Benkine Slike moga sveta
Predstava “Slike moga sveta”, koreodrama Miroslava Benke, svestranog slovačkog umetnika iz Stare Pazove, bila je među glavnim atrakcijama proteklih slovačkih narodnih svečanosti u Bačkom Petrovcu, koje se od prošle godine slave kao nacionalni praznik vojvođanskih Slovaka. Praizvedba koreodrame “Slike moga sveta” (Images of My World) bila je krajem novembra 2009. godine u Radošinskom naivnom divaldu (Teatar RND) u Bratislavi, a u Bačkom Petrovcu izveli su je amateri na poslednjeg dana slovačkih svečanosti, 8. avgusta.
Predstava “Slike moga sveta”, koreodrama Miroslava Benke, svestranog slovačkog umetnika iz Stare Pazove, bila je među glavnim atrakcijama proteklih slovačkih narodnih svečanosti u Bačkom Petrovcu, koje se od prošle godine slave kao nacionalni praznik vojvođanskih Slovaka.
Praizvedba koreodrame “Slike moga sveta” (Images of My World) bila je krajem novembra 2009. godine u Radošinskom naivnom divaldu (Teatar RND) u Bratislavi, a u Bačkom Petrovcu izveli su je amateri na poslednjeg dana slovačkih svečanosti, 8. avgusta.
Benka (1956, Ašanja), istaknuti slovački reditelj, scenarista, glumac, dizajner i producent, završio je koreodramom “Slike moga sveta” trilogiju započetu 2004. godine scenskom igrom “Hleba i igara” (Panem et circenses) u produkciji Vojvođanskog slovačkog pozorišta iz Bačkog Petrovca. Drugi deo, “Oslikano injem” izveden je 2007. godine u produkciji Opere i teatra Madleniuma iz Zemuna.
Kao i prethodna dva, Benka je i u završnom delu svoje trilogije i reditelj, i scenarista i autor total dizajna, a predstavu “Slike moga sveta” je i producirao u vlastitom studiju - Art centru “Hleba i igara” koji je sa još nekoliko slikara i muzičara osnovao pre tri godine.
U trilogiji se jedna na drugu nastavljaju priče o panonskoj ravnici, onoj Vojvodini Miroslava Antića u kojoj se nataložila vekovna energija istorijskog vremena, kulture i civilizacijske baštine kao u nekom bogatom rudokopu ili u ugašenom vulkanu duha, u čijoj lavi su sadržani običaji, mentalitet, iracionalna melanholija i tragične sudbine iskonske i sadašnje nastambe paorskih, ratničkih i radeničkih plemena sa svim njihovim tegobnim setvama i sirotinsjkim žetvama, pijanim prosidbama, neveselim ženidbama i okasnelim udabama.
Da bi se izrazila i drugima prezentovala ta samobitna, autohtona superiornost, to je po Benkinom umetničkom kredu jedino moguće učiniti opet večnim hodom, igrom neprestanom na pozornici, kako bi se sudbine osamosatlile i duše oslobdile i uzdigle iznad deluvijalne ravne spečenosti u slojevima naslaganim po emotvinim rudokopima, na kojima ih jedino prodorni i jaki zvuci muzike, poput mina, mogu uznemiriti i pokrenuti da igrom tela svoga ispričaju gledaocu priču sa nepočin polja čoveka ravnice.
Za sve tri koreodrame Benka je angažovao isključivo igrače amatere iz slovačkog KUD “Janko Ćmelik” iz Stare Pazove, iz kojeg je i sam ponikao kao glumac i reditelj, završivši glumu na Akademiji umetnosti u Novom Sadu i režiju na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu.
Njegova prva koreodrama, “S.O.S.”, koju je 1990. uradio takođe sa staropazovačkim amaterima iz “Čmelika”, prikazana je na međunarodnim festivalima u Oslu i Helsinkiju, sa čudesnim igračem Zdenkom Kožikom, inače profesionalnim molerom, kao kasnije i na Bitefu, a donela je Benki dosada najveći, neponovljiv uspeh.
Pre zvanične premijere “Slika moga sveta” u Bratislavi, ta predstava prikazana je i na otvaranju Međunarodnog festivala pozorišta država srednje Evrope u Sarvašu u Mađarskoj, a potom su bila i dva izvođenja na sceni Gradskog pozorišta u Staroj Pazovi.
Osnovnu ideju završnog dela trilogije moguće je naslutiti kao želju autora da se osvrne na prošlost, da “slike svog unutrašnjeg sveta” ponovo dozove, oživi, dotakne ispod naslaga vremena, pridigne ispod praha, vine u oblake i ovekoveči. Da “propeva” glasom prapredaka, progovori jezikom veličanstvenih poetskih prizora, snažnih atmosfera i strasti, jezikom obrednih, ritualnih slika, nalik na one bizarne priče iz narodnih predanja, da se osvrne na vekovne običaje naroda vezane sa mitovima i legendama, sa kultom zemlje... Primenjujući sopstveni, vrlo lični pogled na svet, ti imaginarni prizori pomažu da se bolje razumeju drugi, shvati i prihvati vreme koje neumorno prolazi.
Teatrolog Jovan Ćirolov i dugogodišnji umetnički direktor BITEF-a rekao je jednom prilikom da je Benka dao originalni doprinos svetskom trendu neverbalnog teatra - predstavama retke lepote čiji je svestrani stvaralac.
Prema oceni pozorišnog kritičara Ivana Medenice, Benka potvrđuje da se zaista vrhunski umetnički standardi, jedna visoko emancipovana vrhunska teatraska forma i bitno drugačiji teatarski jezik, ostvaruje na sceni izvan teatarskih metropola, što je pravi oblik decentralizacije kulture.
Benka je višestruko nagrađivan - između ostalog, dobio je Državnu nagradu za režiju (Makke SNY, 1995) Udruženja dramskih umetnika Slovačke (ZDNS), Gran pri 24. Međunarodnog teatarskog festivala u Teheranu 2006. godine, kao i nagradu za najbolju scenografiju na 19. Internacionalnom festivalu u Kairu 2007.
Branko Rakočević
