Tradicija novog
Sekcija za tekstil i savremeno odevanje ULUPUDS-a organizuje od 23. septembra do 7. oktobra u Kući kralјa Petra u Beogradu 21. Bijenale tapiserije “Tradicija novog” koje, prema autorskom konceptu Zlatka Cvetkovića i Vesne Pavićević, ima s jedne strane donekle retrospektivan karakter, a s druge, kroz afirmaciju recentnih dela, otvara nove puteve tapiseriji 21. veka.
Bijenale obeležava i jubilej – 40 godina od osnivanja, te ukazivanja na neke od klјučnih promena koje je ta disciplina beležila tokom poslednjih decenija na domaćoj i svetskoj sceni. Odnos starog i novog u tapiseriji, prema navodima kustoskinje ULUPUDS-a Ljubice Jelisavac Katić, ipak je samo jedna od relacija koje karakterišu predstavlјene radove, datirane u dužem vremenskom periodu.
Učesnici 21. Bijenala tapiserije su: Jelena Babić, Dušanka Botunjac, Ljilјana Bursać, Katarina Lazić Vasilјević, Leonora Vekić, Jarmila Vešović, Ana Vukadinović, Nives Pavlović Vuković, Maja Gecić, Gordana Glid, Gordana Ćirić Krstić, Marina Kostić, Marinela Koželј, Snežana Krejić, Divna Duca Milivojević, Arpad Pulai, Božica Rađenović, Snežana Pešić Rančić, Mateja Rodiči, Snežana Nena Skoko, Zagorka Stojanović, Marija Saraz Takač i Miloš Tomić.
Savremena umetnička scena aktuelizuje odnose upotrebe klasičnih tekstilnih tehnika i inovativnih pristupa radu primenom novouvedenih materijala, svakodnevnih predmeta i savremenih tehničko-tehnoloških sredstava. Istovremeno, tapiserija postaje ravnopravni činilac aktuelne umetničke scene, zahvalјujući svojim likovnim, prostornim, senzitivnim, sinestezijskim i intermedijskim mogućnostima i značenjskim potencijalima. Svojom fleksibilnošću i transparentnošću, ona se ispostavlјa kao zahvalan medij za savremene kontekste. Stoga repertoar eksponata na 21. Bijenalu tapiserije upotpunjuju radovi jednog broja pozvanih autora, koji se posredno dotiču primenjene umetnosti i medija tapiserije, ali podsticajno - u dijaloškoj formi te izložbe i uopšte savremene produkcije, navela je Ljubica Jelisavac Katić.
Zastuplјeni radovi, kako je dodala, otkrivaju živo tkivo umetnosti tapiserije, koja kvalitetom znatno nadilazi kvantitet i afirmaciju, pogotovo u Srbiji.
Bijenale u 21. izdanju, kao mesto ravnopravnog prikazivanja ostvarenja doajena nekadašnje jugoslovenske i svetske scene likovne i primenjene umetnosti i radova najbolјih predstavnika aktuelne produkcije umetnika sa ovog podneblјa, u Srbiji i inostranstvu, pravi je oslonac tapiseriji u budućim izazovima.
Koautorka koncepcije 21. Bijenala Vesna Pavićević, u tekstu “Dijalog između tradicije i inovacije”, citira reči Klementa Grinberga da se “ izmetanje iz tradicije ne može dogoditi izuzev u prisustvu tradicije”.
Tapiserija kao ogledalo istorije i civilizacije vodi dijalog između tradicije i inovacije, kontinuiteta i preobražaja, umetničkog iskustva i istorijske refleksije. U savremenoj umetničkoj praksi, kako je podsetila, razlikuje se nekoliko pristupa tom tekstilnom mediju: 1) tradicionalan sistem oblikovanja tapiserije, 2) instalacije, intermedijalna umetnička dela projektovana kao prostorne, trodimenzionalne konstrukcije, 3) artefakti preuzeti kao redi-mejd iz sveta neumetničkih materijala, 4) audio-video projekti, performansi, kompjuterske instalacije.
