Dan maternjeg jezika Slovaka
Svetski dan maternjeg jezika obeležen je ove godine deseti put u Kovačici, u organizaciji Galerije Babka i uz podršku srpske komisije UNESKO-a, ministarstava prosvete i kulture Srbije, lokalnih vlasti i drugih pokrovitelja. Na planeti, inače, može se čuti govor na oko 6.800 jezika.
Svetski dan maternjeg jezika obeležen je ove godine deseti put u Kovačici, u organizaciji Galerije Babka i uz podršku srpske komisije UNESKO-a, ministarstava prosvete i kulture Srbije, lokalnih vlasti i drugih pokrovitelja.
Na planeti, inače, može se čuti govor na oko 6.800 jezika.
Na slovačkom jeziku, koji je maternji za više od 60.000 pripadnika te nacionalne manjine koji žive u Srbiji gotovo tri puna stoleća, izvodi se nastava u slovačkim vrtićima i osnovnim školama u Bačkom Petrovcu, Kulpinu, Kisaču, Kovačici, Padini, Staroj Pazovi, Erdeviku, Pivnicama, ili u slovačkim odeljenjima koja su u sastavu mešovitih škola u Boljevcima, Hajdučici, Aradcu, Laliću, Lugu, Šidu i drugim mestima u Vojvodini koja naseljavaju Slovaci.
Osim toga, u Gimnaziji sa internatom “Jan Kolar” u Bačkom Petrovcu nastavni jezik je slovački, kao i u odeljenjima gimnazije u Kovačici. Na Filzofoskom fakultetu u Novom Sadu decenijama deluje odsek za slovakistiku (slovački jezik i književnost), a u Bačkom Petrovcu je otvoren odsek Učiteljskog fakulteta iz Sombora koji priprema profesore razredne nastave za rad u slovačkim osnovnim školama.
Obeležavanju Svetskog dana maternjeg jezika u Kovačici prisutvovao je i ministar kulture Slovačke Madaril Marek, u društvu sa srpskim kolegom Nebojšom Bradićem.
Marek je istakao da prosvetni i kulturni život Slovaka u Srbiji obimom, raznovrsnošču, savremenim idejama i ostvarenjima u svim kreativnim oblastima, a u slikarstvu posebno, prevazilazi domete nacionalne manjine, a njihova dela pripadaju kulturnom nasleđu i riznici Srbije i sveta. Takvu ocenu kulutrnog života Dolnjozemskih Slovaka Marek je dao na osnovu sopstvenog poznavanja dostignuća i rezultata koja postiže slovačka nacionalna manjina u Vojvodini u svim oblastima stvaralaštva - književnosti, pozorišnoj i likovnoj umetnosti.
Bački Petrovac je kulturna prestonica vojvođanskih Slovaka i u njemu su locirane sve njihove naznačajnije kulturne institucije: Narodni muzej, profesionalno Slovačko vojvođansko pozorište, Galerija “Zuska Medvedova”, Izdavačko-štamparsko preduzeće.
Plejadu pisaca koji stvaraju na slovačkom jeziku predvodi doajen pesnik Pavel Mučaj, a pored njega ponos i diku slovačke literature predstavljaju spisateljica Viera Benkova čija proza je odavno ušla u zlatni fond te vrlo sveže, originalne i jezički bogate srednjoeropske književnosti, pesnik i prevodilac Vićeđeslav Hronjec, dečji pisac, pesnik, prozni pisac, prevodilac i izdavač Miroslav Demag, pesnik i romanopisac Martin Prebuđila... Dragocene su zbirke studija o jeziku i govoru Slovaka u Vovodini Marije Mjazivcove, a tekuću književnu produkciju vrednuju književni kritičar Samuel Boldocki i istoričar umetnosti i likovni kritičar Vladimir Valenćik.
Pored svetski poznatih slikara naivaca iz Kovačice, koji imaju i dve galerije, u Banatu se likovnim stvaralaštvom bavi i više od 40 akademskih slikara i jedan vajar, kao i stotine slikara amatera u svim mestima u Vojvodini u kojima žive Slovaci.
Slavu specifičnog likovnog izraza po svetu su proneli slikari Mira Brtka, Pavel Pop, Jozef Klaćik, Jan Čanji, Martin Kizur, Milan Sudi, Vesna Opavska, vajar Jan Stupavski i mnogi drugi.
Pre sedam godina je osnovano prvo profesionalno pozorište vojvođanskih Slovaka koje godišnje izvede jednu ili dve premijere i gostuje u svim mestima u Vojvodini sa slovačkim življem u kojima postoje odgovarajući domovi kulture ili amaterska pozorišta.
Pored profesionalnog Slovačkog vojvođanskog pozorišta, u Staroj Pazovi, Bačkom Petrovcu i Kovačici deluju i tri scene amaterskog pozorišta koje nosi ime Vladimira Hurbana Vladimirova (VHV) najvećeg i najplodnijeg dramskog pisca slovačke književnosti, autora 64 drame, čija se 125-godišnjica rođenja i 60-godišnjica smrti obeležava ove godine.
Tri slovačka amaterska pozorišta deluju duže od jednog stoleća: u Bačkom Petrovcu 127 godina, Staroj Pazovi 107 i Pivnicama 102 godine.
Visokom umetničkom dometu pozorinih ostvarenja izvedenim u njima, kao i na ostalim slovačkim scenama u Vovodini, doprineli su reditelji sa završenim pozorišnim akademijama i fakultetima dramskih umetnosti u Srbiji ili u Bratislavi: Ljuboslav Majera, Miroslav Benka, Jan Makan, Vladislava Fekete, Jan Hansaman.
Poseban doprinos razvoju slovačkog pozoriišnog amterizma dao je i Feđa Popov iz Padine koji pet decenija prisutan na pozorišnoj sceni kao reditelj i glumac.
Branko Rakočević
