Skulptura u muzeju
Skulptura u muzeju bila je tema nedavnog simpozijuma koji je održan u Studiju Galerije Antuna Augustinčića u Klanjcu, a uz učešće 40 stručnjaka iz Hrvatske i muzejske savetnice Suzane Vuksanović iz Srbije, pružio je sveobuhvatan pogled na problematiku prikupljanja, čuvanja, proučavanja i prezentacije skulpture u muzejskom okruženju, kako sa muzeološkog, tako i sa likovno-umetničkog i društveno-političkog aspekta. Simpozijum je bio posvećen i utvrđivanju smernica za bolju muzejsku praksu, uključujući i njeno povezivanje sa pedagoškim programima.
Program simpozijuma, održanog od 24. do 26. oktobra, bio je posvećen skulpturi kao muzejskom predmetu, prikupljanju i muzejskoj tezauraciji skulpture, te proučavanju, prezentaciji i čuvanju skulpture, a stavove i iskustva u tom pogledu izneli su predstavnici muzeja iz gradova širom Hrvatske, kao i Suzana Vuksanović, koja je govorila o izazovima muzealizacije nove skulpture u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) u Novom Sadu. Između ostalog, podsetila je na formiranje Umetničke zbirke MSUV-a (nekadašnje Galerije savremene likovne umetnosti) 1966. godine, te znatno kasnije formiranje Zbirke skulptura, objekata i instalacija (2005), čije se popunjavanje odvija putem povremenih godišnjih otkupa i zahvaljujući poklonima autora, članova njihovih porodica ili naslednika. Manji broj radova, usled nestanka ili uništenja prvobitnih, originalnih primeraka, u Zbirku je uvršten preko njihove rekonstrukcije i rimejka. Danas Zbirku čine umetnički radovi bezmalo 50 umetnika, nastali u periodu od kraja 60-ih godina 20. veka do danas. Suzana Vuksanović se posebno osvrnula na rezultate istraživačkog rada usmerenog na fenomen nove skulpture u Vojvodini, u cilju njegove jasnije profilacije, percepcije i istorijsko-umetničke valorizacije. Reč je o nizu publikacija, monografija, kataloga i studijskih tekstova, ali i problemskih i monografskih/retrospektivnih izložbi i prezentacija kojima su javnosti predstavljeni i interpretirani radovi umetnica i umetnika, protagonista i praktičara nove skulpture u situaciji gotovo trajne nemogućnosti za realizaciju stalne izložbene postavke MSUV.
Suzana Vuksanović
O skulpturi u zbirkama hrvatskih muzeja govorila je Tea Rihtar Jurić iz Muzejskog dokumentacijskog centra u Zagrebu, koji vodi Registar muzeja, galerija i zbirki Hrvatske – onlajn bazu podataka koja obuhvata gotovo 2.700 muzejskih zbirki.
U ime organizatora, Muzeja Hrvatskog zagorja – Galerije Antuna Augustinčića, Davorin Vujčić podsetio je da ta ustanova od otvaranja 1976. godine prikuplja, obrađuje, čuva i prezentuje opus velikog hrvatskog vajara Antuna Augustinčića (Klanjec, 1900 – Zagreb, 1979), a vremenom je proširila polje interesa na pitanja skulpture uopšte. Poseban zamah Galerija je doživela posljednjih godina izgradnjom Studija GAA, dodatne muzejske zgrade u kojoj je unapredila i objedinila aktivnosti izvan stalne postavke.
Posebno je, između ostalog, bilo reči i o skulptorskoj baštini koju prikuplja, izlaže i predstavlja Gliptoteka HAZU u Zagrebu, osnovana 1937. godine kao Gipsoteka. Kako je podsetila Magdalena Getaldić u izlaganju “Skulptura u muzeju – muzej skulpture”, Gliptoteka HAZU se vremenom profilisala kao institucija koja čuva i izlaže jednu od većih i sistematski prikupljenih zbirki skulptura u Hrvatskoj sa oko 11.000 predmeta, a 1982. godine osnovala je i manifestaciju trijenala hrvatskog vajarstva. Takođe, formiranjem četiri galerijska prostora, postala je mesto gde se mogu pratiti važne izložbe savremene likovne scene.
Galerija Antuna Augustinčića, deo edukativne postavke
Među temama izlaganja na simpozijumu, čiji su rezimei objavljeni u elektronskoj publikaciji, bio je i Atelje Kožarić, koji broji više od 6.000 eksponata i jedan je od važnijih punktova u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu. Prema navodima Radmile Ive Janković, izlaganje umetnikovog privatnog radnog prostora u instituciji muzeja inverzan je i začuđujući postupak koji demistifikuje posvećeni prostor stvaranja, ali isto tako i intimizuje javni prostor izlaganja. Razlozi zbog kojih se još 1994. prvi put dogodilo celovito premještanje čitavog sadržaja ateljea višestruki su, imanentni Kožarićevom načinu stvaranja, ali i razmišljanja o prirodi same umetnosti. U poređenju sa jednim od najpoznatijih prijera ateljea u muzejima – Konstantina Brankuzija u Muzeju “Žorž Pompidu” u Parizu, u kojemu je umetnik pomno kreirao skulptoralne ansamble koji je trebalo da ostanu zauvek u tom poretku, Kožarićev slučaj dijametralno je suprotan. Glavna supstanca njegovog radnog prostora procesualna je otvorenost, poštovanje načela spontanosti i slučaja, kao i potreba za odbacivanjem vlastite prošlosti, što je prvi put materijalizovano radom “Hrpa” na Venecijanskom bijenalu 1976.
