Automatski crtež

Izložba “Automatski crtež – povodom stogodišnjice nadrealizma” Selmana Trtovca i Gorana Stojčetovića u Salonu Oto Bihalji-Merin u Beogradu kritički se, odnosno istraživački osvrće na automatizam kao mehanizam proizvodnje crteža, koji nastaje kao rezultat funkcionisanja nesvesnog.

U godini kada se obeležava sto godina od osnivanja nadrealizma, izložba pruža podršku mehanizmu proizvodnje crteža jer se umetnost konstantno kreće u sferi nesvesnog najpre kao jedinog izvora nepredvidljivog.

Ukoliko se ima u vidu legat nadrealizma, iza nas je period od sto godina kretanja umetnosti u tragu Bretonovog Manifesta, kao i Dišanovog uvođenja pojma lepote indiferentnosti kao estetike umetnosti dvadesetog veka. Bez te dve paradigme uz teze psihoanalize, nemoguće je razumeti automatski crtež.

Susret sa veštačkom inteligencijom koja zauzima obimne prostore ljudskog delovanja i sve je prisutnija i u domenu umetnosti takođe je u vezi sa konceptom automatskog crteža kao pojave u umetnosti koja potencijalno suštinski povezuje domen postkonceptualne i intuitivne, dubinske odnosno art brut umetnosti.

Automatski crtež mogao bi se definisati kao argument koji opravdava distanciranje umetnosti čiji je fundamentalni element svesno, od umetnosti koja potiče iz domena nesvesnog. Ili, upravo obrnuto: automatski crtež upravo ukida tu distancu. Na toj se liniji nalazi i argumentacija odvajanja post-konceptualnog i art brut pristupa stvaranju umetničkog dela.

Selman Trtovac predstavnik je tog promišljenog, svesnog pristupa automatskom crtežu, dok Goran Stojčetović razvija crtež kao instrument izraza dubokog, nesvesnog crteža, koji egzistira ne samo kao odraz haosa podsvesti, nego i kao način terapije. Upravo zato nastaje koncept radionice dubinskog crteža koju Stojčetović već niz godina sprovodi u radu sa pacijentima na odeljenju za psihijatriju na VMA.

Selman Trtovac rođen je 1970. u Zadru u tadašnjoj Jugoslaviji. Od 1990. do 1993. godine je studirao slikarstvo na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu. U vajarsku klasu Klausa Rinkea na Umetničkoj akademiji u Diseldorfu prešao je 1993. godine, gde je 1997. godine proglašen za majstora. Član IKG-a (Internacionalni umetnički gremijum) je postao 2003. godine. Pokretač je Umetničkog centra Univerzitetske biblioteke “Svetozar Marković”, gde je od 2008. do 2012. godine uređivao likovni program. Idejni je tvorac i suosnivač Nezavisne umetničke asocijacije Treći Beograd, kasnije Perpetuummobile. Od 2012. radi u Goethe-Institut-u u Beogradu. Doktorirao je 2012. godine na odseku za skulpturu Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu, na temu Umetnička strategija. Izlagao na mnogobrojnim izložbama u zemlji i inostranstvu, a radovi mu sa nalaze u mnogim privatnim i javnim kolekcijama. Živi i radi u Beogradu.
Goran Stojčetović (1975) je umetnik koji je uprkos akademskom obrazovanju, svoj umetnički izraz pronašao u art brutu, da bi 2024. godine svoj celokupni umetnički rad i istraživanje definisao pojmom koji je osmislio kao dubinska umetnost. Osnivač je i predsednik Udruženja Art Brut Serbia (2014). Osnivač je i predsednik Centra za dubinsku umetnost (2024). Kroz ličnu umetničku praksu razvio je posebnu tehniku dubinskog crteža koju od 2015. godine, kada je i osnovao Art brut studio VMA, uspešno praktikuje u radu s pacijentima Dnevne bolnice Klinike za psihijatriju Vojnomedicinske akademije u Beogradu. Takođe, preko radionica dubinskog crteža radio je sa velikim brojem različitih ljudi na različitim mestima širom Srbije i KiM, ali i Hrvatske, BiH, S. Makedonije, Francuske i Belgije.

Izložba “Automatski crtež”, u organizaciji Muzeja naivne i marginalne umetnosti, otvorena je od 31. oktobra do 18. novembra. Salon Oto Bihalji-

(SEEcult.org)