Ideologija dizajna u ex-YU

Centar za nove medije_kuda.org u Novom Sadu predstavlja od 23. oktobra u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) izložbu “ID: Ideologija dizajna”, posvećenu teorijama i praksama (industrijskog i grafičkog) dizajna, nastalih u gotovo pola veka postojanja socijalističke Jugoslavije, te njihovom širem društvenom i ideološkom kontekstu.

Centar za nove medije_kuda.org u Novom Sadu predstavlja od 23. oktobra u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) izložbu “ID: Ideologija dizajna”, posvećenu teorijama i praksama (industrijskog i grafičkog) dizajna, nastalih u gotovo pola veka postojanja socijalističke Jugoslavije, te njihovom širem društvenom i ideološkom kontekstu.

“Ideologija dizajna” sadrži nekoliko celina, uključujući didaktičku izložbu u okviru koje su predstavljeni dokumentarni video zapisi - intervjui sa nekim od najznačajnijih protagonista jugoslovenske teorije i prakse dizajna i istorije i kritike umetnosti, među kojima su: Jerko Denegri i Branko Vučićević iz Beograda, Matko Meštrovic i Fedor Kritovac iz Zagreba, Stane Bernik iz Ljubljane i Branislav Dobanovački iz Novog Sada.

U seriju intervjua priključen je i razgovor sa zagrebačkim dizajnerom Ivanom Piceljom povodom godišnjice Helvetice, koji su realizovali Dragan Mileusnić i Željko Serdarević, dizajnerski par iz Zagreba.

U zajedničkoj produkciji, zagrebački graficki dizajner Dejan Kršić i Centar_kuda.org, predstavljaju u okviru izložbe subjektivni timeline praksi industrijskog i grafičkog dizajna, te institucionalnih i alternativnih okvira praksi dizajna u odnosu na paradigmatična društvena, politička i ekonomska zbivanja u socijalističkoj Jugoslaviji.

Izložba obuhvata i prostorne intervencije dva umetnička i dizajnerska kolektiva - Metahaven iz Holandije (www.metahaven.net) i Société Réaliste iz Francuske (www.societerealiste.net).

“Total dizajn” izložbe upotpunjuje mobilni i modularni nameštaj - “Z” blokovi - izrađen po projektu NAO (Normal Arćitecture Office) i arhitekte Srđana Jovanovića Weissa iz Filadelfije (www.thenao.net).

Najavljene su i radionice i edukativno-kolaborativni programi, koje realizuju novosadske inicijative dizajnera mlađe generacije - Open Design Studio (www.opendesignstudio.net) i A3.Format (www.a3format.org/about.html) projekat.

Tokom jednomesečnog trajanja izložbe, biće organizovane i javne diskusije i prezentacije, a među učesnicima su najavljeni teoretičar dizajna iz Zagreba Feđa Vukić, dizajner i publicista iz Zagreba Dejan Kršić i dizajner Borut Vild iz Beograda.

Istraživanje, izložba i publikacije “Ideologija dizajna” bave se kontekstualizacijom kontradiktornih procesa kojim su se različite ideologije prelamale kroz teoriju i prakse dizajna i paralelno, način na koji su različite ideologije dizajna i vizuelnih identiteta kreirane u prvom posleratnom periodu formiranja Jugoslavije, zatim tokom burnih 60-ih i 70-ih godina, do samog prestanka postojanja te države.

Takođe, projektom se preispituje mogućnost kreiranja odnosa kritičkih istorijskih praksi dizajna i savremenog dizajna, koji sve više potpada u isključivo komercijalni aspekt kreativnih industrija, koje prelomljene kroz ideološku prizmu neoliberalnog kapitalizma održavaju eksploatatorski odnos prema kreativnosti i kreativcima. U tom smislu nameće se pitanje: Da li je danas moguće posmatrati i praktikovati prakse dizajna van dominantnih funkcionalističkih principa i tržišnog diktata proizvodnje i potrosnje, te razvijati njihovu angažovanu dimenziju u kreiranju čovečnijih društvenih odnosa, odnosno, da li je moguće u doba “tranzicije” sprovesti politizaciju praksi dizajna?

