41. Festival novog filma

41. Festival novog filma (FNC, Montreal, 10-21. oktobar 2012)

Piše: Dejan Nikolaj Kraljačić

Još jedno izdanje najstarijeg kanadskog međunarodnog filmskog festivala - Festivala novog filma (Festival du nouveau cinema), inače ujedinitelja prilično polarizovane montrealske publike na uživaoce žanrovskog filma (Fantasia festival) i autorskog filma (Svetski filmski festival), uspešno je okončano u prepoznatljivom ambijentu otvorenog druženja (nakon večernjih projekcija, festivalskim žurkama mogli su se pridružiti svi zainteresovani), opravdavši još jednom status verovatno najomiljenije filmske smotre svoga grada ukupno uzev. Tome ponajviše doprinosi jedan od osnivača FNC-a, programski direktor Klod Čemberlen, koji svojom vitalnošću, neposrednošću i pozitivnom energijom, već godinama unazad stvara atmosferu u kojoj je sasvim normalno da na nekoliko dana svrati jedan Vim Venders i to bez da promoviše svoj poslednji uradak. Ili, pak, da film poput Klipa Maje Miloš bude jedan od onih koji se najželjnije iščekuju (obe projekcije bile su ispunjene do poslednjeg mesta, a film je izazvao najveće interesovanje novinara još od samog početka Festivala, iako je bio na programu pred sam završetak), dok je, recimo, jedina projekcija najnovijeg ostvarenja slavnog Takešija Kitana Gnev posle (Outrage Beyond) zabeležila jedva polovičnu posetu.

U okruženju uobičajene nam savremene svetske filmske ponude koju već odavno “krasi” odsustvo narativa, tj. nekada sveprisutnog pismenog filmskog pripovedanja priča koje zavređuju da budu ispričane, 41. FNC ponudio je nekoliko ostvarenja koja su se ili vratila pomenutim korenima, ili ih veoma artikulisano preispituju, istina pretežno se bazirajući već na uspešnim literarnim predlošcima. Tako je Fransoa Ozon, poznat po nekoliko uradaka interesantnih postavki, ali i kao po pravilu, nedovršenih struktura, konačno pogodio metu filmom U kući (In the House, dobitnik ovogodišnjeg FIPRESCI priznanja prestižnog Torontskog festivala – TIFF), baziranom na drami etabliranog španskog dramskog pisca Huana Majorge (Juan Mayorga). Intrigantno i sinematično, Ozon sistematično gradi odnos profesora književnosti i njegovog učenika koji se svojim talentom izdvaja od ostalih instant srednjoškolaca, klasičnih predstavnika današnjice. Iako se pismeni zadatak ogledao u jednom radu na temu uobičajenih ličnih dnevnih aktivnosti srednjoškolaca i njihovih interesovanja, daroviti đak počinje da zaokuplja pažnu profesora tako što mu u nastavcima počinje predavati svoje iskustvo upoznavanja prosečne porodice druga iz razreda.

U izuzetno zreloj drami koju krasi forma uzbudljivog trilera (!), naizgled bezazlena početna situacija počinje da se razvija u složenu studiju koja preispituje granice između pedagoga i učenika, realnosti i kreacije, želja i mogućnosti, voajerizma i delovanja, seksualnosti, te najzad talenta, dovodeći junake do krajnjih konsekvenci - profesora do razvoda i psihijatrijske klinike, a učenika u (sledeću) kuću koju treba dijabolično raskrinkati analitičkim pripovedanjem.

Poput eha jedne od retko preostalih kinematografskih sila još uvek odanih pripovedanju – Indije, stižu dva filma koja na različite načine korenspondiraju sa navedenim podnebljem – raskošna Deca ponoći (Midnight’s Children), proslavljene Indokanađanke Dipe Mehte (Deepa), prema istoimenom, ranom romanu Salmana Rušdija koji je film i producirao, i spektakularni Ang Lijev (Lee) Život Pi-ja (Life of PI), prema nagrađivanom bestseleru kanadskog (kvebečkog) autora Jana Martela (Yann). Sam Rušdi nam i pripoveda poetsku epopeju koja pokriva razdoblje od čitavih 60 godina istorija Indije (i Pakistana, od 1917. do 1977. godine), storiju o Deci ponoći, grupi novorođenih u ponoći dana indijske nezavisnosti od britanske krune 1947. godine. Odmah po porođaju, babica tajno zameni dva ponoćna novorođenčeta koja pripadaju kako različitim staležima tako i nacionima (indijskom i pakistanskom), ne bi li time učinila životnu pravdu omogućivši život pun blagostanja onom što je bio predodređen za odrastanje u neimaštini, odnosno kaznila onog drugog kojem se već smešio lagodan život imućnog. Naravno, sudbina obojice dečaka ostaje u božijim rukama, te gest babice izaziva kobne posledice i niz nepredviđenih događaja, u kovitlacu građanskih ratova.

