Potencijal rukotvorina
Nekada prepoznatljivi domaći proizvodi, plasirani kroz lanac prodavnica “Narodna radinost”, gotovo su nestali, a imaju veliki potencijal kako sa ekonomskog, tako i sa kulturnog aspekta, rečeno je 12. novembra na okruglom stolu u Beogradu, na kojem je istaknuta potreba kontinuirane podrške institucija proizvodnji rukotvorina i očuvanju tradicionalnih zanata i drugog nasleđa po ugledu i na pojedine zemlje u regionu.
Nekada prepoznatljivi domaći proizvodi, plasirani kroz lanac prodavnica “Narodna radinost”, gotovo su nestali, a imaju veliki potencijal kako sa ekonomskog, tako i sa kulturnog aspekta, rečeno je 12. novembra na okruglom stolu u Beogradu, na kojem je istaknuta potreba kontinuirane podrške institucija proizvodnji rukotvorina i očuvanju tradicionalnih zanata i drugog nasleđa po ugledu i na pojedine zemlje u regionu.
Prema navodima Etno mreže, koja je organizovala okrugli sto u Medija centru sa Nacionalnom alijansom za lokalni ekonomski razvoj i Ministarstvom poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, ekonomski i društveni problemi tokom protekle decenije potisnuli su proizvodnju rukotvorina zbog upliva nisko kvalitetnih, ali jeftinih stranih proizvoda koji su naizgled prilagođeniji mogućnostima prosečnog potrošača.
Nedostatak organizovanog pristupa u promociji tradicionalnih vrednosti i agroturizma doprineo je odumiranju starih zanata koji zahtevaju sredstva i vreme, koje osiromašeni proizvođači i nezainteresovani kupci nisu mogli da spreče.
Strani i domaći turisti nisu u mogućnosti da u ruralnim područjima kupe kvalitetan, osmišljen, upakovan proizvod, odevni predmet, suvenir ili poklon koji odslikava domaću tradiciju, srpske motive i kulturno nasleđe. Stare tehnike (veza, zlatoveza, tkanja, pletenja) i nestajući motivi iz ruralnih krajeva ne prenose se na nove generacije koje bi mogle da sačuvaju ove tehnike i motive od zaborava.
Potencijali za proizvodnju rukotvorina na selu su, međutim, i dalje veliki, ali neorganizovani i nedefinisani u estetskom i komercijalnom smislu, a perspektivni su i zbog činjenice da se putem razvoja umetničkog zanatstva i proizvodnje rukotvorina zapošljavaju cele porodice u ruralnim područjima bez velikog ulaganja.
Prema navodima Etno mreže, proizvodnja rukotvorina u Srbiji je u većini slučajeva još uvek na amaterskom nivou, jer grupe žena u ruralnim područjima uglavnom proizvode ručno rađene predmete koje je teško plasirati zbog nedovoljno osmišljenog dizajna proizvoda koji čak i kao suveniri, moraju imati upotrebnu vrednost, te biti opremljeni ambalažom, sertifikatima i deklaracijama kako bi se mogli adekvatno predstaviti tržištu.
Nedostatak kvalitetnog repromaterijala za rad onemogućava grupama da osmisle svoj proizvodni program koji će biti pripremljen uz savete stručnjaka i dizajnera te prilagođen zahtevima lokalnog i regionalnog tržišta.
Projektom Etno mreže je pružena značajna podrška u edukaciji žena i unapređenju zatečenog stanja, ali je u cilju ostvarenja daljih rezultata, neophodno nastaviti sa intenzivnim kursevima (opšta i specijalizovana edukacija) i pružanjem konkretne stručne pomoći novim grupama kroz rad i stručne konsultacije na terenu koje će suštinski osnažiti žene proizvođače.
Podrška koju sporadično pružaju domaće institucije i strani donatori je najčešće kratkoročna i nedovoljno osmišljena da bi proizvela rezultate, što najčešće hrani predrasude da proizvodnja rukotvorina nije održiva i da ne postoji tržište za plasman tih proizvoda.
Osnovni aspekti proizvodnje rukotvorina su ekonomski (mogućnosti za samo/zapošljavanje žena i mladih, razvoj ruralnog, eko i etno turizma, obogaćivanje lokalne ponude, edukacija kupaca i ciljnog tržišta, saradnja sa poslovnom zajednicom, otvaranje etno galerije u centru Beograda i regionalna i prekogranična saradnja) i kulturni (edukacija žena, mladih, marginalizovanih grupa, očuvanje kulturne baštine, organizacija žiriranih izložbi, obogaćivanje lokalnih i regionalnih manifestacija, afirmisanje vekovnog nasleđa u cilju promocije Srbije, razvijanje nove uloge muzeja, kvalitetna reprodukcija i proizvodnja replika).
Etno mreža (www.ethnonetwork.com) predstavljan nacionalnu asocijaciju koja okuplja grupe proizvođača (udruženja, zadruge, neformalne grupe) iz cele Srbije koje se bave rukotvorinama, sa akcentom na ekskluzivne, dobro upakovane proizvode sa ambalažom i sertifikatima, a od usluga koje pruža članstvu su pre svega edukacija, promocija i zastupanje interesa proizvođača rukotvorina.
Nastala je u maju 2005. godine, u okviru projekta Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID) radi očuvanja starih i zaboravljenih tehnika izrade rukotvorina i osposobljavanja i organizovanja žena za tržišnu proizvodnju rukotvorina.
U okviru USAID-ovog programa CRDA, za 20 grupa žena nabavljena oprema za proizvodnju, sprovedena je edukacija i omogućena je kvalitativna promocija. Unatoč rezervama, Etno mreža je i nakon prestanka donatorske podrške nastavila aktivno da funkcioniše i okuplja proizvođače oko zajedničkog cilja. Koncept rada je potvrđen kroz uspeh grupa članica na terenu, ali zahteva istrajnost i dugoročni pristup jer je oblast rukotvorina kod vrlo zapuštena i sporo se razvija.
U okviru projekata koje trenutno sprovodi Etno mreža, izdvaja se projekat javnih radova u saradnji s Ministarstvom ekonomije i regionalnog razvoja i NSZ, u okviru kojeg je angažovano 40 žena iz osam nerazvijenih opština (Bela Palanka, Knjaževac, Kladovo, Negotin, Kučevo, Veliko Gradište, Odžaci i Bor) da kroz javne radove pripreme odabrane rukotvorine kao ekskluzivne poklone za reprezentaciju za protokol Vlade Srbije.
(SEEcult.org)
