Preminula Breda Beban
Istaknuta vizuelna umetnica Breda Beban, koja je rođena u Srbiji, odrasla u Makedoniji i Hrvatskoj, a od početka 90-ih živela je i radila u Velikoj Britaniji, preminula je u Londonu u 60. godini.
Breda Beban preminula je 23. aprila nakon duge i teške bolesti.
Dobitnica više prestižnih nagrada, Breda Beban izlagala je u nekim od najznačajnijih galerija i muzeja u Evropi i SAD, a predavala je i vizuelne umetnosti na šefildskom Halam univerzitetu. Bila je i kustoskinja onlajn razvojnog projekta “Imagine Art After” (IAA), koji je uspostavljao dijalog među umetnicima koji su, kao i ona, emigrirali u London, sa umetnicima koji su ostali u svojim zemljama.
Rođena 1952. godine u Srbiji, Breda Beban odrasla je u Makedoniji i potom živela u Hrvatskoj.
Početkom ratnih 90-ih godina emigrirala je iz Zagreba u Veliku Britaniju sa umetničkim i životnim partnerom Hrvojem Horvatićem, koji je preminuo u Londonu 1997. Jedan od njenih najpotresnijih radova upravo je i posvećen iskustvu emigracije, dokumentujući njihov odlazak iz ratom i nacionalizmima zahvaćene zemlje i šestogodišnji život u egzilu - do njegove iznenadne smrti u bolnici u istočnom Londonu. Potresno nazvan “I Lay on the Bed Waiting for His Heart to Stop Beating” (Ležim na krevetu čekajući da njegovo srce prestane da kuca), taj rad predstavlja, kako je svojevremeno istaknuto u “Gardijanu”, snažan marker vremena - “potresnu studiju prošlosti, sadašnjosti i budućnosti”.
“Gardijan” je, inače, u avgustu 2010. proglasio Bredu Beban za “umetnicu nedelje”, povodom izložbe “My Funeral Song” u Kamden art centru, na kojoj je predstavila rad posvećen bliskim prijateljima i pesmama koje bi voleli da se čuju na svojim sahranama. Taj rad bio je prikazan u formi petokanalne video instalacije u galeriji Kamden art centra, zajedno sa delom serijala “Little Films to Cry to” iz 2003. godine, koji je snimila kao “kućne filmove” i svojevrsne posvete ljudima koji su joj najbliži (Imagination is Funny, Together Again, Angel, One Day in a Far-off Place Somewhere, Monastic Calling i Love Itself).
I svaki ekran rada “My Funeral Song” odnosi se na po jednog njenog prijatelja, koje je zamolila da odaberu pesmu koju bi voleli da bude puštena na njihovoj sahrani i zamisle kako bi izgledao svet u kojem više ne bi bili živi. Jednostavnost njihovih portreta ističe delikatne gestove i preokrete u ekspresiji tog unutrašnjeg putovanja kroz psihološka stanja prisećanja prošlosti i zamišljanja budućnosti u njihovom odsustvu. Nastavljajući upotrebu zvuka kao narativnog sredstva, Breda Bedan tim provokativnim radom ispituje fenomen smrti, kao jedan od tabua današnjice, u kojoj se prevashodno govori o dugom, zdravom životu, dok je smrt skrajnuta.
Povodom tog rada Breda Beban je izjavila u intervjuu “Fallyragu” da je bila fascinirana momentima u kojima se ljudsko lice nalazi u stanju prirodne sofisticiranosti kada razmišlja o postojanju ovde i sada i negde drugde nekad.
“My Funeral Song”, prema njenim rečima, svojevrsna je posveta onima koji osećaju da su izvan mreže unapred spremnih odgovora na fundamentalno metafižičko pitanje: “Odakle dolazimo i kuda idemo?”
Među najznačajnijim radovima Brede Beban je i film “The Most Beautiful Woman in Gucha” (2006), snimljen na Dragačevskom saboru trubača u Guči koji je redovno posećivala. Prikazivan i u Tejt Britan galeriji u Londonu, te u pratećem programu Bijenala u Veneciji, film iz Guče bio je i ključni deo poslednje izložbe Brede Beban - “The Complicity of Gestures” (Složenost gestova), održane u junu 2011. u Kalfayan galeriji Atini.
Radovi Brede Beban predstavljani su u Muzeju moderne umetnosti u Njujorku, Nacionalnom muzeju kraljice Sofije u Madridu (2005), Tejt Modern (2004) u Londonu, Nacionalnom filmskom teatru u Londonu (2003)...
U Velikoj Britaniji dobila je 2001. godine nagradu “Pol Hamlin” za vizuelnu umetnost (The Paul Hamlyn Award), a za film “Jason’s Dream” dobila je 1998. godine Srebrnu nagradu za muziku, film i video na Worldfestu, Međunarodnom filmskom festivalu u Hjustonu u SAD.
Breda Beban bila je i kustoskinja je i producentkinja projekta “Imagine Art After” i istoimene izložbe za galerijski i medijski prostor, čije je prvo izdanje predstavljeno u Tejt Britan od oktobra 2007. do januara 2008. Drugi ciklus tog višefaznog projekta realizovala je 2010. godine u vidu interaktivnog onlajn dijaloga desetoro umetnika i filmskih autora koji su napustili svoje zemlje i žive u Velikoj Britaniji sa njihovim sunarodnicima koji su ostali u domovini. Učesnici projekta IAA izabrani su na osnovu konkursa u 35 zemalja, iz kojih, prema podacima britanskog Ministarstva unutrašnjih poslova, stiže najveći broj molbi za azil.
Među njima je i Srbija, koju su predstavljali u projektu IAA beogradski umetnik Danilo Prnjat i umetnica Ana Čavić, koja se preselila u London 2001. Parovi u dijalogu su bili i iz Kolumbije, Kine, Kameruna, Gruzije, Nigerije, Rusije, Sirije, Turske i Zimbabvea.
Breda Beban svojevremeno je izjavila da je Balkan privlači svojim kontradiktornostima i da je karakterističan po tome što se jedina vrsta kontinuiteta nalazi u kontinuitetu diskontinuiteta. Rekla je i da je u smislu domovine - siroče, jer je njena prava domovina nestala, a Engleska je zemlja koja ju je posvojila.
Govorila je i da joj je želja da kupi stan u Beogradu i provede starost sa prijateljima u Beogradu.
Poslušajte jednu od njenih omiljenih pesama - "The Love Me Or Die" (C.W.Stoneking)
Breda Beban, Milovan Destil Marković, Miroljub Mima Marjanović
Miroljub Mima Marjanović, Vlasta Mikić, Vesna Popržan, Breda Beban, Likovna kolonija Sopoćani, Novi Pazar, 1983. Foto: Milovan Destil Marković
(SEEcult.org)
