Preminuo Amiri Baraka
Afroamerički pesnik i prozni pisac Amiri Baraka, poznat i po političkom aktivizmu, preminuo je u Njuarku u Nju Džerziju u 80. godini.
Pripadnik generacije bit pesnika, kao što su Alen Ginzberg (Allen Ginsberg) i Džek Keruak (Jack Kerouac), Baraka je kasnije postao zagovornik militantnog crnačkog separatističkog pokreta da bi u poznijim godinama počeo da se izjašnjava kao marksista.
Gradonačelnik Njuarka Luj Kvintana izjavio je povodom smrti Barake da je bio čovek koji je koristio “moć pera da unapredi ljudska prava” i da je njegovo poetsko i prozno delo prevazišlo sve etničke i rasne barijere, inspirišući i ohrabrujući pripadnike mnogih generacija.
Baraka je prvu zbirku poezije objavio je 1961. Pisao je i kratke priče, romane, eseje, dramske tekstove, džez opere…
Rođen je 1934. kao Everet Leroj Džons (Everett LeRoi Jones), a promenio je ime nakon boravka na Kubi 60-ih.
Na univerzitetima Harvard i Vašington izučavao je religiju i filozofiju, ali školovanje nije završio, jer je stupio u vojsku. Otpušten je, međutim, nakon što su kod njega pronađene knjige iz SSSR-a. Potom se nastanio u Grinvič Vilidžu u Njujorku, gde se bavio muzikom, dramom, poezijom…
Globalnu pažnju skrenuo je na sebe sredinom 60-ih predstavom “Holanđanin” (Dutchman) kojom je šokirao publiku - eksplicitnim jezikom i besom zbog represije prema crncima. Predstava je, inače, o belkinji koja seksualno ismeva jednog crnca u podzemnoj železnici, a na kraju ga ubija nožem. U recenziji jedne od novijih verzija te predstave, “Njujork tajms” ju je nazvao “jedinstvenim kulturnim simbolom” crnačkog separatističkog pokreta u SAD.
Među njegovim najpoznatijim delima su i poetska zbirka “The Dead Lecturer” i knjiga “Blues People: Negro Music in White America”.
Paralelno sa umetničkim radom, aktivno je učestvovao u pokretima koji su se borili za prava Afroamerikanaca.
Posle ubistva Malkolma Iksa (Malcolm X) 1965. godine, Baraka je odigrao ključnu ulogu u formiranju Pokreta crne umetnosti, kao direktor teatra i škole u Harlemu. U Manifestu crne umetnosti proklamovao je “poeziju koja ubija”, poručujući da je “uloga crnog umetnika u Americi da pomogne u uništenju Amerike kakvu poznaje”.
Kasnije je ublažio svoje stavove o crnačkom nacionalizmu i počeo da se izjašnjava kao marksista.
Optužen je za antisemitizam 2002. zbog pesme “Somebody Blew Up America” kojom je aludirao na upletenost Izraela u napade 11. septembra 2001. Zbog te pesme mu je oduzeta poetska nagrada Nju Džerzija, koju je dobio nešto ranije.
“Poezija je potcenjena. Kad su mi oduzeli titulu, napisao sam pismo u kojem sam rekao da je to progres. U staro vreme bi me zatvorili. Sada samo oduzmu titulu”, naveo je Baraka 2012. za “Njujork tajms”.
Baraka je od početka 80-ih predavao književnost i filosofiju na više univerziteta u SAD (Jejl, Džordž Vašington, Državni univerzitet Njujorka).
Dobitnik je niza književnih nagrada, uključujući nagradu Rokfekler fondacije za dramu i poetsku nagradu Nacionalne fondacije za umetnost.
B. Rakočević / SEEcult.org
