Beograd 20-ih godina 20. veka
Istorijski arhiv Beograda predstavlja od 16. do 22. aprila u Jugoslovenskoj kinoteci izložbu “Beograd: Dvadesete godine dvadesetog veka” autora Slobodana Mandića, Snežane Lazić i Dragane Mitrašinović, priređenu u nameri da na prijemčiv način podseti i upozna javnost sa Beogradom od pre jednog stoleća, vremena u kojem su postavljeni temelji njegovom velegradskom izgledu i atmosferi.
Mnogobrojne posetioce te postavke na 34 panoa, s velikim brojem fotografija i raznovrsnih dokumenata, pozdravili su na otvaranju direktor Kinoteke Jugoslav Pantelić i direktor Istorijskog arhiva Dragan Gačić, a izložbu je proglasio otvorenom upravnik Arhiva Jugoslovenske kinoteke Aleksandar Erdeljanović.
Završetak Prvog svetskog rata i proglašenje Beograda prestonicom nove jugoslovenske države 31. decembra 1918. godine, kako su naveli autori, najavili su novi, veoma dinamičan period u razvoju grada. Nastupa vreme obnove, demografskog, privrednog i kulturnog uspona. Dvadesetih godina XX veka Beograd doživljava veliki populacioni rast i postaje središte i najdinamičnija urbana celina nove države.
Za sagledavanje što potpunije slike o razvoju i životu Beograda u jednoj od ključnih decenija u njegovom razvoju, u prvom redu je korišćena bogata građa Istorijskog arhiva Beograda: pisma, ugovori, različita dokumenta, arhitektonski nacrti, fotografije, crteži, mape, proglasi itd. Prezentovani materijal odabran je iz tridesetak arhivskih fondova i zbirki i nudi uvid u raznolike teme: od pulsiranja političkih događaja, održavanja lokalnih izbora i uređenja grada, preko urbanizacije, umetničkih i kulturnih manifestacija, razvoja industrije, privrede, zdravstva, saobraćaja, školstva, sporta i turizma, pa sve do uvida u socijalne prilike i svakodnevni život stanovništva.
U odabiru arhivske građe primat je dat novootkrivenim ili manje poznatim dokumentima ili fotografijama.
Direktor Jugoslovenske kinoteke izrazio je zadovoljstvo zbog prilike da Kinoteka pomogne realizaciju izložbe koja predstavlja period u kojem je Beograd "zadobijao svoj oblik, identitet i duh". Pantelić je podsetio da je doba nakon Prvog svetskog rata bilo dinamično i kompleksno za Evropu i čitav svet, a Beograd je bio jedno od čvorišta gde su se ukrštale pomešane, često i protivrečne tendencije, a suočavanja s ratnim traumama tekla uporedo s modernizacijom u raznim oblastima života i novim idejama u umetnosti.
Pantelić je izjavio da je osim istorijskog, važan i kulturološki značaj te izložbe, a pošto je Jugoslovenska kinoteka kuća filma, razvoj Beograda gleda i kroz taj objektiv, prateći kako se uporedu razvijaju jedan moderni grad i jedna nova umetnost.
"Život grada, njegov stil i ritam, korespondiraju s pokretnim slikama, te nije slučajno da su neka remek-dela filmske umetnosti 20-ih godina bazirana isključivo na snimanju dinamike grada. Avangardni umetnici bili su fascinirani podjednako filmom, kao i urbanim životom, razvojem tehnologije, saobraćaja i drugim pojavama koje su odisale novinom i dinamičnošću", rekao je Pantelić.
Jedan od tih umetnika bio je pionir filmske misli, ali i hroničar Beograda Boško Tokin, koji je u romanu "Terazije" napisao: “Beograd je luda varoš. U neprekidnom pokretu i neprestanom prilagođavanju novim prilikama. Teško onome ko izgubi korak. Beograd je borben, strašan i lep, utočište i džungla, majka i maćeha, kinematografski simultan”.
Inače, u Kinoteci je u toku ciklus "1924. godina na filmu", koji u određenoj meri korespondira s temom izložbe, jer nas, kako je rekao Pantelić, vraća u istu epohu i kroz filmske slike reflektuje opšte duhovno kretanje koje je zahvatalo i Beograd.
Dragan Gačić je zahvalio Kinoteci i svojim saradnicima iz Istorijskog arhiva, autorima izložbe i pratećeg kataloga, kao i Zorici Smilović za likovno-grafičko rešenje izložbenih panoa i bogato ilustrovanog kataloga.
Gačić je istakao da dve ustanove kulture imaju višedecenijsku dobru saradnju, koja je stalno prisutna, a ova izložba je samo jedan vidljivi rezultat.
„Uspeli smo da ovu izložbu realizujemo u okviru manifestacije Dani Beograda. Beograd još jednom pokazuje koliko je protkan kulturom“, rekao je Gačić.
Aleksandar Erdeljanović se osvrnuo na istorijski kontekst - stradanje Srbije u Prvom svetskom ratu, stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koja će trajati samo 23 godine, do propasti države 1941. pod imenom Kraljevina Jugoslavija.
"Izložba u totalu na vizuelno prijemčiv i tekstualno informativan način predstavlja prvu polovinu života prestonice nove države. Bilo je to vreme velike obnove i izgradnje, u kojem dolaze do izražaja razvoj trgovine, bankarskog sektora, izgradnja stambenih objekata i institucija“, rekao je Erdeljanović, dodajući da su tome doprineli mnogi novi žitelji Beograda, posebno pripadnici ruske "bele emigracije".
Pominjući kako se nekada u školama učilo o "truloj Kraljevini Jugoslaviji", Erdeljanović je ocenio da su autori izložbe dali "sveobuhvatnu sliku napretka i razvoja Beograda u trećoj deceniji 20. veka“.
Kao dodatak toj slici Kinoteka će na ekranima u okviru izložbene postavke puštati dokumentarne filmove iz tog perioda i igrani film „Grešnica bez greha“ (1930) Koste Novakovića, najavio je Erdeljanović, a zatim dao i pregled filmske produkcije u Beogradu tokom 20-ih godina prošlog veka.
Izložba je realizovana uz podršku Sekretarijata za kulturu Grada Beograda i u saradnji sa Jugoslovenskom kinotekom.
*Naslovna fotografija: Detalj izložbenog kataloga IAB
(SEEcult.org)
