata Muzej Nikole Tesle, Beograd iz ugla Tesle – sve ono što je Tesla video i obišao kada je 1892. godine jedini put posetio Beograd, zatim Negotin kao rodni grad Đorđa Stanojevića i deset malih starih hidroelektrana Elektroprivrede Srbije, koje su mali živi muzeji, a nastale su mahom zahvaljujući velikom prijateljstvu i saradnji Tesle i Stanojevića. Na “Putevima Tesle” je i Muzej Jovana Jovanovića Zmaja u Sremskoj Kamenici, Teslinog omiljenog pesnika, zatim manastir Šišatovac odakle potiče Teslina ljubav prema golubovima, kao i Zavičajni kompleks Mihajla Idvorskog Pupina, Teslinog savremenika, prijatelja i donekle rivala.
Tesla dane organizuje Klaster puteva kulture, koji umrežava više od 40 institucija kulture, turističkih organizacija i agencije, privrednika i šest fakulteta.
Specijalna dešavanja Tesli u čast pripremili su Muzej Nikole Tesle, Aerodrom “Nikola Tesla”, Univerzitetska biblioteka “Svetozar Marković”, Turistička organizacija Srbije, Mladi za turizam, Adrenalin escape rooms, Zavod za proučavanje kulturnog razvitka, Turistička organizacija Niša, Narodni muzej Šabac, Balkan magnet suveniri, Glob metropoliten, Centar za kulturu i informisanje "Kišaroo"…
U Muzeju Nikole Tesle, koji čuva originalnu i ličnu Teslinu zaostavštinu, kao i urnu slavnog naučnika, 8. jula biće otvorena virtuelna izložba “Doživi Teslu” u okviru koje će posetioce, zahvaljujući tehnologiji virtuelne realnosti, dočekati sam Tesla i upoznati ih sa svojim pronalascima i otkrićima. Izložba je poklon Direct Media Muzeju Nikole Tesle, a jedan od njenih ciljeva je da učini Teslinu zaostavštinu pristupačnijom i razumljivijom posetiocima.
U okviru manifestacije “Tesla dani 2016”, u Univerzitetskoj biblioteci “Svetozar Marković” (UBSM) 8. jula biće otvorena izložba “Večiti genije… svetlost koja traje” koja predstavlјa nov pokušaj da se lik, delo i misao Tesle približe današnjim generacijama. Na izložbi će biti predstavlјena dela o Tesli (monografske i serijske publikacije) iz fonda UBSM, a prati je i katalog u kojem su izdvojene i analizirane tematske celine “Teslina poseta Beogradu”, “Nikola Tesla i Tomas Alva Edison”, “Nikola Tesla i Mihajlo Pupin” i “Nikola Tesla i Đorđe Stanojević”.
Izložba je osmišlјena tako da približi Teslu i njegovo vreme današnjim generacijama kako bi uvidele i osetile snagu volјe koja je pomerila granice i iznedrila otkrića koja su od velike pomoći celom čovečanstvu.
U okviru izložbe, čiji su autori Oja Krinulović, Mile Stijepović i Igor Živanović - bibliotekari UBSM, najavljena su i predavanja “Nikola Tesla u istorijskim novinama” (18, 20. i 22. jula u 11 časova), u okviru kojih će biti predstavlјena i citiranost njegovih dela.
Povodom 160-godišnjice Teslinog rođenja, Srpska akademija nauka i umetnosti (SANU) organizuje sa partnerima 11. jula naučni skup “Tesla za sva vremena” i izložbu “Teslin rad na energijama – inspiracija za buduća pokolenja”, koja će biti otvorena do 21. jula u Galeriji nauke i tehnike SANU.
Organizatori izložbe, među kojima su i Muzej Nikole Tesle, Schneider Electric Srbija, Elektrotehnički fakultet Univerziteta u Beogradu i Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Srbije, opredelili su se za mali broj reprezentativnih eksponata koji se odnose na energiju i prenos energije, imajući u vidu da paralelno u Beogradu postoji nekoliko drugih izložbi i događanja koji su posvećeni 160-godišnjici rođenja Tesle.
