Beyond Zero/1914… i dalje
Svetska turneja multimedijalnog spektakla o Prvom svetskom ratu “Beyond Zero/1914...i dalje” proslavljenog Kronos kvarteta počeće 6. novembra nastupima u Sava centru u Beogradu i dan kasnije u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu.
Program predstavlja spoj muzike i dokumentarnih snimaka iz Prvog svetskog rata koje savremena publika nije imala prilike da vidi.
Simbolično, svetska turneja počinje na mestu gde je razaranje i uništavanje svetskih razmera i počelo - u Beogradu. Beogradska publika će tako pre mnogih drugih svetskih gradova biti u prilici da vidi taj multimedijalni događaj, koji će premijeru u njujorškom Karnegi holu imati u martu 2015.
Tema tog nesvakidašnjeg muzičko-filmskog događaja je Veliki rat, povodom stogodišnjice od njegovog početka.
Prvi deo programa čine muzička dela kompozitora iz perioda Prvog svetskog rata, poput Ravela, Stravinskog i Rahmanjinova, dok je drugi deo događaja posvećen originalnoj muzici koju je posebno za ovu priliku komponovala Aleksandra Vrebalov. Autorka je inspiraciju našla u antiratnim pisanim radovima, muzici i umetničkim delima koja su nastala tokom i neposredno po završetku Prvog svetskog rata, uključujući stvaralaštvo Vilfreda Ovena i Zigfrida Sasona, muziku Debisija i Satija i dadaistički pokret.
Sastavni deo dela su dokumentarni zapisi iz raznih ratova – od Govora o lojalnosti Džejmsa Votsona Žerara, ambasadora SAD u Nemačkoj tokom Prvog svetskog rata, preko zastrašujuće hladnog zvuka sirena koje su najavljivale vazdušne napade na London u Drugom svetskom ratu, do vojnih komandi srpskih i bosanskih trupa tokom sukoba koji je doveo do brutalnog raspada Jugoslavije 90-ih godina prošlog veka.
“Namera mi je bila da ove istorijske zapise o ratu postavim nasuprot najfinijim izrazima duha i kreativnosti koji se javljaju istovremeno – otuda Svita za klavir napisana 1916. godine koju izvodi sam Bela Bartok i Hulsenbek koji čita svoj Chorus Sanctus, takođe nastao 1916. godine. Devojčica koja doziva svoje mačke simbolično podseća na patnje žena i dece i na čežnju za izgubljenom sigurnošću i osećajem doma. Beyond Zero: 1914-1918 se završava odlomcima mračne vizantijske himne Večno sećanje na virtuoza koju su otpevali monasi iz Koviljskog manastira u Srbiji u znak sećanja na sve one koji su izgubili svoje živote u Velikom ratu i svim ratovima nakon njega", istakla je Aleksandra Vrebalov.
Prema njenom mišljenju, za razliku od ustanovljene istorije koja je često sklona romantizaciji i glorifikaciji rata, umetnici su obično bili čuvari zdravog razuma i ukazivali na njegovu brutalnost, razornost i ružnoću.
Drugi važan aspekt tog multimedijalnog projekta koji traje 90 minuta je film sačinjen od dokumentarnih snimaka iz Prvog svetskog rata. Ti filmski zapisi sa nitratnih filmova omogućavaju pogled na samu borbu u poljima, rovovima i u vazduhu. Zasluge za njihovo prikazivanje pripadaju američkom reditelju Bilu Morisonu koji je te snimke sa 35mm nitratnih traka prikupljao u Kongresnoj biblioteci u Vašingtonu i od njih stvarao HD verzije.
Neki snimci bitaka bili su načinjeni specijalno za kamere, a neki su snimljeni uživo.
“Sve to je snimljeno na filmsku traku tokom samog sukoba. Pred nama se nižu snimci rata kao serija dokumenata koji su nam preneti kao poruka u boci. Ništa nije moćnije od samog filmskog snimka koji je postao vidljiv zahvaljujući sopstvenom propadanju. Stalno se podsećamo na njegovu materijalnost: ovaj film nalazio se na istim bojnim poljima zajedno s tim vojnicima pre 100 godina, i kao saborac i kao preživeli. A sada ga prvi put vidimo u obliku digitalne slike. Ako su to prizori koje je trebalo da vidimo mi kao gledaoci – kako bismo se uverili u neophodnost i vrednost rata, sada ih gledamo kao slike koje su se borile sa vremenom da bi ostale na ekranu. Njihove neprikladne nitratne osnove na kojima su snimljeni pretile su im sa svih strana gotovo pođednako kao i prizma rata, koji traje gotovo bez prekida već punih 100 godina, a kroz koju ih sada gledamo”, naveo je Morison, čiji filmovi često u sebi sadrže retku kombinaciju arhivskog materijala i savremene muzike.
Sarađivao je sa nekim od najuticajnijih kompozitora današnjice, među kojima su Džon Adams, Lori Anderson, Gevin Brajars i Dejv Daglas, a nedavno je imao retrospektivu filmova u njujorškom MoMA.
Kronos kvartet smatra se jednim od najznačajnijih kamernih ansambala današnjice, koji deluje vec četiri decenije. Dobitnik je brojnih nagrada, između ostalih Polar Mjuzik (Polar Music Prize) i Everi Fišer nagrade (Avery Fisher Prize) dve najprestižnije nagrade koje se daju muzičarima, a jedini je sastavk koji je osvojio te dve nagrade iste godine (2011).
Kronos kvartet dobio je i Gremi nagradu za najboljeg izvođača kamerne muzike (2004).
Beogradska publika je imala priliku da čuje Kronos kvartet i na BEMUS-u 2002.
Aleksandra Vrebalov već dve decenije živi i uspešno radi u SAD, a njena dela izvodili su, osim Kronos kvarteta, i Dejvid Krakauer, ETHEL, Horhe Kabajero, Opera Srpskog narodnog pozorišta i Beogradska filharmonija…
Njene kompozicije objavljivane su u poznatim izdavačkim kućama kao što su Nonesuch, Centaur Records, Innova i Vienna Modern Masters, a koreografije za njena dela radili su Dušan Tinek (Tynek) iz Njujorka, plesne trupe Rambert (Velika Britanija), Take Dance (SAD), Škotsko plesno pozorište i Festival baleta u Providensu.
Gostovanje Kronos kvarteta organizuju Dunavfest iz Beograda i Muzička omladina Novog Sada, uz podršku Ministarstva kulture i informisanja Srbije, a u okviru obeležavanja stogodišnjice Prvog svetskog rata. Takođe, podršku je pružio i Sekretarijat za kulturu i informisanje Vojvodine, a partneri u realizaciji tog događaja su Sava centar i Centar beogradskih festivala (CEBEF).
(SEEcult.org)
