Mladost u šezdesetim u bivšoj prodavnici fabrike Mladost
Umetnički kolektiv Mladost u šezdesetim (Mu60) iz Požege, nakon Pančeva, Kragujevca i Beograda, predstavio se konačno i u Požegi, ali van institucija kulture - samoorganizovano, dvanaestoro umetnika i kustoskinja Slađana Petrović Varagić predstavili su svoju bogatu umetničku produkciju i deo arhive fabrike “Mladost” u prostoru bivše fabričke prodavnice.
Izložba “Sve smo mi to izgradili, liko!” nazvana je rečenicom bivše radnice “Mladosti” Olge Marković Šumarke iz intervjua sa članovima kolektiva Mu60, koju je izgovorila objašnjavajući kako je njena generacija gradila ratom razrušenu zemlju u posleratnom periodu u Jugoslaviji (objavljeno u knjizi Priče iz Mladosti, koju je uredila Slađana Petrović Varagić, izdanje Nezavisnog filmskog centra Filmart, 2021).
Otvarajući dijalog sa lokalnom zajednicom o brojnim temama – ženskoj emancipaciji, radnim pravima (kako tekstilnih radnika/ca, tako i umetnika/ca i kulturnih radnika/ca), samoorganizovanim kolektivima, očuvanju javne svojine i arhiviranju prošlosti malih zajednica, kolektiv Mu60 je 21. oktobra otvorio izložbu u bivšoj prodavnici “Mladosti” muzičkim nastupom Marije Kandić (Vajmar/Požega) i Igora Jovanovića iz Požege.
Umetnice Sofija Vojinović i Jelena Prljević sa bivšom radnicom Mladosti Olgom Marković Šumarkom, foto: Slađana Petrović Varagić
Fabrika “Mladost”, osnovana 1958. godine, svojeveremeno je zapošljavala 1.200 radnika, uglavnom žena, u tri pogona – u Požegi, Rogama i Ježevici. Bila je jedna od najvećih i najznačajnijih fabrika tekstila na tržištu nekadašnje Jugoslavije sve do kraja 1980-ih. Njeni proizvodi plasirani su na jugoslovensko tržište, ali i izvoženi u SR Nemačku, Holandiju, Poljsku, Mađarsku, Čehoslovačku i DR Nemačku. Kraj 2007. godine fabrika “Mladost” sačekala je sa ukupno deset radnika i sa velikim dugovima. Privatizovana je 2008. godine.
Izložba kolektiva Mu60 nastala je kao odgovor na prekarne uslove rada u kulturi. Samoorganizovanim oživljavanjem prostora nekadašnje prodavnice “Mladost”, članovi kolektiva Mu60 ukazuju na višestruko i značajno umetničko delovanje van zvaničnog galerijskog i državnog sistema u kojem kolektivni rad postaje otpor. Toj temi doprinosi i solidarni poziv kolektiva Mu60 gošći umetnici Sofiji Vojinović iz Čačka i njeno spontano priključivanje izložbi. Sofija Vojinović sa Mu60 pronalazi na izložbi bar privremeno “dom za svoj rad” koji je samovoljno povukla sa samostalne izložbe “Dom u domu” usled neadekvatnog tretmana umetnika i njihovog rada unutar institucije kulture u kojoj je bila postavljena (Dom kulture Čačak).
Kolektiv Mu60 (Đorđe Cvijović, Vojislav Nedeljković, Slobodanka Milošević, Miloš Bojović, Slađana Petrović Varagić, Marija Kandić, Jelena Prljević, Uroš Pavlović, foto: Dejan Petrović
Neformalni kolektiv Mu60 kritički istražuje društvene fenomene posleratnog jugoslovenskog perioda i sećanja na njih transponuje u polje savremene umetnosti. U okviru višegodišnjeg istraživačko-umetničkog procesa, baveći se nasleđem i arhivom tekstilne fabrike “Mladost”, kroz raznovrsne pristupe i medije umetničkog izražavanja, kolektiv Mu60 iz godine u godinu postaje brojniji. Istraživanje teme kolektiviteta u polju radnih odnosa, samoupravljanja i ženskih radnih zajednica, doprinelo je formiranju kolektivne samoorgnizovane zajednice umetnika/ca tj. radnika/ca u polju savremene umetničke prakse i kulture.
Kolektiv Mu60 čine umetnici/ce: Slobodanka Milošević, Vojislav Nedeljković, Uroš Pavlović, Milica Đorđević, Sreten Vuković, Miloš Bojović, Đorđe Cvijović, Igor Jovanović, Lazar Mitrović iz Požege, Jelena Prljević iz Užica, Filip Andrić iz Beograda, Marija Kandić (Nemačka/Požega), Sandra Ratković iz Nemačke i kustoskinja Slađana Petrović Varagić iz Požege.
Zajednički narativ kolektiva Mu60 je istorija fabrike “Mladost”, a ono što ga dodatno ujedinjuje jeste odnos lične odgovornosti prema zajednici i potreba za uspostavljanjem novih prostora emancipacije.
Bogati izvori arhivske fotografije i artefakata vezanih za istoriju fabrike, sačuvani u javnim i privatnim arhivima, “ženski glasovi” intervjuisanih bivših radnica, predstavljaju značajan audio-vizuelni arhiv pogodan za propitivanje društvenih vrednosti i odnosa zajednice prema sopstvenom nasleđu.
Ema Ilinčić, bivša radnica Mladosti (arhiva)
Kroz dosadašnju umetničku produkciju kolektiva, na izložbi u nekadašnjoj fabričkoj prodavnici predstavljena su različita individualna istraživanja i kolaborativne prakse, koja za polazište imaju lokalnu temu sagledanu kroz sudbinu jedne fabrike. Različitim autorskim pristupima, kako je navela Slađana Petrović Varagić, prevrednovani su u univerzalne teme koje se tiču humanijeg i odgovornijeg društva.
U okviru pratećeg programa izložbe, za 26. oktobar u 15 sati planirano je okupljanje bivših radnica fabrike “Mladost” sa kojima će, u razgovoru, umetnici i umetnice otvoriti brojne teme i pitanja koja su postavljena i kroz njihovu umetničku produkciju, kao što su potreba za samoorganizovanjem, kolektivni duh zajednice, kao i značaj arhiviranja sećanja.
Kolektiv Mu609 do sada je izlagao u Galeriji savremene umetnosti u Pančevu (Mladost u šezdesetim) 2019, Studentskom kulturnom centru u Kragujevcu (Mladost u šezdesetim) 2020. i Galeriji Remont u Beogradu (Jutros već su drugi mladi) 2021.
Izložba u Požegi otvorena je do 26. oktobra u Ulici knjaza Miloša 29.
*Naslovna fotografija: bivše radnice fabrike "Mladost" (Ema Ilinčić, Olga Teofilović i Božana Petrović), Foto:: Slađana Petrović Varagić
(SEEcult.org)
