Godišnjica smrti Aleksandra Saše Petrovića
Fondacija Aleksandra Saše Petrovića podseća na opus tog legendarnog reditelja povodom 28 godina od njegove smrti 20. avgusta.
Filmovi Saše Petrovića, jednog od glavnih aktera crnog talasa i jednog od najvećih filmskih reditelja sa ovih prostora, podjednako su bili cenjeni i od publike i od kritike. Jedan je od prvih domaćih reditelja koji je osvojio značajne nagrade na Kanskom filmskom festivalu. Petrovićeva dva filma su uzastopce bila nominovana za Oskara, 1967. i 1968. godine, a ostatak njegove karijere su potom krasili filmovi snimani kao međunarodne koprodukcije sa velikim filmskim zvezdama poput Izabel Iper (Isabelle Huppert), Romi Šnajder (Romy Schneider) i Ani Žirado (Annie Girardot).
Rođen je u Parizu u januaru 1929. godine, gde su njegovo oboje roditelja studirali i postali inženjeri. Kada je imao dve godine roditelji se vraćaju u Beograd gde je odrastao, ali koji ponovo napušta 1947. godine da bi bio deo prve generacije studenata na kasnije svetski poznatoj Praškoj akademiji za film. Već sledeće godine primoran je da se vrati u Beograd zbog Rezolucije Informbiroa, a zapošljava se kao asistent režije u novootvorenom studiju Zvezda film, preteči Avala filma.
Posle niza kratkih filmova snimljenih 1950-ih, Petrović snima debitantski igrani film "Dvoje" 1961. godine. Njegov treći igrani film, ratna drama "Tri", prema pripovetkama Antonija Isakovića, okreće njegovu karijeru u novom smeru. Film osvaja nagradu na Festivalu u Karlovim Varima, tada najznačajnijem istočnoevropskom festivalu, donoseći mu prvu nominaciju za Oskara.
Petrovićev sledeći film "Skupljači perja" postao je jedan od najpoznatijih, najgledanijih i najpopularnijih filmova sa ovih prostora i u zemlji i u svetu. Osvojio je prestižne nagrade u Kanu i još jednu nominaciju za Oskara, a gledalo ga je 200.000 gledalaca samo u Parizu. I u tadašnjoj Jugoslaviji probio je sve rekorde gledanosti i, što je najznačajnije, označio je početak jednog autentičnog umetničkog izraza u prikazivanju Balkana na ekranu, koji je dugo ostao uticajan, kopiran, ali i kontroverzan.
Skupljači perja, foto: Jugoslovenska kinoteka
Jugoslovenska kinoteka prikazala je 2017. godine na 70. Kanskom filmskom festivalu novoizrađenu kopiju filma “Skupljači perja”, koji je 1967. godine nagrađen Velikom nagradom žirija i proslavio je Bekima Fehmiua i Oliveru Katarinu. Kanski festival prikazao je “Skupljače perja” u okviru uglednog programa Kan klasik. Povodom 50-godišnjice tog filma,
Petrović se posle tog filma okrenuo književnim adaptacijama i radio filmove inspirisane delima Dostojevskog, Bulgakova i Crnjanskog. U Nemačkoj je 1977. godine završio i svoj jedini film koji nije bio vezan za ove prostore, "Grupni portret s damom", kao nemačku i francusku koprodukciju prema istoimenom književnom delu nobelovca Hajnriha Bela (Heinrich Böll).
Posle toga se vratio u Jugoslaviju vođen željom da ekranizuje "Seobe" Miloša Crnjanskog. Ta produkcija je jako dugo trajala i naišla na niz pravnih i finansijskih problema, pa Petrović nije uspeo da taj projekat sasvim privede kraju.
Cenjen, ali i osporavan u Beogradu, sa čestim političkim problemima koji su kulminirali oko diplomskog filma "Plastični Isus" njegovog studenta Lazara Stojanovića, Petrović nije našao mir u zemlji koju je do kraja smatrao svojom.
Umro je od teške bolesti u bolnici Salpêtrière u Parizu, u 65. godini. Sahranjen je u Parizu, na groblju pesnika i umetnika Père Lachaise.
Petrovićevim imenom nazvana je glavna nagrada Festivala autorskog filma u Beogradu.
*Naslovna fotografija: Wikimedia, Radmila Petrovic Čvorić, CC BY-SA 3.0
(SEEcult.org)
