Branku Kukiću nagrada Trepetalo iz Trogira, u slavu Munitića

Pesnik, esejista i izdavač Branko Kukić ovogodišnji je dobitnik regionalne nagrade “Trepetalo iz Trogira” Centra za medije “Ranko Munitić”, koja mu je svečano uručena 3. aprila za ogroman doprinos izdavaštvu i periodici, a u znak sećanja na Ranka Munitića (1943-2009), uticajnog filmskog kritičara, teoretičara i istoričara, filmskog scenariste, publiciste i jednog od najboljih poznavalaca stripa, animiranog i dokumentarnog filma u bivšoj Jugoslaviji.

Nagrada Kukiću tradicionalno je uručena na dan rođenja Munitića - za ogroman doprinos domaćem izdavaštvu, periodici i kulturi generalno, kao i za nemerljiv uticaj na formiranje književnog, umetničkog ukusa i pogleda na svet mnogih generacija na ovdašnjim prostorima otkrivanjem malo poznatih ili nepoznatih dela iz književnosti, filozofije i psihologije, te upoznajući nas sa rečnikom imaginarnih mesta, tajnom istorijom kulture XX veka i bogatstvima svetske duhovne baštine.

Kukić već više od četiri decenije, kako je istakao u obrazloženju regionalni žiri, održava pravo malo izdavačko čudo – časopis Gradac za književnost, umetnost i kulturu, koji je preživeo nekoliko država i režima, razne izazove i krize, kojima tokom vremena nisu uspevali da se odupru po tiražu i distribuciji mnogo veći časopisi.

“Jedinstvene koncepcije u ovdašnoj periodici, održavajući visok kvalitet tekstova pažljviim izborom tema, pojava, autora, neobeleženih trenutnom modom, kojima je svaki broj bio posvećen, Gradac je postao ne samo deo svake ozbiljnije kućne biblioteke, već se našao i na spiskovima univerzitetske literature i obaveznog štiva za svakog ko je hteo da unapređuje i širi horizonte svojih znanja o različitim kulturama i tradicijama, savremenim tendencijama u umetnosti, misaono i stilski provokatinim poetikama u književnosti, filozofskim i teorijskim razmatranjima civilizacijskih fenomena”, istakao je istoričar umetnosti i kustos Miroslav Karić kao član žirija, u kojem su bili i Zorica Jevremović Munitić, osnivačica Centra za medije “Ranko Munitić”, te Veljko Krulčić, Mileta Prodanović i Jasmina Redžić Gavrankapetanović.

Pod uredničkom palicom Kukića, sa idejom da se, prevaziđe provincijalan način mišljenja ili da se “uzdrma bastion osrednjosti” - kako je to sam Kukić naveo u jednom intervjuu za nedeljnik Vreme, Gradac je opstao i ravnopravno stao uz časopise slične orijentacije u svetu. Posvećujući pažnju temama i stvaraocima koji su na svet gledali iz drugačijeg ugla, tj. definišući koncepciju časopisa kao “pogled iskosa", u okviru istoimene izdavačke kuće Kukić je 1985. godine pokrenuo i biblioteku “Alef” - posvećenu delima iz filozofije, sociologije, psihologije, religije i umetnosti, koja govore o problemima i dilemama i kretanjima savremenog sveta, koja sa više stotine izdanja predstavlja jedan od najuglednijih projekata u domaćem izdavaštu. Takođe, pokretač je edicije “Cveće zla” u okviru koje se objavljuju knjige koje opisuju i proučavaju svet čovekovih uživanja, edicije “Talas” posvećene delima politike i filozofije istorije, edicije “Lađa” sa delima domaćih savremenih autora… Inicirao je i objavljivanje posebnih izdanja… istakao je žiri.

Nedavno je objavljen novi broj časopisa Gradac o pojavi Gvozdene garde u Rumuniji između dva rata. Ta pojava, kako ističe Kukić, sama po sebi ne bi bila toliko važna ni originalna - jer je sličnih ideja bilo dosta u tadašnjoj Evropi, kao i na ovim prostorima - da sa pokretom Gvozdene garde nisu bila povezana trojica Rumuna koji su postali nezaobilazni u svetskoj kulturi. Reč je o Mirči Elijadeu, Emilu Sioranu i Eženu Jonesku.

“Fenomen Gvozdene garde bio je sporadično i tema ovde kod nas, ali nju su tumačili i propagirali ili vulgarni desničari ili neupućeni i ostrašćeni ‘intelektualci’. U ovom broju Gradca je na smiren, činjeničan i argumentovan način donet prikaz te tragične ideologije”, istakao je žiri.

U pripremi je, inače, i novi broj časopisa Gradac, koji je posvećen novosadskoj avangardnoj sceni.