Među temama simpozijuma bilo je i pitanje načina na koji su za Muzej revolucije naroda Hrvatske (MRNH) nabavljene biste o NOB-i i NDH, a prema navodima Snježane Pavičić iz Hrvatskog povijesnog muzeja u Zagrebu, reč je o otkupu, poklonima pojedinaca, samih autora ili političkih organizacija i drugih institucija (memorijali MRNH, Ratni muzej NDH, Skupština grada Zagreba, RSIZ, CKKPH, LIKUM, studentski domovi, škole, opšine). Smenom političkih sistema smenjivali su se i politički simboli - svest o gubitničkim i pobedničkim stranama uvek završava potrebom krajnjeg izgnanstva i likvidacijom poraženih. Odmah nakon Drugog svetskog rata na ispražnjena mesta poglavnika NDH dugotrajnije su postavljeni simboli maršala SFRJ. Od osamostaljenja Hrvatske izbacuje se taj, kao i drugi, domaći i strani predstavnici komunističke ideologije obilno izrađivani u dugom vremenskom razdoblju. I sam je MRNH osnovan zbog memoriranja komunističke istorije i pripadajućih rituala, a delujući od 1945. do 1991. godine u prostoru Meštrovićevog paviljona u Zagrebu, prikupio je raznovrsnu građu u kojoj su i skulptorska dela. Ipak, kako pokazuje izlaganje, predrasuda je da je u MRNH beskrajno mnoštvo takvih “političkih” dela. MRNH je, inače, ukinut 1991. godine, a usledila je njegova integracija sa Povijesnim muzejem Hrvatske u Hrvatski povijesni muzej. Fundus bivšeg MRNH nije preseljen, već je i dalje smešten u podrumskim prostorima Meštrovićevog paviljona. Prostorni kapaciteti su sve manji, a problem zaštite sve veći.
Galerija Antuna Augustinčića - Depo
Status skulpture u muzeju u 21. veku i pitanje da li je reč o prolbematičnoj ili izazovnoj muzejskoj građi bila je tema izlaganja Žarke Vujić sa Filozofskog fakulteta u Zagrebu, koja je posvetila pažnju i društvenom trenutku u kojem deluju muzeji u Hrvatskoj, uključujući pitanje uklapanja skulpture u ekonomiju doživljaja koja je preko turističkog sektora zapljusnula i onaj sebi najbliži – sektor kulture.
Program simpozijuma obuhvatao je, između ostalog, i temu reprezentacije emancipacije žena u ranoj posleratnoj skulpturi, a prema navodima Ivane Hanaček iz Bloka - Lokalne baze za osvežavanje kulture, u 20. veku bilo je svega nekoliko istoričara/ki umetnosti koji su doveli u pitanje kanon likovnih umetnosti strastveno propitujući patrijarhalne osnove te znanstvene discipline. Linda Nochlin, nedavno preminula američka istoričarka umetnosti, kojoj se odmilja tepa kao velikoj izazivačici nereda u struci, prva je među njima. Njen esej “Zašto nema velikih umetnica?”, napisan 1971. godine - u jeku žestokih feminističkih rasprava u Americi, provokativno preispituje temelje vrlo moćne institucije (sistema) umetnosti, denuncirajući ga kao represivnog, ili u najmanju ruku obeshrabrujućeg, za sve one koji se nisu rodili kao belci, muškarci i pripadnici srednje klase. Rušeći mitove o talentu i genijalnosti velikog Umetnika, Linda Nochlin je u istraživanja umetničkog stvaralaštva uvela feminističko-sociološku metodologiju, insistirajući na njegovoj analizi u širem društvenom i političkom kontekstu. Polazeći od metode feminističke likovne kritike, Ivana Hanaček bavi se u izlaganju ikonografskom analizom reprezentacije žena u posleratnoj skulpturi, koja pripada idiomu socijalističkog realizma, u cilju revalorizacije te umetničke produkcije koja je ostala neistražena i podzastupljena u narativu domaće istorije umetnosti. U tom kontekstu pokušala je da odgovori na pitanje o kompatibilnosti rešavanja “ženskog pitanja” u socijalističkom društvu i načina na koji se žene kao učesncie opštedruštvene emancipacije reprezentuju u vizuelnim umetnostima tog vremena.
Galerija Antuna Augustinčića - Depo
Simpozijum “Skulptura u muzeju” šesti je u nizu sličnih skupova održanih od sredine 90-ih godina (Antun Augustinčić u kontekstu hrvatske i evropske skulpture, 1995; Muzeji u Hrvatskoj danas i sutra, 1996; Skulptura na otvorenom, 2003; Original u skulpturi, 2008; Problem spomenika: spomenik danas, 2013.) u organizaciji Galerije Antuna Augustinčića, u cilju podsticanja razrešavanja kompleksne stručno-naučne (muzeološke, istorijsko-umetničke i teorijske) problematike.
*Foto: GAA
(SEEcult.org)
