Diktatori u književnosti

Adolf Hitler, Benito Musolini, Staljin, Franko, Mao Cedung, Kim Il Sung i Sadam Husein, diktatori su koji su ostavili i trag u svetskoj književnosti.

Adolf Hitler (1889-1945) izašao je krajem 1924. godine iz zatvora u kojem je služio kaznu zbog učešća u neuspelom “pivskom puču”. Vreme provedeno u tamnici iskoristio je da napiše svoj politički manifest “Majn kampf” (Moja borba) u kojem je izneo ideje nacional-socijalizma. Istina, on je samo diktirao, a zapisivao je Emil Moris.

Prvo izdanje izašlo je 1925, a drugo nepunu godinu dana posle.

“Majn kampf”, pored programa buduće nacional-socijalisitičke partije, sadrži i autobiografske podatke, a lajtmotiv knjige je postala ideologija “evropske opasnosti”. Hitler je čak tvrdio da je i esperanto deo evropske zavere. U početku je naslov knjige bio “4,5 godine borbe protiv laži, gluposti i zaplašivanja”, ali se autoru učinio predugačak i rogobatan, pa ga je promenio u “Majn kampf”.

Do kraja Drugog svetskog rata “Majn kampf” je samo u Nemačkoj prodat ili distribuiran u oko deset miliona primeraka.

Danas je u mnogim zemljama zabranjena, a u Nemačkoj je Institut za savremenu istoriju u Minhenu najavio pre pra godina plan reizdanja “Majn kampfa” za edukativne svrhe u školama i univerzitetima. Autorska prava, koja ima bavarska vlada, ističu 70 godina posle Hitlerove smrti, odnosno 2016.

Italijanski diktator Benito Musolini (1883-1945), lider Nacionalne fašističke partije, menjao je profesije od crnoberzijanca, preko pomoćnika kovača i kamenoresca do novinara. Prvi članak “Filosofija sile” posvetio je Ničeu koga je oduševljeno nazvao najgenijalnijim misliocem kraja XIX veka.

Musolini se u mladosti bavio i književnošću - ispod njegovog pera je izašao čitan roman “Ljubavnica kardinala”, napisan u duhu Dime oca i Gaborija, prema kojem je snimljen i film.
Pisao je i eseje, od kojih su mu najpoznatiji oni o “doktrini fašizma” (1932). Takođe, napisao je i autobiografiju “La Mia Vita” (1942-43).

Josif Visarionovič Staljin (1878-1953) pisao je teorijske, političke i istorijske spise. Njegova “Sabrana dela” počeo je 1946. da izdaje Institut Mrksa, Engelsa i Lenjina, a izlazila su sve do 1951. godine, do kada je objavljeno ukupno 13 tomova. Znatno kasnije, tek 2006. godine, sada već u postkomunističkoj Rusiji, u redakciji doktora filosofskih nauka prof. R.I. Kosolatova, objavljeni su tomovi od 14. do 18. Svaki tom “Sabranih dela” Staljina sadrži ono što je napisao u određenom vremenskom periodu. Tako su, na primer, u prvi tom uneti članci i rasprave nastale od 1901. do 1903, dok su u 13. tomu objavljeni radovi od početka 1930. godine, posvećeni kolektivizaciji i industrijalizaciji zemlje. U 15. tomu je objavljena Staljinova “Istorija KP Š(b), kratak kurs”. Poslednji tomovi sadrže Staljinove govore i obraćanja narodu, kao i druge javne nastupe tokom Velikog otadžbinskg rata.

Španski diktator Francisko Franko (1892-1975), koji je vladao od 1930-ih do smrti, više je voleo filmsku umetnost nego književnost. Bio je strastveni poklonik čarolija pokretnih slika na ekranu.

U dvorcu El-Parado u Madridu, koji je bio Frankova oficijelna rezidencija, nije uopšte bilo biblioteke. Nju je zamenila ogromna zamračena dvorana za filmske projekcije. Ipak, nije da Franko nije zaorao nijednu brazdu na prostranom i plodnom španskom književnom polju. Godine 1922. napisao je “Dnevnik jednog odreda” u kojem je službu u španskoj legiji stranaca 1920. Osim toga, autor je “Parade”, beletrizovane porodične hronike koju je objavio pod pseudonimom Hajeme de Andrade.

