25 godina od Srebrenice
Četvrt veka od najvećeg ratnog zločina 90-ih u Evropi - genocida u Srebrenici, obeleženo je 11. jula u Memorijalnom centru Potočari sahranom novoidentifikovanih žrtava i višesatnim memorijalnim umetničkim programom “Sećanje na 8372”, u okviru Modula memorije sarajevskog festivala MESS. Genocid u Srebrenici obeležen je, osim izjavama svetskih političara i različitim reakcijama zvaničnika u regionu, i nizom akcija organizacija civilnog društva, uz pridržavanje mera zaštite zbog pandemije korona virusa.
Festival MEES je, u okviru programa Modul memorije, organizovao u Potočarima multimedijalni program “Sećanje za 8372”, koji obuhvata muzičko-scenske performanse u kojima su učestvovali svetski priznati umetnici i umetnice iz BiH.
Među njima su Sarajevski ratni teatar - SARTR, sa performansom “Ostavi trag u njihova sjećanja”, glumica Dženita Imamović-Omerović i glumac Aldin Omerović koji su, uz muzičku pratnju Tarika Kamarića na gitari, izveli “Srebrenički inferno” pisca Džemaludina Latića, zatim čelistkinja Belma Alić, čiji je nastup praćen digitalnom izložbom “Potočarske sjene” fotografa Velije Hasanbegovića, te mladi sarajevski i tuzlanski glumci i glumice Irfan Ribić, Maja Salkić, Harun Ćehović, Hana Zrno, Armin Filipović i Borislav Matović, koji su čitali poeziju napisanu o Srebrenici.
U pitanju je 30 pesama autora iz regiona, kao što su Nihad Ćatić, Sead Begović, Faruk Šehić, Šejla Šehabović, Nihad Kreševljaković, Amir Talić, Mile Stojić, Almin Kaplan, Vernesa Manov, Nihad Ćatić, Tomislav Marković, Amela Mustafić, Enes Topalović, Džabir Sedić, Nihad Ćatić… Nakon poezije, pročitani su i delovi svedočanstava preživelih Srebreničana i Srebreničanki, odlomci iz knjige “Razglednica iz groba” autora Emira Suljagića, te fragmenti drama “Priviđenje iz srebrenog vijeka” Almira Bašovića i “Skinuću ti zvijezde u kašiku” Edina Krehića.
Program “Sjećanje za 8372”, čiji produkcijski i umetnički tim čine: Lejla Hasanbegović, Hana Bajrović, Dino Mustafić i Nihad Kreševljaković, održan je u fabrici akumulatora u Potočarima, a prenošen je na Youtube kanalu i Fejsbuk strani MESS-a, kao i Memorijalnog centra Potočari.
Povodom 25 godina od Srebrenice, umetnica Aida Šehović realizovala je projekat Što te nema, instalaciju u javnom prostoru sastavljenu od 8.372 fildžana napunjenih kafom, kao deo živog spomenika posvećenog srebreničkim žrtvama. Kafa je ostala nepopijena, jer čeka na one koji se nikada neće vratiti...
Zločin u Srebrenici obeležen je i u Srbiji kampanjom “Nikome se ne ponovilo - 25 godina Srebrenice” Inicijative mladih za ljudska prava u Srbiji, Nezavisnog društva novinara Vojvodine i forumZFD - Srbija, čiji je cilj da skrene pažnju najšire javnosti i da gradi trajni opomenik na najveći zločin na tlu Evrope nakon Drugog svetskog rata - da se nikome ne bi ponovio i da bi Srebrenica postala univerzalni antiratni simbol.
U okviru kampanje, tri organizacije su na društvenim mrežama prvo sa građanima podelile kratak video “Nikome se ne ponovilo”, a alternativni hor Horkestar je rearanžirao i otpevao istoimenu pesmu - antiratni apel Kemala Montena.
Kampanja “Nikome se ne ponovilo” kreativnog tima na čelu sa autorkom društveno-angažovanih kampanja Nadeždom Milenković i rediteljem Nikolom Ljucom, neće prestati ni u narednom periodu. Prema najavi autora, raspisaće konkurs za kratke video radove na temu Srebrenice, sa akcentom na mlađe autore. Najbolji radovi biće nagrađeni, a kada se svet vrati u normalu pole pandemije korona virusa, organizovaće i festival dokumentarnog filma, kao još jedan deo opomenika koji će uporno i bez odustajanja graditi.
Kampanju je podržalo Ministarstvo spoljnih poslova Nemačke, u nastavku nastojanja za uspostavljanje participativne kulture sećanja, regionalne saradnje i pomirenja na prostoru Zapadnog Balkana.
Srebrenički zločin, koji se sastojao od masovnih, planski sprovedenih ubistava zarobljenih bošnjačkih muškaraca i dečaka starosti između 12 i 77 godina, koji su izvršili pripadnici Vojske Republike Srpske pod komandom generala Ratka Mladića, uključujući i paravojnu formaciju "Škorpioni" pod kontrolom Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije, obeležen je 10. jula i u Beogradu akcijom nekoliko nevladinih i umetničkih organizacija koje podsećaju na srebrenički žrtve već godinama.
“Nikada nećemo zaboraviti genocid u Srebrenici!” poruka je kojom su Žene u crnom, uz podršku umetničkih kolektiva Škart i Dah teatar, te drugih aktivistkinja i aktivista civilnog društva, odale još jednom počast srebreničkim žrtvama. Uz mirovni skup na Trgu republike u Beogradu, koji je pokušala da poremeti 10. jula grupa desničara skandiranjem imena Ratka Mladića i Radovana Karadžića, održana je i scenska akcija “25 godina od genocida u Srebrenici - Pamtimo!”
“U Srbiji je danas na delu kontinuitet negiranja genocida i na nivou države i društva. Sramna je i porazna činjenica da ni država ni društvo u Srbiji nisu priznali, niti se distancirali od počinjenog genocida. Štaviše, genocid u Srebrenici postao je nevidljiva tema. U skoro svim institucijama ključnu ulogu imaju obožavaoci ratnih zločinaca i negatori genocida, a u javnom diskursu vlada veoma slično odsustvo saosećanja sa žrtvama genocida. Na delu nije samo organizovani zaborav već i sve izraženije nepriznavanje krivice, odbijanje i odgovornosti, sve dublje falsifikovanje sudski utvrđenih činjenica”, poručile su Žene u crnom.
Srebreničke žrtve obeležene su i akcijom grupe novosadskih nevladinih organizacija na čelu sa Omladinskim centrom CK13, koje su saopštile da je “osećaj stida jedino što nas danas čini ljudima, nakon događaja koji poništava ljudskost”.
Haški tribunal za ratne zločine u bivšoj Jugoslaviji, Sud BiH, kao i sudovi u Srbiji i Hrvatskoj, do sada su osudili za genocid, zločine protiv čovečnosti i druge zločine počinjene u Srebrenici u julu 1995. godine, ukupno 47 osoba na više od 700 godina zatvora i izrekli četiri doživotne kazne.
(SEEcult.org)