Zbirna ilustracija je data eksponatom "Sistem razvoda električne energije - interaktivna maketa", koji je pripremio Sćneider. Drugi eksponati na izložbi su: postavka sa sinhronim i asinhronim motorom, Teslin generator polјa i mehanički analogon transformatora, Teslino "jaje" i indukcioni motor. Neki od rezultata su prikazani skupom štampanih materijala koje je pripremio Muzej Nikole Tesle.
Cilј izložbe je i privlačenje pažnje najmlađih, pa je poseban kutak prilagođen njihovim interesima i daje im šansu da se zabave dalјinskim upravlјanjem podmornicama u malom akvarijumu i slušanjem zvuka koji potiče od korone (plazma) generisane modelom Teslinog transformatora. Dečji kutak uklјučuje i rezultate akcije "Zahvalјujući Tesli - digitalni izlog učenika iz osnovnih škola Srbije" koju vodi Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Srbije.
Specifičnost izložbe je i integracija informacija kroz QR kod štampan na panelima pored eksponata, koji posetiocima omogućava da putem “pametnih” telefona pogledaju i virtuelni sadržaj u vezi sa eksponatom. Razlog za integraciju te tehnike, kako su naveli organizatori, jeste želјa organizatora da ukažu na značaj i mogućnosti koje pruža bežična komunikacija koju je Tesla patentirao 1898. godine.
Povodom Teslinog jubileja, u Kući kralja Petra I počela je manifestacija “Teslin narod 2016” koja obuhvata izložbu grupe likovnih i vajarskih umetnika “U duhu Nikole Tesle” (Dušan Otašević, Dragan Stojkov, Olјa Ivanjicki, Miša Jelić, Zoran Ivanović, Luka Radojević, Bojan Mikulić), te izložbu “Indukcija” modne dizajnerke Nataše Šarić i izložbu panela “Teslina vizija interneta” autora Lazara Boškovića.
Između ostalog, manifestacija obuhvata i Dan dijaspore u Beogradu 7. jula na Univerzitetu Singidunum, u organizaciji Tesline naučne fondacije iz SAD (Tesla Science Foundation) i Tesline naučne fondacija iz Srbije, uz podršku Srpskog narodnog saveza iz SAD, Zadužbine “Studenica” iz SAD i Univerziteta Singidunum.
Za 9. jul u Kući kralјa Petra I najavljena je svečana dodela nagrada najbolјim učenicima, nastavnicima i školama na Takmičenju o poznavanju lika i dela Nikole Tesle. Najavljena je i prezentacija eksponata “Obrtno magnetno polјe”, “Teslin visokonaponski visokofrekventni oscilator – transformator” i “So i zvučne frekvencije”, autora Radomira Putnika i Branislava Juranovića, te eksponata “Tesline tehnologije u praksi” grupe autora (Čedomir Mraz, Goran Marjanović, Nenad Andrić).
Na Teslin rođendan, 10. jula, u Kolarčevoj zadužbini biće održano književno veče posvećeno Tesli “Trilogija o gospodaru munja” autora Radovana Ždraleta, a Jugoslovenska kinoteka prikazaće film "Tajna Nikole Tesle" Krste Papića.
Povodom 160 godine od rođenja Tesle, poseban program najavljen je za 10. jul i u Sportsko-rekreativnom centru “Pionirski grad” na Košutnjaku.
Od 9 do 14 časova biće održano pet paralelnih programa u okviru kojih će deca imati priliku da se zabave, kao i da, metodom učenja kroz igru, nauče nove stvari.