Tapiserije, tekstilni objekti, instalacije, video prezentacije, performansi imaju intelektualni karakter po kome se zna da umetnik pripada sadašnjoj umetnosti i novoj modernosti. Raznolike medijske prezentacije preispituju granice tapiserije, odnosno tekstila kao medija pri čemu se ostvaruju mogućnosti različitih narativa, kontinuiteta i preobražaja, umetničkih iskustava i istorijske refleksije.
Tapiserija u Srbiji, kako je navela Vesna Pavićević, inovativna je umetnička praksa druge polovine 20. veka. Na ubrzan razvoj i afirmaciju te umetničke discipline uticale su samostalne umetničke ekspozicije, sistem specijalizovanih službi kao što su kolektivne izložbe u zemlјi i inostranstvu, a potom Akademija primenjenih umetnosti u Beogradu, Muzej primenjene umetnosti, ULUPUDS, Radionica za izradu tapiserije ''Atelјe 61'' iz Novog Sada, izložba Bijenale tapiserije…
Ranu fazu nastanka tapiserije u Srbiji obeležava stilska orijentisanost ka slikarstvu i tradicionalnom narodnom stvaralaštvu. Do sredine 70-ih godina, dominantne su zidne tapiserije ograničene logikom tkanja i kontrolisane razbojem. Tih godina istražuju se novi materijali, tehnike i struktura tapiserije, a tekstilni vokabular se dopunjuje novim terminološkim odrednicama. Pojavom instalacija i tekstilnih objekata, tapiserija se odvaja od zidne podloge.
Osamdesetih godina je proširen programski repertoar, uvedeni su novi materijali i tehnike u duhu postmodernizma, ustanovlјena je nova praksa upotrebe vanumetničkih materijala po sistemu redi-mejda, što je uslovilo pojavu alternativne, uslovno rečeno, tapiserije. Zapravo, programska koncepcija tapiserije 80-ih usmerena je u pravcu intermedijalnosti, pri čemu je zastuplјena strategija izrade tapiserija van definisane zidne površine, bez razboja, a namesto klasičnog programa ponuđen je alternativni projekat umetnosti tekstila, navela je Vesna Pavićević.
Devedesetih godina 20. veka prevladavaju težnje umetnika ka dekonstrukciji, reciklaži, eklektici, aproprijaciji i tendenciji delovanja u pravcu interdisciplinarnih ostvarenja, dok prva dekada 21. veka relativizuje medijske granice, razvija forme art objekata i instalacija.
Prisustvo tradicije i dekonstrukcije etno vrednosti sintetizuju stavove umetnika o strategiji povezivanja, citiranja, kolažiranja starih sa novim vrednostima, kao i sa predmetima iz svakodnevnog okruženja. Povezani u nove umetničke forme, ovi predmeti kulture čine skladišta simboličkih značenja i novu dijalektiku odnosa života i umetnosti, alternativnu verziju realnosti. Program nove umetničke prakse osim naslanjanja na tradiciju uspostavlјa dijalog sa vremenom u kome živi i pojavu novog talasa koji digitalizuje medij i uvodi ga u virtuelnu realnost. Zapravo, postupkom simulacije, tapiserija gubi ranije značenje i funkciju dekorativne i svrsishodne umetnosti, a ono što sredstvima tekstilnog medija nije postignuto, dobijeno je novom tehnikom i novim umetničkim izrazom koji označava realizaciju dela u formi performans arta.
Krupni rezovi koji su zasekli tkivo i poredak klasičnog medija tapiserije, odvijali se tokom proteklih 40 godina i ispostavlјali na izložbi Bijenale tapiserije Beograd, su: odvajanje tapiserije od zidne površine (70-ih), uvođenje pokreta i narušavanje statičnosti tapiserije, pojava alternativne tapiserije (80-ih), performativni koncept o činu realizacije dela kao događaja (početak ovog veka), te uspostavlјanje interakcije između posmatrača i dela i program nestabilne forme u kontekstu antiform umetnosti Roberta Morisa i rad sa neonskim cevima kao indeksnim znacima potrošačke kulture (druga dekada 21. veka).
Bijenale tapiserije pokrenuli su 1974. godine ULUPUD i Galerija Doma JNA radi afirmacije tradicije tapiserije, aktuelnih kretanja medija i eksperimentalnih istraživanja u toj oblasti.
(SEEcult.org)
