Janšin Život, uz privođenje
Umetnik Janez Janša iz Slovenije, koji učestvuje na predstojećem, 44. BITEF-u u Beogradu predstavom “Spomenik G2”, izazvao je burne reakcije u Hrvatskoj radom “Život (u nastajanju)”, zbog kojeg je i privođen u Rijeci povodom rezanja hrvatske zastave tokom tog performansa.
Umetnik Janez Janša iz Slovenije, koji učestvuje na predstojećem, 44. BITEF-u u Beogradu predstavom “Spomenik G2”, izazvao je burne reakcije u Hrvatskoj radom “Život (u nastajanju)”, zbog kojeg je i privođen u Rijeci povodom rezanja hrvatske zastave tokom tog performansa.
Reč je o radu koji je izveden na početku festivala Zoom, uz poziv posetiocima Muzeja moderne i savremene umetnosti (MMSU) da uzmu makaze i razrežu zastavu, a komade ostave na podu. Zastava je stradala, a potom su njeni delovi stigli i do policije - kao dokazni materijal za podizanje krivične prijave protiv Janše i Davora Miškovića iz Udruge Drugo more, organizatora festivala Zoom.
Apsurdnosti situacije doprinelo je to što ih je prijavio policiji riječki performer Krešo Mustać, koji istovremeno tvrdi da je i podnošenje krivične prijave protiv organizatora i MMSU-a i umetničko delo.
Povodom tog slučaja, kako su preneli hrvatski mediji, reagovala je i premijerka Jadranka Kosor, poručujući da umetnost nije podsticanje i negovanje kulture razaranja, te da bi zastava, grb i himna trebalo da budu svetinje za sve građane Hrvatske i da veruje da tako razmišljaju i svi drugi predsednici vlada na svetu.
Janez Janša, rođen u Rijeci kao Emil Hrvatin, jedan je od trojice umetnika koji su zvanično preuzeli ime bivšeg slovenačkog premijera, a celu tu proceduru predstavili su i projektom “NAME Radymade”, u produkciji Aksiome iz Ljubljane i festivala Herbst iz Graca, u saradnji sa ljubljanskom Maskom i Modernom galerijom.
Povodom skandala u vezi sa radom “Život (u nastajanju)” u Rijeci, Janša je izjavio za portal MojaRijeka.hr da je umetničko delo uvek poziv - postavlja pitanja i poziva na dijalog, a ne na njegovo zatvaranje.
“To što su učinili represivni organi znači zatvaranje dijaloga”, rekao je Janša, navodeći i da se nikada ne može uniformisati mentalitet, jer u svakom narodu postoji širok raspon razmišljanja, stavova...
“Upravo o tome se radi da rad stupi u dijalog sa tom širokom paletom i da se pokaže da ga je moguće razumeti na različite načine, ali ne kriminalizovati ga”, dodao je Janša, koji je rad “Život (u nastajanju)”, sa pisanim, foto i video uputstvima gledaocima, zamislio tako da su oni ujedno i glumci, pa stvaraju performans prema svom ritmu, osetljivosti, verovanju i (ne)aktivnosti. Performans počinje kada to posetioci odluče, sledeći umetnička uputustva.
Prema njegovim rečima, neki gledaoci slede uputustva tako da fizički učestvuju, neki tako što razmišljaju o tome šta se radi, a neki, kao što su političari iz HDZ-a, tako da otuđe deo rada. Neki - kao policija - kriminalizuju deo tog rada.
Janša je naglasio i da bi institucija muzeja, odosno kulturne ustanove, trebalo da zaštiti slobodu gledaoca, u ovom slučaju izvođača, da se može izraziti shodno bilo kojim motivima, bez obzira da li su stvarni, stvar igre ili stvar bilo kog trenutnog stanja.
Janša je rekao i da smatra da bi o svemu trebalo još dosta pričati upravo da bi se otklonili nesporazumi i da bi se naučili na život u zajednici u kojoj postoje različita mišljenja i uverenja, ali sva imaju zajedničku crtu - da se mogu slobodno izraziti i da se njima ne nanosi šteta drugoj osobi.
Rad “Život (u nastajanju)” izvođen je protekle dve godine u raznim zemljama, a prema navodima Janše, samo je na izložbi u Brazilu stajao citat iz brazilskog zakona koji se odnosi na državne simbole, na osnovu bojazni organizatora da bi moglo doći do nekih reakcija. Posetioci su se, uprkos tome, odnosili prema brazilskoj zastavi na isti način kao i u svim drugim državama u kojima je rad izvođen.
Riječki HDZ osudio je Janšin rad, dok je gradonačelnik Rijeke Vojko Obersnel osudio policiju zbog “uplitanja” u umetničko delo.
Podršku Janši pružili su na zajedničkoj konferenciji za novinare sa organizatorima festivala Zoom i predstavnici najveće svetske mreže teatrologa i pozorišnih teoretičara Performance Studies international, koji su boravili u Rijeci povodom nastavka konferencije PSi#15 održane u junu 2009. godine u Zagrebu.
Predsednik PSI Edward Scheer, ističući da je Janša značajan umetnik ne samo u Hrvatskoj i regionu, već i internacionalno, podsetio je da u istoriji umetnosti postoji određena tradicija preispitivanja simbola i propitivanja značenja slika, te da je je stoga neophodno podržati slobodnu razmenu ideja i slobodu izražavanja za sve - i za umetnike i one koji to nisu.
Janšin rad “Život (u nastajanju)”, koji je po formi između performansa i izložbe, izveden je u Rijeci kao deo programa posvećen tom umetniku, koji je obuhvatao i predstave “Pupilija, papa Pupilo, pa Pupilčki” i “Slovensko narodno gledališče”.
Za predstavu “Pupilija papa pupilo na Pupilcki”, stvaralačku rekonstrukciju predstave ljubljanske “klasične avangarde” iz 1969. godine, Janša je dobio specijalnu nagradu 41. BITEF-a, koju je podelio sa zagrebačkim Bacačima sjenki, nagrađenim za “Ex-Poziciju”.
Janša učestvuje na BITEF-u i ove godine, predstavom “Spomenik G2”, kojom se ponovo prihvata rekonstrukcije jedne predstave starijeg kolege Dušana Jovanovića. Ovoga puta je to rekonstrukcija predstave “Spomenik G” iz 1972. godine, koja je učestvovala na BITEF-u i dobila specijalnu nagradu zvaničnog žirija. Za razliku od “Pupilije”, “Spomenik G2” Janša je zajedno ostvario sa Jovanovićem
Tu produkciju Maske, čiji je Janša direktor, i Mestnog gledališča ljubljanskog, publika 44. BITEF-a moći će da pogleda 22. septembra u Bitef teatru.
Povezani linkovi: www.maska.si, www.drugo-more.hr, www.bitef.rs,
http://psi-web.org
(SEEcult.org)