Život Pi-ja je, opet, životna priča koju nam pripoveda sam Pi, sin vlasnika zoološkog vrta koji odlučuje da sa svojom porodicom (i životinjama iz svog vrta) napusti Indiju i nastani se u Kanadi. Ali, iznenadna oluja na okeanu okončava se brodolom, i u čamcu za spasavanju zadese se jedino sedamnaestogodišnji Pi sa nekoliko divljih životinja, od kojih će nakon nekoliko dana preostati samo jedna - rasni bengalski tigar Ričard Parker. Zahvaljujući ekstremno sugestivnoj kameri Ang Lija, te briljantnoj glumi debitanta Suraja Šerme (Sharma), 227 dana borbe sa prirodom za goli opstanak teško da je ikada bilo uzbudljivije na velikom filmskom platnu, a primena najnovijih tehnologija i 3D ugođaja svrsishodnije. Otvarajući u svojoj konačnici spekulativno pitanje može li fikcija ikada biti neverovatnija od same realnosti, ovo nadahnuto ostvarenje agituje da zapravo u svima nama obitava jedan Ričard Parker.

Grand Prix u selekciji kanadskih ostvarenja sasvim opravdano pripao je posve jedinstvenom, veoma inteligentnom dugometražnom dokumentarnom filmu Priče koje pričamo (Stories We Tell) uspešne kanadske glumice i režiserke Sare Poli (Sarah Polley). Problematizujući istinitosti priča što se tiču nas samih, a datiraju još iz detinjstva kada su nam vidici spoznaje prilično suženi, Polijeva kreće u seriju veoma hrabrih i intimnih intervjua sa svojom porodicom, te prijateljima pokojne joj majke, uspešne TV i pozorišne glumice Dajan koja je preminula kada je Sara imala samo 11 godina, ne bi li tako saznala više o svojoj majci, te preispitala glasine da njen pravi otac možda i nije onaj koji ju je odgojio. Vešto kombinujući postojeći arhivski materijal sa režiranim rekonstrukcijama, Polijeva u svojim ranim tridesetim otkriva opravdanost glasina i pronalazi svog biološkog oca, na šok oca s kojim je odrasla, kao i članova joj porodice, koji, prirodno, svaki ponaosob ima svoju priču.

U prilog tome da se poljska kinematografija poslednjih godina vratila na sam vrh istočnoevropskog filma najbolje govori asketski vođena psihološka drama Slavomira Fabickog (Slawomir) Voleti (Loving). Uspešno varirajući i najdelikatnije životne situacije, ova složena, precizna karakterološka studija na rafiniran način secira situaciju bračnog para u kojoj supruga u devetom mesecu svoje prve trudnoće biva silovana od strane svog šefa (inače i popularnog gradonačelnika), i njen suprug koji nakon što sazna istinu, počinje da preispituje svoje emocije spram nje, sada već i majke njihove kćerke. Iako tek drugi igrani film već proslavljenog poljskog autora Fabickog, Voleti pleni svojom zrelošću, te suptilnošću izraza, a uverljive role protagonista, pogotovo harizmatične nove zvezde poljske kinematografije Marsina Dorocinskog (nešto poput poljskog odgovora na Klajv Ovena) dugo ostaju u pamćenju.

I najzad, pravi mali dragulj festivala Kralj karlinga (King Curling) Ole Endresena, sasvim razumljivo i bioskopskog hita u matičnoj mu zemlji Norveškoj, sada već osvedočenom evropskom kinematografskom otkriću. Kralj karlinga na beskrajno duhovit i topao način govori o bivšem šampionu sve popularnijeg olimpijskog zimskog sporta, koji se, nakon duže pauze prouzrokovane kliničkim lečenjem od opsednutosti mu neodoljivim karlingom, vraća na led ne bi li se trijumfom svoga tima domogao i novčane nagrade kojom može spasiti život svog obolelog prijatelja. U konačnici, ova neuobičajena priča o usponu i padu kralja karlinga u potpunosti uspeva u onom najtežem kod publike – održati joj osmeh tokom čitavog trajanja projekcije.

Od posebnog značaja bilo je zaokruživanje retrospektive posvećene stogodišnjici postojanja najstarijeg japanskog studija Nikkatsu u Kvebečkoj Kinoteci (program započet još letos na festivalu Fantazija). U okviru retrospektive, prikazana je i pikanterija kakva je restaurisana kopija filma slavnog Kendžija Mizogučija - Rodni grad (Hometown, 1930.), inače neka vrsta japanskog odgovora na prvi zvučni film ikada – američkog Džez pevača (1927.).

I kao najveći događaj 41. FNC-a, bez ikakve sumnje je pojavljivanje legendarnog američkog fotografa i sineaste Vilijama Klajna (William Klein), između ostalog i pionira modne fotografije i marketinškog spota, te značajnog aktiviste.

Omaž Klajnu, čija izuzetna umetnička karijera datira još od 50-ih godina prošlog veka, sadržao je retrospektivu njegovih raznovrsnih filmova, među kojima su i oni koji su svojom modernošću, satiričnošću i originalnošću bili značajno ispred svog vremena (poput Ko si ti, Poli Magu? / Who Are You Polly Magoo? iz 1966. ili Gospodina Slobode / Mr. Freedom iz 1969.), prigodna izložba, kao i master-klas.

*Ostale prikaze Dejana Nikolaja Kraljačića sa festivala moguće je pročitati OVDE