Priča o Balkanu

Izložba “Priča o Balkanu”, deo međunarodnog projekta koji istražuje i prezentuje kulturno i istorijsko nasleđe nastalo na balkanskom području u vreme otomanske vladavine, biće otvorena 19. juna u Konaku kneginje Ljubice u Beogradu, a predstavlja fotografije muslimanskih, hrišćanskih i jevrejskih spomenika koje je na poseban zahtev izradilo pet nagrađivanih fotografa iz Atine, Beograda, Prizrena, Skoplja i Tirane.

Projekat “Priča o Balkanu” ima za cilj pre svega pokretanje javnog diskursa o istoriji regiona i prevenciji njegove kulturne baštine, a glavni deo čini fotografska izložba koja nudi novo viđenje prošlosti i balkanskih spomenika kulture.

Bali-begova džamija, Niš, Ivan Petrović © Ivan Petrović

Savremenu perspektivu dali su umetnici fotografi koji, i pored činjenice da se ne poznaju, pokušavaju da kroz fotografije ostvare koherentu celinu, preispitujući značaj koji zajednička istorija ima za nas danas.

Ivan Petrović, Kamilo Nollas, Jutta Benzenberg, Ivan Blažev i Samir Karahoda, fotografisali su najvažnije crkve, džamije, javna kupatila, akvadukte, kuće i mostove u svakoj od zemalja, uz naglasak na jedinstvene istorijske karakteristike, kao i njegovo tekuće stanje.

Organizatori projekta napominju da najnoviji podaci ukazuju na to da je kulturna baština iz otomanskog perioda na Balkanu ugrožena, kao i da etnički i verski konflikti i dalje prete regionu. “Priča o Balkanu” upravo se bavi tim problemima, nastojeći da pokrene javni diskurs o istoriji Balkana, da promoviše osećaj zajedničke istorije zasnovan na verskoj i etničkoj toleranciji i da doprinese omogućivanju javnog pristupa kulturnoj baštini kao i njenom očuvanju.

  Krojački most, Đakovica, Samir Karahoda © Samir Karahoda

Otomanska ili osmanlijska vladavina na Balkanu trajala je od XIV do XX veka. U nekim regionima ona je trajala u kontinuitetu, u nekima je bila isprekidana (u Moreji, na primer), dok neke oblasti (kao što su Jonska ostrva i Dalmatinska obala) otomansko osvajanje nije ni zahvatilo. Ipak, za gotovo čitavu populaciju Balkanskog poluostrva, vekovi pod otomanskom vlašću predstavljaju veoma značajan deo istorijskog iskustva. Danas, sećanja na taj period ostaju prikrivena u građevinama čija se uloga vremenom izmenila ili su potpuno izbledela usled opšteg zapostavljanja i destrukcije. Ipak, u kakvom god stanju bile, potpuno uništene ili očuvane, građevine iz perioda Otomanskog carstva, privatne ili javne, hrišćanske, muslimanske ili jevrejske, ostaju dokumenti istorije koje su narodi na Balkanu delili čitavih šest vekova.

  Ćifte-amam, Skoplje, Ivan Blažev ©  Ivan Blažev

Savremene fotografije tih spomenika, prema navodima autora projekta, omogućavaju nam da otomansko nasleđe sagledamo u drugačijem svetlu, da se osvrnemo na svoju prošlost i da ispričamo svoju balkansku priču. Sećanje na vreme Otomanskog carstva i dalje ostaje - u nazivima mesta, koji se opiru promenama i pored brojnih pokušaja centralnih vlasti da ih zamene novima; na mestima bogosluženja kao što su džamije, sinagoge i tekije, koje su ponovo u upotrebi, i u informativnim aktivnostima nacionalnih ili lokalnih tela koja se, poslednjih godina, trude da očuvaju ovo istorijsko nasleđe koje se nalazi u fazi ponovnog procenjivanja.

  Derviški manastir, Đirokastra, Jutta Benzenberg © Jutta Benzenberg

Izložbu su koncipirali svetski poznati istoričari - dr. Mark Mazover, dr. Makiel Kiel i dr Kristina Koulouri, a predstavlja izazov za pogled dalji od nacionalnih granica, kako bi se istražila istorija Balkana kao celine.

Na projektu je kao stručni saradnik iz Srbije angažovana istoričarka dr Radina Vučetić sa odeljenja za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu.

Deo projekta je i dokumentarni film “Nemi Balkan” Andreasa Apostolidesa, koji je premijerno prikazan u Beogradu na Međunarodnom festivalu dokumentarnog filma BELDOCS, publika će imati priliku da ga pogleda i na izložbi.

Film je baziran na raritetnoj fotografskoj i filmskoj arhivskoj građi, intervjuima sa eminentnim istoričarima i predstavlja pogled na etničku i religijsku koegzistenciju različitih naroda na ovom prodručju, svakodnevni život i poslednje dane Otomanskog carstva pred izbijanje Balkanskih ratova.

  Administrativna zgrada, Solun, Kamilo Nollas © Kamilo Nollas

Izložbu će pratiti i publikacija s dodatnim fotografijama i podacima o objektima i nasleđu Otomanskog carstva.

Pored publikacije, na posebno kreiranoj internet strani balkantale.com interaktivna mapa omogućava posetiocima detaljan uvid u istorijske podatke i trenutni status svakog spomenika. Važan deo izložbe je i program edukacije koji će se realizovati kroz predavanja, diskusije, radionice, stručna vođenja i gradske ture, a cilj je sagledati sa različitih aspekata taj kompleksan istorijski period i njegovo kulturno nasleđe.

Izložba “Priča o Balkanu” stiže u Beograd nakon Atine i Soluna, a biće predstavljena i u Minhenu, Prizrenu, Skoplju i Tirani.

U Beogradu je organizuju Remont - nezavisna umetnička asocijacija i Goethe-Institut Beograd, uz podršku Sekretarijata za kulturu grada Beograda, u saradnji sa Muzejem grada Beograda.

Projekat “Balkan Tale” realizuje se pod pokroviteljstvom Evropske komisije, u saradnji sa Goethe-Institutom i partnerskim organizacijama zemalja učesnica (Anemon Productions, Center for Promotion of Sustainable Agricultural and Rural development, Emancipimi Civil Ma Ndryshe, Albanian Fund for Monuments i Remont).

Izložba će biti otvorena u Konaku kneginje Ljubice do 19. avgusta.

(SEEcult.org)