Gordijev čvor - od Panonskog mora, preko rimskih rudnika do današnjih Baba
Skulptura od čelika “Gordijev čvor” vajara Gorana Denića, koja formom referiše na "zapetljan" odnos savremenog Balkanca prema regionalnom kulturnom nasleđu, biće postavljena ove godine na javnom prostoru u selu Babe kod Beograda, podsećajući na prethodne geografske lokalitete – od Panonskog mora, preko rimske Gornje Mezije (koja je periodu od I-IV veka bila jedan od glavnih rudarskih centara Rimskog carstva) do današnjeg Sopota.
Sintagma “Gordijev čvor” sinonim je za veliki problem koji se veoma teško rešava, pa Denićeva skulptura od čelika kritički preispituje zamršen odnos savremenog pojedinca prema prošlosti, kao i kulturnom nasleđu datog toponima (rimski rudnici i ostaci materijalne kulture), danas zapuštenom.
Zamišljena kao performativno-kolaborativni in situ rad, skulptura “Gordijev čvor” biće izrađena uz pomoć učenika Osnovne škole “Jelica Milovanović” u Sopotu i profesorke likovnog obrazovanja Ane Marije Ćuća, u saradnji sa Centrom za kulturu Sopot, a planirano je da bude postavljena nedaleko od nekadašnjeg rimskog rudnika kod Prutena u selu Babe.
Prema rečima Gorana Denića, iz pozicije savremene umetničke prakse, priznavanjem ranijih kultura čije materijalne dokaze (pre)poznajemo i kao sopstvene, arheologija postaje alat za jačanje kulturnog identiteta pojedinca.
Polazeći od teze da je praksa savremenih umetnika utemeljena na razočaranju u dosadašnje modele napretka zasnovanog na tehnološkom razvoju, “Gordijev čvor” će biti izrađen od komada gvožđa iznad zemlje (sadašnjost), ali i ispod površine zemlje (prošlost).
Tokom jednoipomesečne realizacije projekta, u CZK Sopot biće organizovani javni razgovori sa arheolozima iz Srpskog arheološkog društva i Muzeja Mladenovca, kao i radionice sa učenicima OŠ “Jelica Milovanović”, a predviđene su i filmske projekcije filmova na lokalne arheološke teme.
Projekat će biti i video dokumentovan, na osnovu čega je planirana montaža filma koji će biti prikazan u bioskopu CZK Sopot, kao završni događaj.
Arheološka nalazišta, rudarsko-metalurški kompleksi na području Opštine Sopot, koja danas broji 16 sela, bili su, inače, deo provincije Gornja Mezija u Rimskom carstvu u trećem i četvrtom veku. Deo ostataka materijalne kulture danas se čuva delom i u CZK Sopot.
Prošlost je važan aspekt ljudske kulture na kojem počivaju iskustva, znanja i pamćenja određenog društva, a samim tim i društvene vrednosti, stremljenja i očekivanja. Formiranje slike o prošlosti doprinosi konstruisanju društvenog sećanja modernih zajednica. Poigravanjem sa učitavanjem daleke istorije u savremene konstrukcije, stvarni arheološki artefakti se rekontekstualizuju.
Skulptura od čelika “Gordijev čvor” u javnom prostoru podsetiće tako stanovnike Sopota na toponimske pretke – rudare Gornje Mezije iz doba Rimskog carstva. U tim rudnicima eksploatisani su mnogi metali, pre svega srebro i olovo. Rudnici se posebno izdvajaju na Avali, Kosmaju i Rudniku. Na planini Kosmaj vidljivi su mnogi tragovi nekadašnjeg rudarstva. Na površini od pet kvadratnih kilometara - između sela Guberevac, Babe, Parcani i Stojnik, registrovano je oko 5.000 površinskih jama i 12 rudarskih okana, većinom antičkih.
ZMUC je, inače, član regionalne platforme “Rudnici kulture”, koju je u Istri osnovao Labin Art Ekspres, a obuhvata kulturne centre koji deluju na lokacijama nekadašnjih rudnika u Hrvatskoj, Sloveniji, Srbiji, Češkoj, Rumuniji i Albaniji.
Projekat je podržalo Ministarstvo kulure i informisanja Srbije, kao i Međunarodni fond za pomoć organizacijama u kulturi i obrazovanju nemačkog Saveznog ministarstva inostranih poslova, Gete-Instituta i drugih partnera.
(SEEcult.org)