Kukić je, kako je istakao žiri, i autor knjiga poezije “Onaj”, “Prazno” i “Stiks”, kao i niza eseja o književnosti i likovnoj umetnosti (Put u zamak, Slikarstvo i kraljevstvo, Uspoemne na slikarstvo - sa Basarom, Albaharijem i Aćinom…).

Dobitnik je mnogobrojnih priznanja i titula, a sada se pridružuje i laureatima nagrade “Trepetalo iz Trogira”, koju je Centar za medije “Ranko Munitić” osnovao 2012. godine kao priznanje regionalnog karaktera, budući da je Ranko Munitić bio poznat kao jugoslovenski kulturni radnik i teoretičar, čije su zasluge i doprinos jugoslovenskoj kulturi nemerljivi i ostavili su veliki trag. Regionalna dimenzija nagrade, kako je napomenuo Karić, nije samo u smislu dobitnika, već podrazumeva i to da je reč o autorima i autorkama iz različitih oblasti kulture i umetnosti koji su ostavili snažan autorski pečat u umetničkim, kulturnim i istraživačkim delatnostima u kojima su delovali, a koje su kontinuirano razvijali pozicionirajući ovdašnju kulturnu sredinu i u internacionalnim okvirima.

Zahvalivši na priznanju, Branko Kukić je istakao da bi – da postoje neka čuda u fantastičnom smislu – prvi dobitnik te nagrade trebalo da bude zapravo sam Munitić, kao čovek koji pripada liniji istočno-jadranske civilizacije - kako ju je često pominjao Miroslav Krleža, a koja nažalost sve više zamire i takoreći je potpuno zaboravljena.

Krleža je istočno-jadranskom civilizacijom nazvao liniju od Poreča preko Rijeke do divnog i čudesnog Trogira, Splita, Zadra, Dubrovnika, svrativši usput i u Hercegovinu i gradić Stolac, odnosno Radimlju, gde je govorio o bogumilima i stećcima, pa nadalje do Boke Kotorske, do Sopoćana i Studenice, pa još dalje do starog Nagoričina i sve dole do divnog grada Ohrida, istakao je Kukić.

“Namerno nije hteo da kaže da je to kultura, jer je ta reč njemu bila nedovoljna, pa se izrazio rekavši da je to u stvari civilizacija. Ta linija se razlikovala od uticaja do uticaja – Italije i Severne Evrope, i po tome što je bila specifična i što je u onim vremenima dala nešto novo. To novo je posle - sa nekih mesta, detalja, iz nekih naših fresaka, manastira, u stvari bila podloga za jednu modernu umetnost. On je to lepo objasnio u čuvenom katalogu pariske izložbe o jugoslovenskom srednjovekovnom slikarstvu. Budući da je Ranko proveo rano detinjstvo u trogiru, odakle je poneo nešto od te linije istočno-jadranske civilizacije, on je to preneo posle svojom erudicijom i talentom najpre u Zagreb, pa je posle doneo u Beograd”, istakao je Kukić, napominjući da se Munitić nije isključivo bavio srednjovekovnim slikarstvom, već jednom drugom takođe vrlo važnom umetnošću, a to je film, koji je “na neki način nastavak te civilizacije bar u nekim segmentima”.

Munitićev doprinos stoga, kako je istakao Kukić, ogroman je.

“Nadam se da će doći vreme da, pored ovoga što vi ovde danas obeležavate, i pored toga što sam počastvovan ovom nagradom, da će ta njegova ideja kad-tad ponovo izaći na svetlost, i da će mladi ljudi koji dolaze shvatiti koliko su ti ljudi, kao što je bio Ranko Munitić, zaslužni za našu kulturu”, istakao je Kukić u prisustvu prijatelja Centra za medije “Ranko Munitić”, među kojima su bili i umetnici Marija Dragojlović i Nenad Racković - raniji dobitnici tog priznanja, te prof. Milena Dragićević Šešić, dramski pedagog Ljubica Beljanski Ristić…

Uručenju nagrade nije prisustvovala iz zdravstvenih razloga Zorica Jevremović Munitić, ali je duhom bila prisutna, budući da je ceo program realizovan tradicionalno prema njenom scenariju i režiji.

Dosadašnji dobitnici nagrade “Trepetalo iz Trogira” su i filmski reditelj, animator i ilustrator Nedeljko Dragić, filmski reditelji Dušan Makavejev, Lordan Zafranović i Karpo Godina, vizuelni umetnici Mileta Prodanović i Marija Dragojlović, multimedijalni umetnik i pisac Nenad Racković, kompozitori Ivana Stefanović i Zoran Erić i glumica Hana Selimović.

*Foto: Srđan Veljović

(SEEcult.org)