U slavu antifašizma
Eksperimentalni dokumentarni film “Spomenik” vizuelnog umetnika Igora Grubića, koji je na programu 63. Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma 25. marta u Domu omladine, bavi se fenomenom sistematskog uništavanja antifasističkih spomenika tokom 90-ih u bivšoj Jugoslaviji, posebno u Hrvatskoj.
Baveći se tom prvorazrednom kulturnom i političkom temom na meditativan i filozofski način, Grubić filmom “Spomenik”, koji je lišen dijaloga i naracije, spaja snimke impresivne spomeničke baštine antifašizma i prirode koja ih okružuje, ispitujući time njihovu današnju svrhu i stvarajući ubedljive vizuelne metafore, svojevrsnu vizuelnu poeziju.
Prema rečima Grubića, inicijalna tema je bila činjenica da su se tokom 90-ih na prostoru bivše Jugoslavije sistematično uništavali antifašistički spomenici, s samo u Hrvatskoj ih je uništeno oko 3.000, uključujući značajne spomeničke forme, biste, skulpture, memorijalne ploče.
“Prva ideja je bila, referirajući se na tu činjenicu, da snimam aktivistički film koji bi uključivao intervjue s aktivistima, borcima za ljudska prava, teoetičarima i istoričarima. Nakon što sam krenuo da snimam vizuale i došao na lokacije, počeo sam da menjam diskurs i rediteljski pristup i odlučio sam se da snimam film koji će isključivio biti neka vrsta dokumentarnog eseja, reflektovati dato stanje, situaciju i kontekst u kojima se ti spomenici nalaze”, naveo je Grubić u intervjuu za Beogradski festival.
Proces spoznavanja toga šta tačno želi dešavao se postepeno, pa je odbacio prvobitnu ideju da radi dokumentarni esej koristeći tekst jedne mlade istoričarke umetnosti. Kako se kretao dalje u procesu rada, snimanja i montaže, odustao je i od teksta, odlučivši da se zadrži na vizuelnom pripovedanju korišćenjem samo slike i muzike.
Reč je o devet portreta značajnih spomenika iz perioda socijalističkog modernizma, koje je doveo u određeni suodnos i na taj način kreirao neku vrstu dramaturgije.
“Ta dramaturgija je vidljiva kroz promenu godišnjih doba, kroz promenu konteksta u kojem spomenici, mogao bih reći, žive. Tu se promatra njihov odnos s prirodom i živim bićima koja ih okružuju, tako da svi ti elementi čine određenu vrstu dramaturgije. Razvijao sam naravno i nekakav fluid što se tiče atmosfere pripovedanja, promišljao sam u montaži kako zadržati pažnju gledalaca s obzirom da nisu svi navikli na takvu vrstu forme”, naveo je Grubić povodom svog 50-minutnog filma, koji je bez konkretnije, uobičajene naracije – sačinjen je od slike i zvuka.
Navodeći da mu je u poetskom smislu jako blizak Tarkovski, Grubić je napomenuo da mu to ipak nije bila primarna nit vodilja, već je filmski jezik razvijao postepeno, otkrivajući ga kroz vreme.
“U nekom simboličkom smislu kao referenca bilo je bitno i to što sam te spomenike počeo da doživljavam kao živa bića. Našao sam se u prirodi, okružen zelenilom, suočen oči u oči sa tim prekrasnim skulpturalnim formama i jedna od prvih asocijacija koja mi se javljala, ako već vučemo neku paralelu, je bio monolit iz Kjubrikove ‘Odiseje’. Ali to je bila više referenca na simboličkom nivou, iako i on u filmu ima meditativan pristup. Taj meditativan pristup sam zapravo pokušao da zadržim u filmskom pripovedanju jer mi se sam nametao kad sam se našao oči u oči sa spomenicima. Kako se i sam bavim meditacijama, u tim trenucima doživeo sam potrebu i za duhovnim smirajem i nekom vrstom punjenja baterija”, naveo je Grubić, koji je rođen 1969. godine u Zagrebu, a od sredine 90-ih se ističe nizom jedinstvenih site-specific intervencija u javnom prostoru, od kojih je jedna od najpoznatijih akcija “Crni Perstil” u Splitu 1998.
Upitan da li je film “Spomenik” doneo neke rezultate, pokrenuo reakcije i da li je takva vrsta aktivizma delotvorna, Grubić je izrazio uverenje da se svi pojedinačni napori i mali gestovi negde zbrajaju i da vrše neku vrstu uticaja na publiku, na građanstvo.
“Ako makar jednu osobu podstaknete da izrazi svoj kritički stav jasno i glasno, ili je podstaknete na neko delovanje u zajednici, to je doprinos samog tog umetničkog čina. Doprinos je u smislu nekih demokratskih načela, da jasno možemo reći ono što mislimo i osećamo u odnosu na određenu političku situaciju. Da li dolazi do konkretnih društvenih promena? Nekad se to i dešava”, naveo je Grubić, napominjući da je dugi niz godina prisutan na nevladinoj sceni, te da je imao iskustvo da doživi i da velike humanitarne kampanje ne proizvedu neke velike pomake u društvu, ali i da, s druge strane, neke male umetničke akcije uspeju da isprovociraju svojevrsni dijalog u zajednici i dovedu do rezultata, pokretanja lančane reakcije.
“U tom smislu nema pravila, ne možete unapred znati da li će nešto postići rezultat, ali je bez obzira bitno delovati”, poručio je Grubić, čiji rad obuhvata i performanse, fotografiju i video radove, a od 2000. godine i dokumentarce, televizijske reportaže i društveno angažovane reklame.
Grubić je predstavljao svoje radove u mnogim međunarodnim institucijama i na raznim manifestacijama, među kojima su Manifesta 4, Frankfurt; Tirana bijenale 2; 50. Oktobarski salon, Beograd; 11. Istanbulsko bijenale; 4. Fotofestival, Majnhajm; Manifesta 9, Genk; "Sweet Dew - since 1980", Gvandžu bijenale 20th Anniversary Special Project; "Zero Tolerance", Moma PS1, Njujork; Solunsko bijenale…
Dobitnik je niza nagrada, među kojima su i nagrade "Likovna kolonija Rovinj" Zavičajnog muzeja Grada Rovinja (2007. i 2014), nagrada Arte Fiera Bolonja, 2014; Milano art fair, Galerija Laveronica za najbolju izložbu, 2012; prva T-HT nagrada@MSU.hr u Zagrebu 2010; druga nagrada na 43. i 33. Zagrebačkom salonu (2009. i 1998)…
Grubićev film "Spomenik" biće prikazan u 17 sati u Velikoj Sali DOB-a.
Festivalski sajt je bff.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org, odnosno u PRILOGU
(SEEcult.org)
