Obeležen 155. rođendan Tesle

Novoustanovljenim Danom nauke, 10. jula u Srbiji zvanično je obeležen 155. rođendan velikog naučnika srpskog porekla Nikole Tesle (1856-1943), a različiti programi organizovani su i u SAD, gde je proveo i najveći deo života i umro, kao i u Hrvatskoj, gde je rođen i odrastao.

Novoustanovljenim Danom nauke, 10. jula u Srbiji zvanično je obeležen 155. rođendan velikog naučnika srpskog porekla Nikole Tesle (1856-1943), a različiti programi organizovani su i u SAD, gde je proveo i najveći deo života i umro, kao i u Hrvatskoj, gde je rođen i odrastao.

Na osnovu prošlogodišnje odluke Vlade Srbije, koja je dan Teslinog rođenja proglasila Danom nauke, novoosnovana državna institucija Centar za promociju nauke (CPN) organizovao je 10. jula u Beogradu niz aktivnosti radi popularisanja nauke i tehnologije i promocije znanja.

Gosti CPN-a bili su mladi naučnici i inovatori, predstavnici medija, Saveta za nauku i tehnologiju, kao i naučno-istraživačkih institucija i stručnih društava sa kojima CPN sarađuje.

Druženje je započelo plovidbom oko Velikog ratnog ostrva, tokom koje su predstavljene mlade naučne nade - timovi koji su osvojili nagrade na prestižnim svetskim takmičenjima (ETF Robotics, Godzilion i Strawberry Energy). Potom je organizovan i naučni eko-safari - upoznavanje sa ekološkom zonom Velikog ratnog ostrva.

Vodiči su bili naučnici Instituta za multidisciplinarna istraživanja i predstavnici Lige za ornitološku akciju Srbije, koji su na interaktivan način predstavili taj eko-sistem i svoje naučne projekte o flori, fauni, vodenim površinama i klimatskim promenama, od kojih neke finansira i Evropska unija.

Povodom Dana nauke, na Kolarcu je organizovano i “Veče sa zvezdama”, odnosno projekcije u pokretnom planetarijumu i predavanje astrofizičara Gorana Pavičića.

Rođendan velikog naučnika obeležava i Teslin muzej u Beogradu koji je otvorio vrata za besplatan ulaz posetilaca od 10 do 18 sati.

Opština Zemun priređuje svečanu akademiju u čast Tesle, uz prezentaciju maketa aviona, automobila i čamaca na bežični pogon kod Keja oslobođenja i izložbu neobjavljenih Teslinih fotografija na Gardošu.

Teslin rođendan obeležava se i u Zagrebu trodnevnim programom, koji je počeo otvaranjem međunarodne izložbe u Češkom domu, na kojoj je moguće pogledati inovacije, zbirke knjiga i umetnine posvećene Tesli.

Udruženje “Nikola Tesla - Genij za budućnost” organizuje 10. jula i dodelu istoimenih nagrada, a program obeležavanja Teslinog 155. rođendana završava se premijerom mjuzikla o njegovom životu “Kap u moru” teatra Tvornica Lutaka i promocijom dečje slikovnice “Gospodar svjetla - Nikola Tesla”.

Proslava rođendana Tesle organizovana je i u galeriji Zlatni konj, uz pokretanje inicijativa za proglašenje 10. jula Svetskim danom elektro-nauke i pronalazaštva, kao i za raspisivanje medjunarodnog konkursa za savremeni spomenik delima i delovanju Tesle, koji će biti inspirisan njegovom genijalnošću.

Naučnik i vizionar, Tesla je najviše doprineo nauci i tehnološkom progresu sveta kao pronalazač obrtnog magnetnog polja, indukcionog motora, polifazne naizmenične struje, generatora i kompletnog sistema proizvodnje i distribucije električne energije.

Prema Tesli, koji je tokom zivota patentirao oko 250 pronalazaka u SAD i širom sveta, jedinica međunarodnog SI sistema dobila je naziv - mera za magnetnu indukciju "tesla". Konstruisao je i generator struja visoke frekvencije i napona, poznat kao "Teslin transformator" (transformator bez jezgra, Teslina zavojnica ili Teslin kalem).

