Retrospektiva Čelebonovića
Retrospektivna izložba slikara i akademika Marka Čelebonovića (1902-1986) u Galeriji SANU, uz postavke u Galeriji Rima u Beogradu i Kragujevcu, obuhvata radove tog umetnika u rasponu od pola veka, dajući sveobuhvatan uvid u njegovo stvaralaštvo, uz nova otkrića i pristupe u tumačenju i predstavljanju.
Centralna izložba tog trodelnog projekta je retrospektiva Čelebonovića u Galeriji SANU, koja je svečano otvorena 9. novembra, a obuhvata sve periode umetnikovog stvaralaštva - od ranih slika iz sredine 20-ih godina XX veka i prepoznatljivijh masteržanrova iz 30-ih, preko posleratnih slika u kojima je kulminirao Čelebonovićev “apsolutni sluh za boju”, do takozvanih “belih slika” nastalih u poslednjoj deceniji umetnikovog života u Sen Tropeu.
Postavka obuhvata dela pozajmljena iz Narodnog muzeja, Muzeja savremene umetnosti, Umetničke zbirke SANU, Galerije Doma vojske u Beogradu, Spomen-zbirke Pavla Beljanskog u Novom Sadu i Narodnog muzeja u Kraljevu, kao i kapitalna ostvarenja koja se čuvaju u porodičnoj zaostavštini Marka i Alekse Čelebonovića, kao i odabrane radove iz nekoliko privatnih kolekcija.
Autorke izložbe, istoričarke umetnosti dr Lidija Merenik, dr Ana Bogdanović i Nevena Martinović, postavile su u središte hronološkog sleda radova na izložbi slike iz četvrte decenije XX veka – portrete, enterijere i mrtvu prirodu, zahvaljujući kojima je Čelebonović svrstan u najznačajnije slikare srpskog međuratnog modernizma. Taj deo postavke je idejno zasnovan na studiji dr Ane Bogdanović u monografiji “Marko Čelebonović” (2017), u izdanju Galerije Rima, za koju je dobila nagradu “Lazar Trifunović”.
Mrtva priroda s gipsanom glavom i zelenom zavesom, 1936, 73x92 cm
Mrtva priroda s narandžama, 1951, 73x92 cm, MSUB
Šah, 1933, 72x91 cm, SZPB
Poseban deo postavke, koncipiran poput izložbe unutar izložbe, čiji je autor dr Lidija Merenik, jeste segment posvećen Čelebonovićevim autoportretima koji su prvi put izloženi kao celina, a obuhvataju period od pola veka, pokazujući evoluciju umetnikovog suštinskog odnosa prema sebi i umetnosti.
Autoportret, 1935, 64x50 cm, NMBG
Izložba u Galeriji Rima u Beogradu, otvorena 10. novembra, posvećena je ranom periodu njegovog stvaralaštva (1923-1930). Autorka te postavke, mlada istoričarka umetnosti Sofija Milenković, predstavlja temeljnu razradu segmenta retrospektivne postavke koji je posvećen Čelebonovićevim ranim slikama iz 20-ih godina XX veka.
Dok je u Galeriji SANU izloženo nekoliko slika iz MSU, Galeriji Rrima predstavlja slike i crteži iz porodične zaostavštine i privatnih kolekcija, nastale između 1923. i 1930. godine. Postavka i katalog izložbe se oslanjaju na nedavno istraživanje Čelebonovićevog ranog pariskog perioda koje je Sofija Milenković sprovela tokom studijskog boravka u Parizu. Sofija Milenković je, inače, dobitnica nagrade Spomen-zbirke Pavla Beljanskog za master rad posvećen stvaralaštvu Čelebonovića.
Dve figure, 1923, ulje na platnu, 73x54 cm
Treći deo izložbenog projekta o Čelebonoviću biće otvoren 13. novembra u Galeriji Rima u Kragujevcu, a u celini je posvećen slikama i pastelima sa motivom kaluđerica, koje su nastale u Parizu tokom zimskih meseci između 1966. i 1967.
Taj neveliki ciklus radova zauzima važno mesto u Čelebonovićevom opusu - na prelazu iz mrtvih priroda i pejzaža snažnih kolorističkih damara u poslednji period “belih slika” u kojima je predmetnost naslikanih objekata postala samo iluzija. Kao autorka poslednjeg segmenta Čelebonovićeve retrospektive, posvećenog umetnikovom posleratnom periodu, istoričarka umetnosti Nevena Martinović odabrala je da, umesto jedne ili dve slike u retrospektivnoj postavci, “Kaluđericama” posveti celovitu izložbu, čime naglašava važnost njihovog mesta u Čelebonovićevoj stvaralačkoj evoluciji.
Usnula kaluđerica, 1966/1967, ulje na platnu, 55x46 cm
Postavka u kragujevačkoj Galeriji Rima obuhvata radove iz Čelebonovićeve porodične zaostavštine i privatnih kolekcija, kao i sliku “U meditaciji” koja je deo kolekcije Narodnog muzeja u Kragujevcu.
Autorke tri izložbe ujedno su i autorke monografije o Čelebonoviću koja, zahvaljujući obimnom istraživanju umetnikovog života i dela, predstavlja svojevrsni uvod i teorijski oslonac čitavog izložbenog projekta. Svaku od tri izložbe ujedno prate i posebne publikacije kojima se, kroz nova tumačenja i zaključke, nanovo otkriva ne samo umetnikov istorijski značaj, već pre svega umetnički dar kojim je njegov život bio neraskidivo poistovećen sa njegovim slikarstvom.
Čelebonović je najveći deo života proveo na relacijama Pariz, Sen Trope, crnogorsko primorje i Beograd, gde je u periodima (1947-1949) i (1952-1960) radio kao profesor na Akademiji umetnosti i uticao na formiranje niza umetnika. Pokazujući naklonost ka umetničkom stvaralaštvu još od rane mladosti, Čelebonović u Parizu dolazi u atelje Antoana Burdela (1922), a nakon skulpture počinje da se bavi slikarstvom, ostajući mu veran do kraja života.
Čelebonović je postao redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti 1968. godine, kada je i osnovana galerija u okviru SANU. Stoga se retrospektivnom izložbom zaokružuje ovogodišnji program obeležavanja velikog jubileja – 50 godina postojanja Galerije SANU.
Izložbe u Galeriji Rima biće otvorene tokom novembra i decembra, a retrospektiva u Galeriji SANU trajaće i tokom januara 2019.
Sve tri izložbe finansijski je podržalo Ministarstvo kulture i informisanja, a izložbu u Galeriji SANU i Sekretarijat za kulturu Beograda.
*Na vrhu: Autoportret u ogledalu za štafelajem, 1969, 92x73 cm
(SEEcult.org)