Najavljen je muzičko-scenski program dečjeg hora “Čarolija”, koji će izvoditi atraktivne muzičke hitove, nastup dece-recitatora koji će govoriti citate Tesle, te ekoart radionice u prirodi “Energija je svuda oko nas”. Deca će se na tim radionicama, putem zanimljivih eksperimenata, upoznati sa obnovljivim izvorima energije (sunca, vetra, vode i zemlje). Premijerno će biti izvedene numere iz prvog mjuzikla za decu “Tesla - tajna elektropije”, uz učešće poznatih pevača i glumaca, a tri radionice za decu “Akademija malih genija - Tesla Genius”, održaće EIC Teslanium u saradnji sa Asocijacijom CIVIS. Cilj tih radionica, koje je finansirala Fondacija Novak Đoković, jeste da pomognu deci da poboljšaju kognitivne veštine metodama koje je koristio Tesla.
Centar za promociju i edukaciju Organska bašta održaće pet radionica u kojima će deca moći da na interaktivan način nauče više o organskoj bašti, pravilnom sađenju voća, povrća i drugih biljaka, kao i o tretiranju zemljišta. Odbojkaški klub Apatin će na sportskim terenima držati treninge i radionice odbojke, a predviđen je i revijalni turnir za zainteresovane mališane. Pet radionica “Da, volim prirodu” biće realizovano u režiji NVO Volim prirodu, a učesnici će učiti o prirodi i kako da se s njom povežu koristeći kreativnost.
Teslina urna u Muzeju u Beogradu
Nikola Tesla najviše je doprineo nauci i tehnološkom progresu sveta kao pronalazač obrtnog magnetnog polja, indukcionog motora, polifazne naizmenične struje, generatora i kompletnog sistema proizvodnje i distribucije električne energije. Po njemu je jedinica međunarodnog SI sistema dobila naziv - mera za magnetnu indukciju "tesla". Tesla je konstruisao generator struja visoke frekvencije i napona, danas poznat kao "Teslin transformator", transformator bez jezgra, Teslina zavojnica, ili Teslin kalem.
Tesla je rođen 10. jula 1856. godine u Smiljanu, na vojnoj granici u tadašnjoj Austriji, sada Hrvatskoj. Tesla se školovao u Austriji i, kasnije, Austrougarskoj monarhiji. Osnovnu školu pohađao je u Smiljanu i Gospiću, a završio je i gospićku Realnu gimnaziju, kao i Visoku realnu gimnaziju u Karlovcu. Studirao je na Politehničkoj školi u Gracu, a potom je upisao studije filozofije prirode na Univerzitetu u Pragu.
Od 1881. do 1882. radio je u Budimpešti, u Centralnom telegrafskom uredu, gde je i počeo da se bavi pronalazaštvom. Usavršavajući aparat za pojačanje glasa kod telefona, došao je na ideju o obrtnom magnetnom polju. Iste godine otišao je u Pariz, u Edisonovo Kontinentalno društvo, a 1883. preselio se u Strazbur, gde je napravio prvi prototip indukcionog motora.
U SAD je otišao 1884, započevši rad u Edisonovoj kompaniji, ali je već 1885. napustio i osnovao sopstvenu firmu "Tesla Arc & Light Co", praveći prve motore i generatore naizmeničnih polifaznih struja. Prvi patent prijavio je Američkom patentnom zavodu 6. maja 1885. godine.
Prema Teslinom sistemu, 15. novembra 1896. godine komercijalno je otvorena prva centrala na Nijagarinim vodopadima - puštanjem struje do Bafala. Bila je uvršćena u jedno od svetskih čuda tog doba.
Tesla je posetio Beograd jedini put 2. juna 1892. godine, tokom boravka u Evropi, na poziv Kraljevskog instiuta iz Londona i Francuskog društva za fiziku.
Vek i po od rođenja Tesle obeležen je 2006. na državnom nivou i u Srbiji i u Hrvatskoj, a veliki broj manifestacija održan je i u SAD, gde je i umro 7. januara 1943. u Njujorku.
Teslin život ostao je pod velom tajne, a bio je inspiracija i za mnoge filmove, televizijske serije i predstave.
(SEEcult.org)
