Da li tajne službe sanjaju o muzeju?
Jubilarno, peto Bijenale savremene umetnosti D-0Ark Underground u nekadašnjem atomskom bunkeru Josipa Broza Tita u Konjicu otvoreno je 26. aprila kao svojevrsna završnica dosadašnjih izdanja i početak nove faze tog međunarodnog projekta koji kroz savremenu umetnost spaja prošlost, sadašnjost i budućnost.
“Ko kontroliše prošlost, kontroliše sadašnjost. Ko kontroliše sadašnjost, kontroliše budućnost” – čuvena rečenica Džordža Orvela iz 1984. godine, poslužila je kao inspiracija za peto Bijenale D-0 ARK Underground, čiji su kustosi Basak Senova, Branko Franceschi i Jonatan Habib Engqvist, a naslovljeno je pitanjem Da li tajne službe sanjaju o muzeju?
Na petom Bijenalu D-0Ark Underground zastupljeni su umetnici: Bella Rune, Cuss grupa, Jagoda Buić, Larissa Sansour, Mirko Marić, Momčilo Golub, Ramesch Daha, Renee Petropoulos, Vesna Pavlović, Yoko Ono i Zlatko Kopljar. Iako se razlikuju generacijski i po umetničkim metodologijama, pristupima, disciplinama i medijima, sve umetnike zastupljene na izložbi povezuje kritički i istraživački aspekt.
Vesna Pavlović, Fabrics of socialism
Budući da je Bijenale D-0Ark Underground prvobitno zamišljeno kao niz od pet ciklusa, koji bi po završetku doveo do stvaranja hibridnog vojno-umetničkog muzeja, peto izdanje tog bijenala je, prema navodima organizatora, i “kraj” i “novi početak”.
Naslov izložbe “Da li tajne službe sanjaju o muzeju?”, kako su naveli kustosi, podvlači upravo to preklapanje završetka i novog početka, koje podrazumeva tranziciju vizije Bijenala D-0Ark Underground kao jedinstvenog primera kako savremena umetnost u vojnom muzeju može da sačuva prošlost za budućnost, uprkos nedovoljnoj finansijskoj podršci i uslovima u kojima ne postoji politička ili društvena stabilnost koja bi obezbedila održivost bilo koje umetničke institucije u Bosni i Hercegovini. Takođe, Bijenale pokazuje kako se različita polja znanja i istraživačke prakse mogu međusobno dopunjavati i stvoriti zajedničko tlo za društveni razvoj.
Dela umetnika koji učestvuju na petom bijenalu D-0Ark Underground biće tako spojena sa postojećom zbirkom 148 umetničkih radova koji su predstavljena u dosadašnjim ciklusima tog projekta. Time će doprineti otvaranju novih perspektiva, značenja i pogleda na bivši Titov bunker kao jedinstvenu celinu.
Atomski bunker u Konjicu, koji je poslužio kao polaziste za bijenale D-0Ark Underground kao konkretna lokacija i kao metafora, izgrađen je po nalogu doživotnog predsednika Jugoslavije i vrhovnog komandanta SFRJ Josipa Broza Tita kao tajno gigantsko sklonište površine 6.500 kvadratnih metara. Predviđeno je bilo da posluži kao utočište za 350 odabranih predstavnika političke i vojne elite, uključujući i Titovu suprugu Jovanku Broz.
Izgradnja bunkera, koja je koštala oko 4,6 milijardi dolara, trajala je 26 godina – od 1953. do 1979. godine – samo godinu dana pre Titove smrti.
Samo šest ljudi znalo je za tajni bunker Atomske ratne komande (ARK) – četiri generala, premijer i sam Tito. Bunker se sastoji od 12 međusobno povezanih blokova, dug je oko 200 metara, širok 70 metara, a nalazi se na oko 300 metara ispod zemlje. Obuhvata celine planirane za životni i radni prostor, konferencijske sale, kancelarije, sobe za strateško planiranje...
Sve do 90-ih postojanje bunkera u Konjicu bilo je tajna. Do tada se, srećom, nije dogodio nuklearni rat, ali je nacija, odnosno elita koju je trebalo spasiti nestala, odnosno atomizirana.
Pokretanjem Bijenala D-0 ARK Underground, čiji je direktor i osnivač Edo Hozić, prepoznat je estetski potencijal nikada korišćenog atomskog bunkera, čime je ujedno i sprečeno njegovo propadanje.
Afirmišući pitanja demokratije, tolerancije, prihvatanja raznolikosti i različitosti identiteta, projekat je zasnovan na komunikaciji umetnika zapadnog Balkana i zamišljen kao platforma za promociju regionalne savremene umetnosti, ali i mogućnost otvorenog suočavanja, prihvatanja i promovisanja različitosti, kao i prevazilaženja sukoba u regionu iz bliske prošlosti. Prema autorima projekta Bijenala, koji je započet krajem 2010. godine serijom okruglih stolova na temu Hladnog rata, održanih u Sarajevu, Mostaru, Beogradu i samom Konjicu, ARK se danas ne razlikuje od bilo koje promašene vojne i ideološke investicije iz doba Hladnog rata, ali njegovo predstavlja inspiraciju za upotrebu u vidu simboličke “vremenske mašine” za putovanje kako u prošlost, tako i u budućnost. Bunker u Konjicu predstavlja tako višeslojnu metaforu prošlog i našeg vremena.
Bijenale D-0 ARK Underground održano je prvi put 2011. godine (Time Machine - No Network!) , a u tom ciklusu su kao partnerske države uz Bosnu i Hercegovinu učestvovale i Srbija i Crna Gora. Kustosi Branislav Dimitrijević iz Beograda i Petar Ćuković iz Podgorice predstavili su radove više od 40 umetnika i umetničkih grupa sa prostora bivše Jugoslavije i sveta.
Partnerske zemlje drugog ciklusa Bijenala D-0Ark Underground bile su 2013. godine Turska i Hrvatska, a kustosi Basak Senova i Branko Franceschi odabrali su radove 35 umetnika iz 19 zemalja.
Treće izdanje tog projekta održano je 2015. godine u partnerstvu sa Austrijom i Albanijom, prema koncepciji kustosa Adela Demetja, Margarethe Makovec i Antona Lederera. U četvrtom izdanju 2017. godine, čiji su kustosi bili Iris Dressler i Hans D. Christ iz Štutgarta, partnerske zemlje bile su Nemačka, Poljska i Italija.
Projekat je pod pokroviteljstvom Uneska, a 2011. godine Savet Evrope ga je proglasio “Kulturnim događajem Evrope”.
Peto Bijenale D-0Ark Underground u Konjicu, udaljenom oko 45 kilometara od Sarajeva, biće otvoreno do 26. oktobra.
Bijenale je moguće posetiti ponedeljkom, sredom i petkom (od 10, 12 i 14 sati), te vikendom (od 10 i 12 časova), a detaljnije informacije o poseti moguce je naci na sajtu bijenale.ba
*Foto: Vesna Pavlović, D-0Ark
(SEEcult.org)
