Krivo srastanje
Muzej savremene umetnosti u Zagrebu gostuje u Salonu MSU u Beogradu od 8. septembra izložbom “Krivo srastanje” koja obuhvata fotografije Ivana Posavca i Milisava Mije Vesovića iz vremena socijalističke Jugoslavije, koje su većinom objavljene ili su nastale za potrebe reprodukovanja u Poletu ili Studentskom listu, najpopularnijim izdanjima omladinske štampe u Hrvatskoj za vreme SFRJ.
Izložba kustoskinje Leile Topić predstavlja izbor fotografija Posaveca i Vesovića iz Zbirke MSU u Zagrebu koje danas interpretiramo analitičkim alatima nastalim zahvaljujući prožimanju umetnosti i popularne kulture. Preciznije, reč je o fotografijama realizovanih jezikom popularne kulture kao oblikom otpora dominantnim kulturalnim modelima, čiji se zameci prate s razvojem takozvane omladinske kulture kasnih 70-ih i ranih 80-ih godina.
Kustoskinja izložbe Leila Topić navodi u pratećem tekstu da je, razmišljajući o fotografijama Posavca i Vesovića, gotovo nesvesno, za izložbeni naziv odabrala pesmu Azre “Krivo srastanje” sa istoimenog albuma iz 1984. Na naslovnici albuma, koju potpisuje zagrebački dizajnerski tandem Greiner & Kropilak, prikazana je crno-bela fotografija radnika pri izlasku iz fabrike, vizuelno bliska motivima s Posavčevih fotografija. Promišljajući o pojmu krivog srastanja, Leila Topić opaža da su radnici nestali s povlašćenih mesta u medijskoj reprezentaciji upravo kao i foto-reporteri, odnosno foto-reportaže. Stoga, kako objašnjava, namera “Krivog srastanja” nije da predstavi još jedan projekat koji veliča retromanijsku fantaziju o novotalasnoj slavi osamdesetih godina u Jugoslaviji ili Zagrebu, nego da postavi pitanja kako danas čitati ove fotografije i šta one govore današnjoj publici.
Milisav Vesović, Zagreb 1982.
Izložba obuhvata uglavnom reportažne, urbane fotografije kojima su Posavec i Vesović upražnjavali Bresonov (Henri Cartier-Bresson) pojam odlučujućeg trenutka: interpretirali su događaje ili novinarske pripovesti uslovljene praktičnim ograničenjima, poput kratkog vremenskog roka ili uredničkih kriterijuma, ne pribegavajući pritom konvencionalnoj fotografiji tipičnoj za dnevne novine.
Polet i Studentski list sve do kraja 1980-ih godina, kada su naprasno nestali, bili su inovativna i neretko subverzivna glasila u pogledu različitih vidova studentskih pokreta, životnih stilova, seksualnosti, studentske i radničke svakodnevice ili levičarske kritike sistema.
Izložba tematizuje fenomen fotografije, poput popularno nazvane “poletovske”, koja je 80-ih godina odigrala važnu ulogu na široj kulturnoj sceni bivše Jugoslavije. Prekoračivši zadate granice reportažne ili dokumentarne fotografije, novi senzibilitet u fotografiji postao je na kraju lokalni fenomen, a opusi mnogih autora danas i deo muzealizovane umetničke prakse.
Od 1978. godine, kada Goran Trbuljak u Poletu postaje grafički urednik i urednik fotografije, fotografija dobija sasvim novu funkciju, te zauzima čitavu stranicu ili dve, urednik poštuje izraz fotografa, te podstiče uključivanje foto-reportera u aktivno stvaranje novina. Premda su fotografske teme naručene, vizuelna su rešenja lična i karakteristična za svakog autora. Brojni su autori, poput Andrije Zelmanovića, Šime Strikomana, Nine Semialjca, Gorana Pavelića, Ivana Posavca, Dražena Kalenića, Milisava Vesovića, Fedora Vučemilovića ili dvojca Bachrach & Krištofić, na početku “krivo srasli” u odnosu na uslove u kojima su započeli svoju umetničku karijeru da bi danas, u kontekstu lažno permisivnog i vizuelnom kulturom osiromašenog društva, jedva prepoznali vlastito delo ili njegovo nasleđe, navela je Leila Topić, postavljajući pitanje da li to znači da govorimo o višestrukim lomovima i krivim srastanjima u suodnosu sa savremenošću.
Milisav Vesović, Lupino i Curice, 1987.
Ivan Posavec (1951) diplomirao je režiju na Akademiji za kazalište, film i televiziju u Zagrebu, a 1984. magistrirao fotografiju kod prof. Dragoljuba Kažića na Akademiji primenjenih umetnosti u Beogradu. Njegov opus smatra se, uz Tošu Dabca, najzaokruženijim i najcelovitijim fotografskim opusom novije hrvatske fotografije. S kolegom Mijom Vesovićem 1979. osnovao je grupu Meko okidanje/MO. Celu uspešnu karijeru izgradio je u novinama - od kultnog omladinskog Poleta, do Starta, Svijeta, Globusa ili Jutarnjeg lista. Radovi mu se nalaze u kolekciji MSU u Zagrebu, Muzeja za umjetnost i obrt u Zagrebu, kao i Muzeja moderne i savremene umetnosti u Rijeci.
Milisav Mijo Vesović (1953) počeo je da se bavi fotografijom u Fotoklubu Zagreb, a studije režije završio je 1981. godine na zagrebačkoj Akademiji za kazalište, film i televiziju. U Studentskom listu počeo je da radi 1976. godine, a već sledeće postao je urednik fotografije, kada je započeo i rad u Poletu – omladinskim novinama u kojima je stvorena estetika “nove novinske fotografije” (V. Gudac). Uz Polet i Studentski list, objavljivao je fotografije i u časopisima Start, Svijet, Danas, Quorum, Pitanja, Vjesnik i dr. Radio je i kao fotograf na filmovima: Štefica Cvek u raljama života (1984) reditelja Rajka Grlića, San o ruži (1986) Zorana Tadića, Obećana zemlja (1986) Veljka Bulajića i Manifesto (1988) Dušana Makavejeva. Izlagao je na velikom broju samostalnih i grupnih izložbi u Hrvatskoj i inostranstvu, a njegove fotografije nalaze se u zbirci MSU u Zagrebu.
Ivan Posavec, Bez naslova - vrat Džonija Štulića, 1981.
Izložba “Krivo srastanje” rezultat je saradnje i razmene programa beogradskog i zagrebačkog MSU, zvanično započetih predstavljanjem izložbe Goranke Matić “Iskustvo u gužvi” u zagrebačkom MSU tokom jeseni 2022. godine. Kustoskinja-koordinatorka izložbe u Beogradu je Una Popović, viša kustoskinja beogradskog MSU.
Javno vođenje Leile Topić i Une Popović kroz izložbu najavljeno je za 9. septembar u 13 časova, a postavku je moguće obići do 23. oktobra.
U MSUB-u na Ušću, inače, do 25. septembra otvorene su izložbe “Grad: Mesto identiteta”, “Plava izložba” i “Rez – linija- otisak”.
*Naslovna fotografija: Milisav Vesović, Ljubljana II, 1984.
(SEEcult.org)