Rođen 10. jula 1856. godine u Smiljanu, na vojnoj granici u tadašnjoj Austriji, sada Hrvatskoj, Tesla se školovao u Austriji i, kasnije, Austrougarskoj monarhiji. Osnovnu školu pohađao je u Smiljanu i Gospiću, a završio je i gospićku Realnu gimnaziju, kao i Visoku realnu gimnaziju u Karlovcu. Studirao je na Politehničkoj školi u Gracu, a potom je upisao studije filozofije prirode na Univerzitetu u Pragu.

Od 1881. do 1882. radio je u Budimpešti, u Centralnom telegrafskom uredu, gde je i počeo da se bavi pronalazaštvom. Usavršavajući aparat za pojačanje glasa kod telefona, došao je na ideju o obrtnom magnetnom polju. Iste godine otišao je u Pariz, u Edisonovo Kontinentalno društvo, a 1883. preselio se u Strazbur, gde je napravio prvi prototip indukcionog motora.

U SAD je otišao 1884, započevši rad u Edisonovoj kompaniji, ali je već 1885. napustio i osnovao sopstvenu firmu "Tesla Arc & Light Co", praveći prve motore i generatore naizmeničnih polifaznih struja.

Prvi patent prijavio je Americkom patentnom zavodu 6. maja 1885. godine.

Po Teslinom sistemu, 15. novembra 1896. godine komercijalno je otvorena prva centrala na Nijagarinim vodopadima - puštanjem struje do Bafala.

Bila je uvršćena u jedno od svetskih čuda tog doba.

Teslin arhiv, uvršten u UNESKO-ov Svetski registar kulturne baštine "Pamćenje sveta" (Memory of the World), čuva se u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu, kao i urna sa njegovim posmrtnim ostacima.

Tesla je posetio Beograd jedini put 2. juna 1892. godine, tokom boravka u Evropi, na poziv Kraljevskog instituta iz Londona i Francuskog društva za fiziku.

Muzej Nikole Tesle u Beogradu osnovan je 5. decembra 1952. godine, odlukom vlade FNR Jugoslavije, a smešten je u rezidencijalnoj vili iz 1927.

Muzejska građa stigla je u Beograd prema odluci američkih sudskih vlasti, pošto je za jedinog Teslinog naslednika proglašen njegov nećak Sava Kosanović. Po Teslinoj želji, Kosanović je njegovu dokumentaciju i lične predmete preneo u Beograd 1949. godine.

Vek i po od rođenja Tesle obeležen je 2006. na državnom nivou i u Srbiji i u Hrvatskoj, a veliki broj manifestacija održan je i u SAD, gde je slavni naučnik i umro (7. januara 1943. u Njujorku).

U znaku 150-godišnjice njegovog rođenja bio je i Beogradski letnji festival (BELEF) 2006. godine, a otvoren je koncertom “Songs and Stories” čuvene američke muzičarke i performerke Lori Anderson koja je našla inspiraciju i u Tesli, između ostalog, za pesmu “Like A Stream”.

Tesla je postao američki državljanin po dolasku u SAD 1884. godine, a prema nekim navodima, izjašnjavao se kao Jugosloven i navodno izjavio svojevremeno da je “podjednako ponosan na svoju srpsku majku i hrvatsku domovinu".

Na njegovom spomeniku na Nijagarinim vodopadima piše: ‘Smiljan, Jugoslavija”.

Iako je Tesla bio nominovan za Nobelovu nagradu, nikada je nije dobio.

Ipak, više od 30 nobelovih nagrada dodeljeno je za otkrića koja su direktno ili indirektno povezana sa njegovim istraživanjima i otkrićima.

Premda su o Tesli pisali mnogi, uključujući i Miloša Crnjanskog, Teslin život ostao je pod velom tajne, a bio je inspiracija i za mnoge filmove, televizijske serije i predstave.

(SEEcult.org)