Gužva na ZKM-u u JDP-u
Scena “Bojan Stupica” Jugoslovenskog dramskog pozorišta bila je pretesna 28. januara za publiku provokativne predstave Zagrebačkog kazališta mladih (ZKM) “Generacija 91-95”, kojom je počelo trodnevno gostovanje tog teatra u Beogradu, a mladi glumci, koji predstavljaju vršnjake rođene tokom ratova u Hrvatskoj i BiH, pozdravljeni su burnim aplauzom.
Scena “Bojan Stupica” Jugoslovenskog dramskog pozorišta bila je pretesna 28. januara za publiku provokativne predstave Zagrebačkog kazališta mladih (ZKM) “Generacija 91-95”, kojom je počelo trodnevno gostovanje tog teatra u Beogradu, a mladi glumci, koji predstavljaju vršnjake rođene tokom ratova u Hrvatskoj i BiH, pozdravljeni su burnim aplauzom.
Nakon predstave “Generacija 91-95.” koju je Borut Šeparović režirao prema motivima romana “Jebo sad hiljadu dinara” splitskog novinara i pisca Borisa Dežulovića, ZKM tokom vikenda gostuje u JDP-u i predstavom “Buđenje proleća” Franka Vedekinda, u režiji Olivera Frljića, i “Garažom” o užasima tranzicije, u režiji Ivice Buljana, prema istoimenom romanu Zdenka Mesarića.
Komad “Generacija 91-95.”, koji je privukao u “Stupicu” i mnoge poznate beogradske pozorišne umetnike i druge predstavnike kulturnog i javnog života, svojevrsni je odgovor na pitanje šta se dogodilo sa generacijom rođenom u ratovima 90-ih i šta ti mladi zapravo znaju o ratu, ali pruža i širu, crnohumornu sliku o nacionalizmima na prostoru bivše Jugoslavije, kao i opštu antiratnu poruku.
Okosnica Dežulovićevog romana je apsurdna situacija u kojoj su se 1993. našle dve grupe prerušenih vojnika na tajnom zadatku u bosanskoj zabiti - pripadnici HVO i Armije BiH.
U predsatvi su Hrvati prerušeni u vojnike Armije BiH, koje nazivaju Turcima i balijama, a pripadnici Armije BiH prerušeni su u vojnike HVO, koje smatraju ustašama. I jedni i drugi nemaju kontakt sa komandom, i nalaze se u pat poziciji, ne znajući pritom da li su sa druge strane nišana “naši” ili “njihovi”. Predaju se jedni drugima, a na kraju se saznaje da su svi mrtvi.
Dvanaest mladih glumaca, izabranih na audiciji u dobi od 14 do 18 godina, predstavljaju na kraju komada i svoju generaciju i hronologiju ratnih 90-te iz svog ugla, izjašnjavajući se ponosno kao Hrvati i (uglavnom) kao vernici, koji imaju petice iz istorije, ali različite stavove o nekim od nedavnih istorijskih događaja, poput zločina u Vukovaru i Srebrenici. Pojedinima je idol hrvatski pevač Marko Perković Tompson, koji se proslavio nacionalističkim repertoarom, dok drugi slušaju i Baju Malog Knindžu, jer im se “sviđa melodija”, a ne vide ništa sporno ni u tekstovima njegovih pesama o “balijama”. Retki vole Pearl Jam.
Zajednička u šizofrenosti njihovih stavova je netrpeljivost prema Srbima, koja je dočarana, između ostalog, i scenom mučenja zarobljenog Srbina, odnosno podsećanjem na situaciju u Zagrebu 13. maja 1990. uoči neodigrane utakmice “Dinama” i “Crvene zvezde” na Maksimiru, na kraju državnog prvenstva bivše Jugoslavije. Utakmica u rezultatskom smislu nije ništa odlučivala, jer je “Zvezda”, budući evropski i svetski šampion, imala praktično nedostižan broj bodova. Mnogi tu utakmicu smatraju i pravim početkom rata u nekadašnjoj zajedničkoj državi.