Ispod Frankovog pera, pod pseudonimom Hakin Bor, izašao je i veliki broj članaka u kojima je razboličavao masonstvo.

Aktivnu podršku Franku i njegovoj vladavini pružao je veliki španski slikar, ali i nimalo manji politički oportunista, Salvador Dali.

Mao Cedung (1893-1976), politički i državni lider Kine XX veka, rodonačelnik frakcije komunističke ideologije koja je po njemu nazvana maoizam, autor je više teorijsko-političkih radova od kojih su najpoznatiji “O praksi” (1937), “O novoj demokratiji” (1940), zbornik studija i eseja “O književnosti i umetnosti” ( 1942), “O pravilnom razrešenju protivurečnosti unutar naroda” (1957), “Dovesti revoluciju do kraja”(1960)…

Maova popularnost je odavno prevazišla granice Kine. Godine 1968, kada je širom svetskih prestonica buknuo studentski bunt, učesnici demonstracija od Pariza do Berlina i Londona uzvikivali su parole iz Maovih crvenih knjižica, mašući njima kao najavom kineske kulturne revolucije koja se širila i čije su ideje zahvatile svet. Zanimljivo je da su u ŠSR-u, prvoj zemlji socijalizma, i knjige i ideje Mao Cedunga iz tog perioda bile najstrože zabranjene, a ni jugoslovenske komunističke vlasti nisu na njih gledale blagonaklono.

Osim publisitičkih dela, Mao je, moglo bi se možda reći i uspešnije, pisao poeziju, i to u duhu dinastije Tan. Njegov poetski opus obuhvata 20 pesničkih zbirki koje se i danas rado čitaju ne samo u Kini, nego i van njenih granica.

Severnokorejski diktator Kim Il Sung (1912- 1994), rodonačelnik komunističke dinastije naslednih vladara, koji je bio na čelu države od 1948. do svoje smrti 1994. godine, bio je osnivač i tumač kvazikomunističke državne idelogoije nazvane “čuhče”. Početkom 1980-ih Kim Il Sung je objavio kvazi teorijsku raspravu “O principu Čuhče u našoj revoluciji”. Preporučujući je širokim narodnim masama, agitaciono-propagandni štab sa filijalama širom Severne Koreje, uskliknuo je s ljubavlju: “U toj knjizi naš voljeni vođa Kim Il Sung na osnovu ideja čuhče i ideja sangun osvetlio je put rešavanja svih teorijskih i praktičnih pitanja koja stoje pred bez presedana teškoj i složenoj korejskoj revoluciji, dajući istovremeno naučno zasnovani odgovor na pitanja metoda borbe progresivnih naroda sveta za izgradnju novog društva”.

Svetski mediji svojevremeno su preneli da je roman koji je Sadam Husein napisao u zatvoru i završio ga uoči samog pogubljenja objavljen u Japanu.

Irački političar i državnik, predsednik Iraka sve dok ga 2003. godine nisu svrgli Amerikanci i britanski saveznici, napisao je četiri romana.

Svoju biografiju je ispričao u knjizi “Muškarci u gradu”. To je priča o dečaku čobaninu koji se za ostvarivanje svojih ciljeva ne zaustavlja ni pred kakvim preprekama. On odrasta i postaje vojnik koji mašta o preporodu svog naroda.

Posle Zalivskog rata 1991. godine izašao je Sadamov roman “Neosvojiva tvrđava” u kojem je opisana sitiuacija u kurdskim provincijama na severu Iraka koje nisu bile pod kontrolom države. Roman “Zabiba i car” objavljen je anonimno 2000. CIA smtara da je tu knjigu, koja je u Iraku postala bestseler, napisala grupa autora po naređenju i kontrolom bivšeg iračkog predsednika. Godine 2003, kada se već nalazio u tamnici, Sadam Husein je napisao roman “Odlazi, prokletniče!” Ta knjiga je napisana stilom drevnog predanja i postala je simbol borbe iračkog naroda protiv američke okupacije .

Roman su prvi objavili Japanci pod naslovom “Ples đavola”.

Iračka književa kritika je izrekla sud o Sadamovim romanima kao o herojskoj epici visoko moralnih načela sa dubokim filosofskim podtekstom. S druge starne, zapadni analitičari svih zbivanja, pa i književnih, pokušavaju da dokažu da je autor tih dela bio opsednut manijom veličine.

Branko Rakočević