Logos u pokretu 2
Umetnica Ljiljana Bursać predstavlja se u Galeriji ULUS u Beogradu interaktivnom izložbom radova na papiru “Logos u pokretu 2”, kojom omogućava posetiocima da i sami učestvuju u procesu stvaranja novog sloja umetničkih dela.
Posebno mesto na izložbi zauzima forma palimpsesta, koji je Ljiljana Bursać i ranije koristila. Iako se palimpsest inicijalno vezuje za pojam pergamenta, odnosno podloge za pisanje napravljene od kože životinja, koja je bila u intenzivnoj upotrebi na Mediteranu od 2. veka pre n.e, umetnica ne koristi kao podlogu kožu, već prozirni paus papir, navela je u tekstu za katalog izložbe istoričarka umetnosti dr Irina Tomić, podsetivši da je palimpsest termin nastao od reči palin - što znači opet, i reči psao, koja znači strugati. Podloga od pergamenta omogućavala je struganje starijih i nanošenje novih slojeva teksta. U tom procesu, međutim, nisu se sasvim gubili raniji tekstovi, već su ostajali delimično skriveni ispod novih slojeva.
U jednom od radova Ljiljana Bursać je pravila konstitutivne elemente dela prema odabranoj fotografiji pejzaža (koji je svojevrsni arhetip pustinje), zabeleženog na putovanju pustinjom Negev do Sinaja. Na osnovu arhetipa, umetnica je napravila crtež u sepiji koji je potom fotografisala i umnožila štampanjem na pausu, u velikom broju primeraka, da bi na njemu rukom vršila intervencije zlatnom bojom. Rezultat tako kompleksnog procesa su brojni elementi naizgled vrlo slični, a istovremeno i vrlo različiti, prema kojima se ophodi kao prema delovima slagalice koja se iznova i iznova može slagati u beskonačnost. Tim elementima mogu se tvoriti i instalacije koje podsećaju na nepostojeće pejzaže, ali zahvaljujući osnovnom elementu pejzaža koji je prikazan, oni će uvek nositi i fragmente originalnog predela. U brojnim ranijim radovima, umetnica je koristila i tehniku repetitivnosti, koja je ovde u samoj bazi pojedinih dela, navela je Irina Tomić povodom izložbe “Logos u pokretu 2”, koja je i svojevrsni nastavak prethodne izložbe Ljiljane Bursać, održane prošle jeseni u Galeriji Kolarčeve zadužbine u Beogradu, u koju se ta umetnica vratila prvi put posle 45 godina.
Sva dela Ljiljane Bursać na izložbi “Logos u pokretu 2”, kako je navela Irina Tomić, odražavaju njeno aktivno interesovanje za smisao svog vremena, u kojem ništa nije stalno osim promene, što se ogleda posebno u razvoju novih medija. Savremenost bi se mogla definisati kao istodobnost sadašnjosti i prošlosti. Iako su brojna dela tokom istorije umetnosti zamišljena da traju zauvek, palimpsest kao forma im to istovremeno i dopušta i ne dopušta.
Dela Ljiljane Bursać tako objedinjuju elementarne snage stare, koliko i prizori sa Sinaja, sa novim dimenzijama i prostorima. Dela Ljiljane Bursać ne bi mogla, pritom, biti ostvarena da umetnica nema pristup savremenim tehnologijama, koje joj omogućavaju, na primer, štampanje fotografisanih prizora na podlozi kao što je paus papir, kao i neprestano sklapanje i rasklapanje elemenata iz jedne celine u drugu. Njena umetnost je u čvrstoj sprezi sa neprestanim proticanjem vremena, jer se njena dela kroz procese metamorfoze neprestano menjaju. Ta metamorfoza, međutim, nije samo privilegija nje kao umetnika, već i posetilaca koji žele da učestvuju u procesu stvaranja novog sloja tog umetničkog dela. Svaki od tih slojeva, zahvaljujući novim tehnologijama, ostaje zabeležen u digitalnoj formi (čime stiče i zasebno postojanje i sopstveno vreme) i time dozvoljava ponovno rastavljanje i sastavljanje u nove celine.
