Prešernov dan u Beogradu
Prešernov dan, slovenački državni praznik kulture, i ove godine će biti proslavljen i u Beogradu, u organizaciji Društva Slovenaca “Sava” koje obeležava u Ustanovi kulture Parobrod i 15 godina od svog osnivanja.
Program povodom Prešernovog dana obuhvata nastup Kvarteta “Sava”, projekciju dokumentarnog filma “Tri akorda – Zlatan i Marija Vauda”, te izložbu “Znameniti Slovenci u Beogradu 2” sa kolažima Marije Vaude i Nikole Pilipovića, nastalih u okviru istoimenog projekta Društva Slovenaca “Sava” koji je nedavno prikazan u formi izložbe i u Univerzitetskoj biblioteci Maribor (UKM).
Uz predsednika Društva Slovenaca “Sava” Sašu Verbiča, prisutnima će se obratiti i novi slovenački ambasador u Srbiji Vladimir Gasparič, najavili su organizatori.
Izložba “Znameniti Slovenci u Beogradu 2” deo je projekta koji je Društvo Slovenaca “Sava” započelo 2014. godine u nameri da potomci Slovenaca u Beogradu, pre svega mlađe generacije, ali i celokupna javnost, upoznaju sa istorijskim i drugim značajnim ličnostima slovenačkog porekla, prvenstveno sa onima koje su krajem 19. i iz prve polovine 20. veka koje su ostavile dragocen trag u Beogradu u različitim oblastima stvaralaštva. Podsećanje na njih doprinosi kulturi sećanja, kako u okviru slovenačke nacionalne manjine u Srbiji nakon raspada bivše Jugoslavije (1991), tako i u okviru šire slovenačke zajednice – u samoj Sloveniji i među Slovencima koji žive rasuti po celom svetu.
Anita Mezetova, Edvard Cvar, Eduard Stepančič, Janez Vrhovec
Uz izložbu kolaža znamenitih Slovenaca, koje su uradili Marija Vauda i Nikola Pilipović, projekat obuhvata i katalog na srpskom i slovenačkom jeziku za koji je tekst napisala Biljana Milenković-Vuković. Zamisao likovnih urednika je da na naslovnoj strani kataloga bude jedno od najlepših mesta sveta na kojem je nikao Grad – prizor ušća Save u Dunav, kao jedinstven i značajan toponim koji spaja i određuje sve kulturne istorije koje su u njemu rasle i oblikovale ga.
Josip Rijavec, Lojze Dolinar, Neva Lotrić, Niko Županič
Na izložbi “Znameniti Slovenci u Beogradu 2” predstavljeni su istoričar, fizički antropolog, etnolog, kustos, političar i univerzitetski profesor Niko Županič (1876-1961), tenor i pedagog Josip Rijavec (1890- 1959), akademik, vajar, grafičar i profesor Lojze Dolinar (1893-1970), sitar Edvard Cvar (1896- 1965), pravnik, pisac i publicista Slavko Savinšek (1897-1942), slikar, grafičar, dizajner, scenograf i digitalni umetnik Eduard Stepančič (1908-1991), akademik, inženjer mašinstva, konstruktor aviona i univerzitetski profesor Svetolik Pivko (1910-1987), sopran i pedagog Anita Mezetova (1913-1980), lekar i univerzitetska profesorka Neva Lotrić (1916-1981), filmski i TV glumac Janez Vrhovec (1921- 1997), akademik, matematičar i univerzitetski profesor Slobodan Aljančić (1922-1993) i pozorišna i filmska glumica Sonja Hlebš (1927-2005), jedna od zvezda jugoslovenske kinematografije, koja se bavila i pisanjem pod pseudonimom Sofija Rudolf, a inače je potomak France Prešerna.
Slavko Savinšek, Slobodan Aljančić, Sonja Hlebš, Svetolik Pivko
Program povodom Prešernovog dana obuhvata i polusatni dokumentarni film “Tri akorda – Zlatan i Marija Vauda”, posvećen slavnom kompozitoru, dirigentu i pedagogu Zlatanu Vaudi (1923-2010), u režiji Dragomira Zupanca. O Vaudinom stvaralaštvu i umetničkom opusu u filmu govori njegova ćerka Marija Vauda, vizuelna umetnica čiji su radovi, performansi i dizajn, nastao delom i u okviru projekta “Znameniti Slovenci u Srbiji”, njen doprinos vizuelnom izgledu filma.
Članovi porodice Vauda stigli su u Srbiju 1941. godine, u vreme prisilnog iseljavanja Slovenaca iz Štajerske, koju je aneksirao Treći Rajh. Rođen 1923. u Pernici, Vauda je kao datum ponovnog rođenja beležio 21. oktobar 1941, kada je preživeo streljanje u Kragujevcu, gde je s porodicom našao utočište po izbijanju Drugog svetskog rata.
Vauda je završio Fakultet muzičkih umetnosti u Beogradu, a dirigovanje je usavršio u Beču i Osijahu. Autor je više od 200 dela u gotovo svim muzičkim oblicima (kamerna muzika, solo pesme, solističke kompozicije, muzika za decu...), a napisao je i veliki broj dela namenjenih deci: muzičke priče, radio igre, male kantate... Između ostalog, godinama je vodio Dečji hor Radio Beograda, najstariji horski ansambl dece u Srbiji, a autor je i prve opere za decu “Ježeve kućice”.
Zlatan Vauda
Zlatan Vauda zastupljen je u prvom delu projekta o znamenitim Slovencima u Beogradu, koji je predstavljen nedavno na izložbi u Univerzitetskoj biblioteci Maribor, a obuhvata i portrete ličnosti kao što su: Ulrih II Celjski, Jurij Vega, Davorin Jenko, Vela (Augusta) Nigrinova, Mihovil Logar, Vladislav Ribnikar, Bojan Stupica, dr. Matija Ambrožič, Jože Plečnik, Majda Kurnik i Edvard Rusjan.
Slovenci su na teritoriji Srbije prisutni više vekova. Od 16. pa sve do sredine 19. veka, uglavnom kao pojedinci, učestvovali su u ratovima i bitkama za oslobođenje Srbije ili Beograda, a na području Beograda njihovo stalno ili povremeno prisustvo traje više od 150 godina. Njihovo naseljavanje u prestonicu Srbije, stare i nove Jugoslavije, do metropole kakva je danas, bilo je uslovljeno uglavnom istorijskim, ekonomskim i političkim okolnostima.
Već 60-ih godina 19. veka, u Beograd su počele da dolaze prve veće grupe Slovenaca – intelektualaca, zanatlija i radnika. Kasnije je Beograd, kao prestonica Kraljevine SHS/Jugoslavije, postao privlačan za Slovence raznovrsnih stručnih profila: bankare, trgovce, inženjere, privatnike, železničare i ostale državne i privatne službenike. Slovenci i njihovi potomci isticali su se u mnogim oblastima nauke, kulture i umetnosti, obrazovanja, ekonomije, politike i drugog, te se s pravom može reći da su njihovi životi i posebno delatni uspesi neodvojivo utkani u razvoj beogradske urbane kulture.
(SEEcult.org)
