Pod žarkim suncem ljubavi
Na Salcburškom festivalu premijerno je izvedena opera “Pod žarkim suncem ljubavi” čiji je autor Luiđi Nono, klasik italijanske muzike (1924-1990), a privukla je pažnju publike i time što se u njoj pojavljuju likovi vođa svetskog proleterijata Marksa, Lenjina i Če Gevare, koji tako postaju učesnici najburžoaskijeg sveteskog festivala.
Na Salcburškom festivalu premijerno je izvedena opera “Pod žarkim suncem ljubavi” čiji je autor Luiđi Nono, klasik italijanske muzike (1924-1990), a privukla je pažnju publike i time što se u njoj pojavljuju likovi vođa svetskog proleterijata Marksa, Lenjina i Če Gevare, koji tako postaju učesnici najburžoaskijeg sveteskog festivala.
Kompozitor Nono oduševljavao se marksizmom, obilazio je fabrike u kojima je priređivao koncerte, pisao članke i studije, koje nisu bile preterano verodostojne po sadržaju, ali su zato uvek doslovno navođeni citati pravilnih autora, onih koje je i trebalo citirati. Njegova opera “Žarko sunce ljubavi” je premijerno izvdena 1975. godine u milanskom Teatro Lirico, u scenskoj postavci čuvenog sovjetskog reditelja Jurija Ljubimova i scenografiji Davida Borovskog, i uvke je bila vezana za sovjetsku Rusiju.
Predstava se tako svidela kompozitoru da godinama nije ni pomišljao na neke druge verzije.
Danas se njegova udovica, kćerka kompozitora Arnolda Šenberga Nurija, seća kako je sredinom 70-ih godina prošlog veka teško bilo izdejstvovati saradnju poznatog sovjetskog reditelja, iako je u libretu “sve bilo potavljeno na svoje mesto”, pa su tokom radnje citirani ne samo Artur Rembo i Bertolt Breht, nego i Marks, Lenjin, pa čak, za svaki slučaj i Georgi Dimitrov.
Junakinje opere su pet žena raznih epoha i naroda, a među njima su i relane istorijske ličnosti, uključujući heroinu Pariske komune, znamenitu anarhistkinju Luiz Mišel (1830-1905) i ratnu družbenicu Če Gevare, Nemicu Tani Bunke (1937-1967), kao i književni likovi. Ali, ipak ih je po značaju i popularnosti sve nadmašila Pelagija Nilovna, junakinja romana “Mati” Maksima Gorkog, utemeljivača socijalisitičkog realizma.
Nije retkost da se na Salcburškom festivalu igraju dela sa antiburžoaskom tematikom , pa tom maniru ovoga puta nisu odoleli ni engleska režiserka Keti Mičel i dirigent Ingo Mecmaher, koji su postavili operu “Pod žarkim suncem ljubavi” uz finansijsku podršku banke Credit Suisse, što se ranije nije moglo ni pomisliti.
Nono u toj operi ne samo što je napustio tradicionalni libreto s dijalozima, približujući se tako oratorijumu, nego svoje muzičko delo nije ni nazvao operom, već “scenskom akcijom”. Tim više što je Mecmaher, priznati specijalista za savremene opere, već postavljao na festivalu u Salcburgu dela čiji je Nono kompozitor - 1993. godine debitovao je njegovim “Prometejem”.
I upravo ono što se događa na sceni nije ništa drugo nego akcija. Orkestar ne sedi prosto u proscenijumu, nego kao da isplivljava iz jame na bočnim džepovima scene koji se otkrivaju pogledima gledalaca.
Među instrumentima nemalo je i neobičnih, što je i razumljivo kada se zna da je kompozitor svojevremeno maštao o radikalnoj obnovi sastava orkestra. Šta je hteo, to je i dobio! Producenti opere “Pod žarkim suncem ljubavi” bili su prinuđeni da prilikom prevoza istaknu upozerenja napisana krupnim slovima: “Ne dirati! Ne sedeti! Ne stavljati ništa! To su muzički instrumenti !”
Pet odaja u levom uglu (iz gledališta) ogromne scene Felzenrajtšule (bivše škole jahanja, pretvorene u pozorište) označavaju životni prostor za pet revolucionarki. Sve što im se dešava i o čemu sanjaju snima se na videu, montira se na licu mesta i prenosi se odmah na ekran. Glavni snimatelj je Leo Vorner.
Vizuelni sloj je posebno ekspresivan i odabran, asocira na sovjetsku avangardu 20-ih godina minulog veka, pa gledaocu nije jasno čemu on ustvari prusutvuje: izvođenju opere ili pak projekciji umetmičkog filma koji ozvučava jedan od najpoznatijih orkestara sveta - Bečka filharmonija, u kojem peva sa zapanjujućom lepotom i uzvišenošću kvintet soprana koji čine Elen Rombo, Ana Prohaska, Tanja Andrijič, Sara Tajnan i Virpi Rajsanen. One bi mogle pretendovati na Gremi da je Nono operu snimio na disk.
Ali, Mecmaher nije oduševljen audio snimcima, pošto nisu u stanju, i pored svih tehničkih savršenstava, da prenesu verno taj gigantski poduhvat koji zahteva salcburška produkcija. Istinu govreći, oni koji ne sede u prvim redovima ne mogu se pohvaliti da su nešto naročito videli van ekrana, pa su zato monokli dobro došli. Odaje u kojima “stoluju” pet revolucionarki isuviše su daleko od gledališta, u njima je sve tamno, samo što im se ukazuju siluete.
To ipak nije smetalo da opera “Pod žarkim suncem ljubavi” ostavi snažan utisak.
Mladi gledaoci tu “scensku akciju” porede s filmovima Dejvida Linča.
Drugo je pitanje orijentacija Mičelove na depolitizaciju opere. Htela je da ispriča samo priču o pet žena koje su uvučene ili su ih uvukli u politiku. Finale većine od njih u realnom životu je tragičan: usamljenička smrt od starosti u krčmi negde u božjoj zabiti Luiz Mišel, ili pogibija u boju, kako je završila Tana Bunke, čije je telo posle nedelju dana plutalo po beskonačnom toku reke Rio Grande.
Scensku postavku opere “Pod žarkim suncem ljubavi” festival u Salzburgu je realizoavao s berlinskom operom Unter-den-Linden. Veličina scene, međutim, ne dozvoljava berlinskim koproducentima da je prikažu u svojoj operskoj kući, pa su prinuđeni da potraže neki prostor na periferiji grada ukoliko žele da predstavu “Pod žarkim suncem ljubavi” vidi i operska publika glavnog grada Nemačke.
Sajt Salcburškog festivala je www.salzburgerfestspiele.at
B. Rakočević