Planirana interaktivnost sa publikom omogućava trenutnu izmenu i dopunu sadržaja i istorije jednog umetničkog dela. Svaka od tih faza može se posmatrati kao izdvojeno delo, ali i kao deo veće celine. Takav koncept zapravo je vrsta loopa, odnosno beskonačnog ponavljanja elektronskog zapisa, ali koji u ovom slučaju dobija i nove dimenzije. Ponavljaju se elementi, ali se od njih tvore nove celine, a stvarnost postaje umetnički materijal zabeležen putem elektronskih medija, navela je dr Irina Tomić.
Na palimpsestu se susreću slova iz različitih vremenskih perioda, a slobodan prostor je bezgraničan, jer u njega imaginarno možemo utkati beskonačan broj drugih slova i znakova. To dvostruko, trostruko ili višestruko kodiranje je i vrsta anagrama, koji ukazuje na prikrivene tekstove. Ta višestrukost anagrama prisutnog u delima umetnice, je i vrsta paragrama, koji podrazumeva čitanje, koje ne mora nužno biti linearno, a smisao se otkriva i izvan teksta. Zbog toga se ovaj koncept može podvesti i pod pojam silepse, gde prazne površine, odnosno izostanak teksta na pojedinim površinama, stvara tekst po sebi. Silepsa podrazumeva susret manifestnog teksta sa svakim slojem stranog teksta (intertekst), a takav koncept omogućava stalno nova i drugačija tumačenja, jer višestruko kodiranje nije fiksno određeno. Ta složenost smisla dobijena putem intertekstualnosti, stvara proces dinamizacije smisla i dijaloga svih delova, kako napisanih, tako i nenapisanih. Implicitni tekst, kao mesto preseka prisutnog i odsutnog teksta, tačka je njihovog mešanja, odnosno interferencije, gde se sustiču kodirana kulturna iskustva iz različitih vremena i sa različitih prostora. Kao zbir intertekstova, implicitni tekst obuhvata sve njih, ali istovremeno upućuje i na samoga sebe, čime stvara sopstveni metatekst, navela je Irina Tomić.
Ljiljana Bursać, rođena 1946. u Kragujevcu, studirala je na Likovnoj akademiji u Beču, a usavršavala se i studijski boravila u SAD, Nemačkoj, Francuskoj, Siriji i Izraelu. Od 1971. priredila je više od 45 samostalnih izložbi i učestvovala na više od 300 grupnih u zemlji i inostranstvu. Njena dela nalaze se u muzejsko-galerijskim ustanovama i privatnim zbirkama širom nekadašnje Jugoslavije i u svetu. Osnivačica je i predsednica Art Foruma i članica ULUS-a i ULUPUDS-a.
Dobitnica je i drugih nagrada i priznanja, počev od Premio Nazionale R. Giorgi – Medalia d’Argento i Placeta San Benedeto u Mantovi u Italiji (1976), Ex Tempore u Piranu u Sloveniji (1990), Vinčanske povelje u Beogradu (2012)…
Ljiljana Bursać započela je predstavljanje opusa Logos 2013. godine izložbom u Galeriji centar u Podgorici. Potom su održane izložbe opusa “Logos” i Janco Dada muzeju u Izraelu (2015-16), Galeriji KCNS-a u Novom Sadu (2016), Galeriji 73 u Beogradu (2016), Muzeju u Požarevcu (2017) i Muzeju nauke i tehnike u Beogradu (2018).
Izložba “Logos u pokretu 2” u Galeriji ULUS biće otvorena od 29. oktobra do 10. novembra.
Budući da je zbog pandemije virusa korona broj posetilaca ograničen, svi koji budu prisustvovali otvaranju izložbe zamoljeni su da obavezno nose zaštitne maske i poštuju propisane mere zaštite.
(SEEcult.org)
