Ko gradi grad?
Serija javnih razgovora o temama značajnim za razvoj gradova na Zapadnom Balkanu, koja bi trebalo da podstakne širi dijalog o stanju, smeru i učesnicima urbanog razvoja u Beogradu, Srbiji i regionu, biće održana od 17. do 19. juna u Kulturnom centru Rex, u saradnji s Grupom 484 i STEALTH.unlimited.
Serija javnih razgovora o temama značajnim za razvoj gradova na Zapadnom Balkanu, koja bi trebalo da podstakne širi dijalog o stanju, smeru i učesnicima urbanog razvoja u Beogradu, Srbiji i regionu, biće održana od 17. do 19. juna u Kulturnom centru Rex, u saradnji s Grupom 484 i STEALTH.unlimited.
Na otvorenim razgovorima “Ko gradi grad?” govoriće ljudi koji se bave gradom, a dolaze iz različitih profesija i pozicija - od donosilaca urbanističkih odluka na nivou grada, preko građevinskih investitora, arhitekata, urbanista, sociologa, ekonomista, pravnika, do aktivista i građana koji aktivno učestvuju u dilemama u vezi sa razvojem gradova Zapadnog Balkana.
Serija od šest diskusija trebalo bi da utvrdi ko su sve učesnici razvoja grada, koji su njihovi stavovi, ciljevi i sredstva, šta sve utiče na tok ovog procesa i kako se može povećati učešće svih zainteresovanih strana u donošenju odluka u vezi sa urbanim i prostornim pitanjima grada.
Autori projekta žele da pokažu i da se, uprkos naglim promenama u urbanističkom i prostornom razvoju, bojažljivo stvaraju novi odnosi, osmišljavaju nove strategije i čine dostupnim nova oruđa za osmišljavanje mogućeg izgleda urbane budućnosti, a da ih stvaraju stručnjaci poput arhitekata i urbanista, ali pre svega građanske inicijative i grupe građana u čitavom regionu Zapadnog Balkana.
Koje su specifičnosti odnosa grada i kapitala u kontekstu tržišne ekonomije zemalja Zapadnog Balkana? Kako kapitalne investicije velikih razmera utiču na urbano uređenje? Koje su njihove posledice po grad i šta su mogući pravci budućeg razvoja? Ko su učesnici razvoja grada, šta su njihovi ciljevi i sa kojim sredstvima raspolažu? Da li će ekonomska kriza radikalno promeniti način na koji se grad razvija? Da li se putem reprezentativne demokratije može upravljati razvojem grada na način zadovoljavajući po njegove građane? Kako različiti pravni okviri stimulišu određene tipove i smerove razvoja grada? Koji su postojeći modeli za učešće građana u oblikovanju prostora grada? Kakva je ravnoteža između privatnog i javnog interesa u razvoju naših gradova? Koje su specifičnosti i šta su zajedničke teme na koje se usređuju različite nevladine organizacije i građanske inicijative koje se bave urbanim razvojem u zemljama Zapadnog Balkana? Da li je neophodna promena u današnjoj dispoziciji ‘sila’ koje formiraju budućnost grada?, neka su od pitanja koje će pokrenuti serijal razgovora “Ko gradi grad?”
Prema navodima organizatora, uprkos nesvakidašnjem fizičkom preobražaju koji su gradovi u regionu doživeli u protekle dve decenije, ozbiljniji dijalog predstavnika gradskih vlasti, građevinskih investitora, stručnjaka iz oblasti urbanističog razvoja i samih građana do sada (uglavnom) izostaje, a sam proces razvoja grada se najčešće odvija po logici tržišnih odnosa, praćenih klijentalizmom, diktatom kapitala i nejasnim pozicijama uključenih aktera. Rezultati tranzicionih procesa i dominacije “pravljenja profita” nad dramatično devaluiranim “zajedničkim” i “javnim” se ujedno najočiglednije manifestuju u prostornoj dimenziji društva - urbanizmu i arhitekturi grada.
U trenutnim političkim i kulturnim raspravama u zemalja Zapadnog Balkana društveni razvoj se dominantno fokusira na kriterijume za evropske integracije - ostavljajući urbani i prostorni razvoja van fokusa, zanemarujući njihov značaj za (buduće) društvo i ostavljajući te teme za raspravu pojedincima i grupama koje smatraju da je takav diskurs više nego neophodan. Posebno u trenutku globalne ekonomske krize, kada su trenutni i budući investicioni planovi zaustavljeni i neizvesni, dajući nam vremena za preispitivanje.
U Beogradu, kontroverze na temu “ko gradi grad” pokrenute su prošle godine promenama Generalnog urbanističkog plana, koje su uključile pretvaranje industrijske zone u građevinsko zemljište, otvarajući time mogućnost najvećim privatnim igračima da ostvare dobiti o trošku gradskog i državnog budžeta.
Slučajevi Luke Beograd i tržnog centra Ušće dospeli su do pažnje široke javnosti kada su mehanizmi njihovog nastajanja obelodanjeni.
Najnovije kontroverze i protivljenje građana urbanom razvoju izazvala je rekonstrukcija Bulevara kralja Aleksandra i seča stabala platana duž bulevara. Gradonačelnik Beograda pokazao je spremnost da otvori javni dijalog o budućnosti izgleda bulevara tek nakon što je drveće posečeno.
Tokom godina formirano je nekoliko građanskih inicijativa koje su se suprotstavile pretvaranju gradskih parkova, parkinga ili delova gradskih šuma u gradilišta, uključujući i borbu građana oko Petog parka, koji su uspeli da odbrane posle gotovo pet godina. Međutim, te inicijative ostaju vrlo lokalne i često ne uspevaju da na duže staze utiču na donosioce odluka, građevinske investitore, planere i arhitektonsku praksu.
Prema navodima autora projekta, značaj razgovora svih koji se bave ili su zainteresovani za razvoj grada leži u značaju samog grada.
Zbog toga, razmišljanje o gradu u kojem želimo da živimo predstavlja ujedno i preispitivanje kakvo društvo želimo da budemo i kako vidimo budućnost ispred nas, naveli su autori projekta.
Pored sagledavanja predistorije, aktera, trenutnog stanja i novonastajućih pravaca u urbanom razvoju Srbije i Zapadnog Balkana, serijal razgovora “Ko gradi grad?” fokusiraće se na razumevanje uticaja koji različiti pravni i ekonomski okviri, i pojedinačna rešenja unutar njih, imaju na stimulisanje određenih smerova razvoja grada, kao i na to koji su postojeći a koji mogući modeli učešća građana u procesu razvoja grada. Posebna pažnja će biti posvećena iskustvima, strategijama i sredstvima građanskih inicijativa koje se bave temama urbanog i prostornog razvoja gradova našeg regiona kao i projektima pojedinaca, organizacija i institucija koje uključuju građane u bavljenje i rešavanje urbanih i prostornih problema zajednice.
Otvoreni razgovori počinju 17. juna “Rečnikom gradskih dilema” koji će biti formulisan kroz petominutna izlaganja ljudi iz različitih profesija i javnih ličnosti sa različitim interesovanjem za grad.
Serijal “Ko gradi grad?” pokrenuli su Grupa 484, STEALTH.unlimited (Ana Džokić i Marc Neelen) i Kulturni centar Rex uz podršku Instituta za otvoreno društvo i Hajnrih Bel (Heinrich Böll) fondacije.
Sajt tog projekta je www.kogradigrad.org
*Foto: Ivan Kucina (Peti park, 1. maj 2010.)
(SEEcult.org)