Da se nacionalna netrpeljivost i dalje prenosi s kolena na koleno ukazuje i bes oca jednog od mladih glumaca, koji ga zove da bi ga pitao da li može da kaže neke stavove o ratu. Otac ne može da veruje da mu je sin na pozorišnom gostovanju u Beogradu i zove ga da se hitno vrati kući u Hercegovinu da mu održi lekciju.
Začarani krug nacionaliz(a)ma podcrtan je i scenama na početku i na kraju predstave - audio snimkom utakmice četvrtfinala Evropskog prvenstva 2008. godine, kada je Turska u poslednjem trenutku izjednačila i na penale pobedila Hrvatsku. Dve grupe mladih glumaca u međuvremenu izlaze iz ratnih uniformi i predstavljaju se publici u dresovima reprezentacija Hrvatske i Turske.
Društvene prilike u Hrvatskoj, a i šire, dočarava i ZKM-ova predstava “Buđenje proljeća”, u režiji Olivera Frljića, provokativnog reditelja koji je zatalasao pozorišnu javnost od Rijeke, preko Ljubljane, Zagreba, Sarajeva, Subotice, Novog Sada, do Skoplja, predstavama “Turbo folk”, “Proklet bio izdajica svoje domovine”, “Kukavičluk”.., a prvi put gostuje u Beogradu.
Predstava “Buđenje proleća”, kojom ZKM gostuje 29. januara na Velikoj sceni JDP-a “Ljuba Tadić”, proglašena je najboljom na prošlogodišnjem Jugoslovenskom pozorišnom festivalu u Užicu, a Nina Violić dobila je nagradu Ardalion za najbolju žensku ulogu. Osim nje, igraju i Jadranka Đokić, Frano Mašković, Krešimir Mikić, Sreten Mokrović, Ksenija Marinković, Zoran Čubrilo, Milivoj Beader i Pjer Meničanin.
Vedekind je 1891. napisao dečju tragediju “Buđenje proleća” koja opisuje odrastanje pod stegom (malo)građanskog morala. Frljić je, prema navodima kritike, vešto prekrojio taj komad ironičnim ubacivanjem dokumentarnih delova da bi se obračunao s hrvatskim društvenim problemima, što pre njega niko nije učinio na tako otvoren i radikalan način.
Frljić potpisuje i adaptaciju Vedekindovog teksta i scenografiju, a dramaturg je Jasna Žmak, dok je kostim osmislio Modni studio Artiđan, a autor muzike je Frano Đurović.
ZKM će u završnici gostovanja, 30. januara na sceni “Bojan Stupica”, izvesti i “Garažu” - koprodukciju sa teatrom La MaMa, koja je nastala prema istoimenom romanu Zdenka Mesarića, koji je dobio epitet najšokantnijeg i najmučnijeg hrvatskog romana.
“Garaža” je spoj naučne fantastike, borilačkih veština, drame i film noira, a govori o užasima zemalja u tranziciji, mešajući scene izrazitog nasilja sa porodičnim prizorima koji su biblijski citati, do potpuno nadrealistički obojenih sekvenci o eutanazijskom turizmu.
Gladijatorske borbe, porodično nasilje, eksploatacija dece, socijalna zapuštenost.., deo su prizora tog komada, u režiji Ivice Buljana, za koji je scenografiju osmislio dubrovački umetnik Slaven Tolj.
Kostimografinja je Ana Savić Gecan, a muziku izvodi splitska grupa TBF.
U “Garaži” igraju Ksenija Marinković, Frano Mašković, Sreten Mokrović, Barbara Prpić Biffel, Doris Šarić Kukuljica, Nina Violić, Vedran Živolić, Goran Bogdan, Mladen Badovinac, Saša Antić, Luka Barbić i Ognjen Pavlović.
To je prva hrvatsko-američka koprodukcija, a dogovorile su je direktorka ZKM-a Dubravka Vrgoč i legendarna Elen Stjuart, osnivačica La MaMe.
“Garaža” je premijerno izvedena u februaru prošle godine u ZKM-u, nakon što je dve nedelje igrana u La MaMi.
Sajt ZKM-a je www.zekaem.hr, a JDP-a www.jdp.co.rs
(SEEcult.org)
