Umetnik na odmoru i Gorgona
Institut za istraživanje avangarde i Kolekcija Marinko Sudac predstavljaju od 5. do 12. septembra u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu radove 13 učesnika ovogodišnjeg izdanja projekta “Umetnik na odmoru”, uz izložbu uticajne umetničke grupe Gorgona o kojoj će do kraja godine biti objavljena monografija autora Ješe Denegrija iz Beograda.
Izložba “Umetnik na odmoru 2015” obuhvata radove 13 umetnika koji su učestvovali ove godine u istoimenom projektu u Poreču, čiji je cilj prezentovanje raznih nasleđa prve avangarde koja su se razvila u različitim zemljama i kontekstima.
Radovi pojedinih umetnika koji su stvoreni u sklopu projekta “Umetnik na odmoru” stavljeni su u kontekst njihovog pređašnjeg opusa, čime se želi pokazati kako se umetnici prilagođavaju jedinstvenom konceptu projekta koji organizuju Institut za istraživanje avangarde i Kolekcija Marinko Sudac, u saradnji s kompanijom Valamar i MSU Zagreb.
“Umetnici na odmoru” ove godine su bili: Verbumprogram (Ratomir Kulić i Vladimir Mattioni) iz Srbije, Autopsia (Češka), Teresa Tyszkiewicz (Francuska), Ewa Partum (Nemačka), Przemysław Kwiek (Poljska), Guia Rigvava (Austrija), Jan Steklik (Češka), Michail Grobman (Izrael), Vadim Fiskin (Slovenija), Deimantas Narkevičius (Litva), Miloš Šejn (Češka), Srečo Dragan (Slovenija) i Milan Adamčiak (Slovačka).
Reč je o umetnicima koji su aktivni predstavnici neoavangardnih pokreta, upravo onih koji su, kada bi se parafrazirala čuvena Marksova 11. teza o Fojerbahu – “ne samo svet različito interpretirali, nego ga i menjali”. Jedan od njih, Michail Grobman, je i skovao pojam neoavangarda još početkom 1960-ih, a 1971. emigrirao je iz Moskve u Izrael. Zanimljivo je da su se tri članice grupe Pussy Riot, pobegavši iz Rusije zbog zabrane delovanja, sklonile u prvo vreme upravo u domu Michaela i Irene Grobman u Tel Avivu. Četvrto izdanje projekta “Umetnik na odmoru”, prati još niz drugih zanimljivosti. Izmedju ostalog, ove godine prvi su put gostovale i dve umetnice: Teresa Tyszkiewicz, poznata po radu sa pribadačama i feminističkim temama, te Ewa Partum, koja je u porečko more bacila slova iz jednog poglavlja Džojsovog “Uliksa”. Slovački umetnik Milan Adamčiak bio je saradnik slavnog Džona Kejdža, a ekskluzivno se razotkrio i jedan član “nevidljive” grupe Autopsia.
Kao deo izložbe “Umetnik na odmoru”, čije otvaranje prate performansi Adamčiaka (Tension) i Šejna (Faciality), priređena je izložba “Gorgona” koja je proširena verzija jednodnevne postavke priređene u julu u porečkoj Villi Polesini, čiji je kustos bio istoričar umetnosti Ješa Denegri.
Izložba o Gorgoni u Poreču, u sklopu projekta “Umetnik na odmoru”
Izložba grupe Gorgona, koja je delovala u Zagrebu između 1959. i 1966. godine, obuhvata radove članova te grupe, fotografije i dokumentaciju, a predstavlja uvod u monografiju koja će biti izdata krajem 2015. godine, kao i najavu velike retrospektive Gorgone, koju su činili slikari Josip Vaništa (1924), Julije Knifer (1924-2000), Marijan Jevšovar (1922-1998) i Đuro Seder (1927), vajar Ivan Kožarić (1921), arhitekta koji se bavio slikarstvom i fotografijom Miljenko Horvat (1935-2012), te likovni kritičari i istoričari umetnosti Radoslav Putar (1929-1994), Matko Meštrović (1933) i Dimitrije Bašičević (1921-1987), kasnije poznatiji pod pseudonimom Mangelos, uz još nekolicinu neformalnih pripadnika i prijatelja te družine.
Uz veliki broj reprodukcija dela, korespondencije i dokumentacije, knjiga Ješe Denegrija prikazaće celokupan rad članova grupe Gorgona i predstaviti neke dosad nepoznate činjenice.
Na otvaranju izložbe u MSU biće predstavljena i Denegrijeva knjiga “Prilozi za drugu liniju 3”, koja sa prethodne dve (Prilozi za drugu liniju, Horetzky, Zagreb, 2003. i Prilozi za drugu liniju, 2, Macura, Beč/Beograd, 2005), čine svojevrsnu hroniku koju je Denegri ispisivao tokom svoje istoričarsko-umetničke i kritičarske aktivnosti, uz mnoge dosad neobjavljene, većinom posvećene pojedinim pojavama i pojedincima hrvatske umetničke scene druge polovine XX veka.
Knjigu će na otvaranju izložbe predstaviti Branko Franceschi, Želimir Koščević i Feđa Vukić.
Objavljeni tekstovi nastajali su različitim povodima, a pisani su kao uvodnici za kataloge izložbi ili kao članci u stručnim časopisima. Denegri je tekstove u toj knjizi - neke ponovno, a neke prvi put objavljene, nastojao objediniti u formi lične dokumentarne arhive. U tu knjigu nisu uključeni poduži tekstovi pisani za monografije ili za kataloge retrospektivnih i monografskih izložbi Ivana Kožarića, Ivana Picelja, Aleksandra Srneca, Jurja Dobrovića, Tomislava Gotovca i Željka Kipkea.
U okviru izložbe “Gorgona”, Željko Kipke održaće 10. septembra predavanje u Oris kući arhitekture.
Posetioci MSU ekskluzivno će imati priliku da pogledaju i dokumentarni film “Umjetnik na odmoru” o prvoj sezoni tog projekta 2012. godine, kada su učestvovali: Attila Csernik i Era Milivojević iz Srbije, Romelo Pervolovici iz Rumunije, Balint Szombathy, Sandor Pinczehelyi i Janos Sugar iz Mađarske, Radomir Damnjanović Damnjan i Ilija Šoškić iz Italije, te Vlado Martek, Željko Kipke i Ivan Kožarić iz Hrvatske.
Film je nastao u produkciji Restart Laboratorija i Marinka Sudca, u saradnji sa Insititutom za istraživanje avangarde.
*U PRILOGU: Tekst Ješe Denegrija: Gorgona nekad i sad (predavanje u MoMA)
(SEEcult.org)