Izložba “Ideologija dizajna” postavlja pitanje na koji način su prakse dizajna percipirane danas i na koji način je moguće pratiti njihov krucijalni razvoj poslednjih decenija 20. veka, te njihove veze sa umetničkim praksama i kritičkim diskursima?

Poseban akcenat projekta postavljen je na diskusije i prakse vođene u vreme socijalističke Jugoslavije koje su pokušavale da definišu: ulogu dizajna u (ne)-tržišnoj socijalističkoj ekonomiji, njegov funkcionalizam i uslovljenost tržištem ili pak društvenu angažovanost, te ulogu dizajna u oblikovanju novog odnosa čoveka prema materijalnim stvarima, novog načina života u težnji ka uspostavljanju besklasne ljudske zajednice. Razvijajući progresivne, kritičke i kontradiktorne prozicije, dizajn je istovremeno predstavljao simbol posleratne obnove zemlje pod okriljem procesa industrijalizacije i oslobođenje čoveka od materijalne oskudice, ali kroz naredne decenije sve je više igrao jednu od glavnih uloga u izgradnji socijalističkog tržišnog društva.

Diskurzivnu platformu projekta “Ideologija dizajna” upotpunjuje zbornik tekstova na srpskom i engleskom jeziku koji sadrži 13 eseja, dajući teorijski uvid u temu projekta, u izdanju izdavačke kuće Autonomedia (www.autonomedia.org) iz Njujorka. Među autorima eseja su Žan Bodrijar, Igor Cubarov, Branislav Dimitrijević, intervju sa Jerkom Denegrijem, Hal Foster, Dejan Kršić, Nenad Malešević, Metahaven, Borislav Mikulić, Barbara Predan, Zak Ransijer, Feđa Vukić i kolektiv WHW, a urednica je Branka Ćurčić.

Dizajn plakata za izlozbu i projekat Ideologija dizajna u ćiriličnoj i latiničnoj verziji je realizovao Filip Bojović iz Novog Sada.

Za izradu plakata korišćen je font Neoplanta BG, koji je 1988. godine izradio dizajner i tipografer iz Beograda - Stjepan Fileki, a dostupan je za slobodno korišćenje na sajtu www.tipometar.org “ID: Ideologija dizajna” je integralni deo dugoročnog istraživačkog projekta “Umetnost uvek ima posledice” (www.artalways.org), u okviru kojeg sarađuju četiri organizacije: Što, kako i za koga/WHW iz Hrvatske, tranzit.hu iz Mađarske, Muzej Sztuki iz Poljske i Centar_kuda.org iz Srbije, u periodu od 2008. do 2010. godine.

Projekat je posvećen kreiranju i distribuiranju novih saznanja i znanja o paradigmatskim društveno-angažovanim praksama umetnosti i dizajna u regionu i u Istočnoj Evropi, uključujući njihov odnos prema širem evropskom kontekstu tokom prošlosti i danas.

Takođe, izložba je deo projekta “Individualne utopije sada i nekada” (www.pro.ba/bs/utopije) koji se realizuje u saradnji sa SCCA/pro.ba iz Bosne i Hercegovine i T.I.C.A. iz Albanije.

Podrška projektu obezbeđena je od programa “Kultura 2007-2013” Evropske komisije, Švajcarskog programa za kulturu na Zapadnom Balkanu, Erste fondacije, Ministarstva kulture Srbije, Sekretarijata za kulturu Vojvodine i KDS u Novom Sadu.

Izložba će biti otvorena do 23. novembra. Sajt Kuda.org je www.kuda.org/sr/id

(SEEcult.org)