Omaž Luni u Kinoteci
Jugoslovenska kinoteka prikazuje od 15. do 17. juna program izabranih filmova Bigasa Lune (1946-2013), nedavno preminulog istaknutog španskog reditelja, zaslužnog između ostalog i za lansiranje uspešnih karijera Penelope Kruz i Havijera Bardema.
Publika u Jugoslovenskoj kinoteci može da vidi filmove “Mesec i sisa” (1994), “Šunka šunka” (1992), za koji je Luna dobio Srebrnog lava u Veneciji i nagradu u San Sebastijanu, “Vojvotkinja od Albe” (1999), “Zlatna jaja” (1993) i “Sobarica sa Titanika” (1997).
Luna je preminuo 6. aprila u 67. godini svojoj kući u Taragoni na katalonskoj rivijeri, a prema njegovoj želji, sahranjen je u krugu najuže porodice. I pored teške bolesti, radio je na snimanju filma “Mecanoscrito del segundo origen” prema adaptaciji istoimenog romana pisca Manuela de Pedrola.
Penelope Kruz je povodom njegove smrti saopštila da je bio jedna od najmudrijih osoba koje je znala.
"Živeo je u sadašnjosti i uživao u malim stvarima“, navela je ona, dok je Bardem naveo da duguje Luni ženu koju voli, dve srodne duše i karijeru koji nikada nije ni sanjao da će imati.
Luna je studirao najpre ekonomiju, a nakon što je napustio studije, posvetio se izučavanju dizajna i projektovanja nameštaja, pa je krajem 60-ih osnovao sa Karlesom Riartom studio “Gris” koji se bavio industrijskim dizajnom nameštaja i enterijera. Između ostalog, 1973. godine je sa još dvojicom kolega realizovao celokupnu unutrašnju signalizaciju za centralnu bolnicu u Barseloni. Zahvaljujući radu u bolnici, postao je i saradnik na jednom projektu psihoterapije u vezi sa umetnošću.
Prva filmska ostvarenja Lune, kako je podsetio Marjan Vujović u junskom programu Kinoteke, vezana su za njegov dizajnerski rad - tokom 1971. godine režirao je kratkometražni film u super 8 formatu “El llit. La taula” koji je bio namenjen prikazivanju sa određenim brojem dijapozitiva. Zahvaljujući interesovanju za konceptualnu umetnost i za nove tehnologije snimanja, 1973. godine izložio svoja dela u sali “Vicon” u Barseloni. Koristeći snimljene materijale nastale u super 8 formatu, realizovao je kratki film “Taulas”. Sličan postupak je koristio i u sledećem kratkometražnom filmu “Cadires” iz 1974. godine.
Prvi dugometražni film “Tetovaža”, prema romanu Manuela Vaskeza Montalbana, potpisao je 1976. godine, a bavio se tabu temom incesta.
Kratkim filmom “Historias impudicas” prešao je sa tema industrijskog dizajna na erotiku. Njega čini 11 kratkometražnih filmova snimljenih na 16mm filmskoj traci. Potom je, nakon tri godine rada, završio i kratkometražni film “Consol Tura” i debitovao na festivalu u Kanu mračnim filmom “Bilbao” u kojem seksualno opsednuti ubica prvo siluje, a nakon toga i ubija jednu ženu. Sledeće godine u Kanu je prikazao i film “Carniche” o sodomiji prema životinjama.
Erotska vizija se izdvaja kao jedini odgovor nesporazumima među ljudima i ona je dominantna u ta tri filma i nastavlja se u Luninoj reviziji Kjubrikove Lolite, u filmu “Lola” iz 1986. Vrhunac takvog pogleda na svet nalazi se u njegovom remek delu “Las etades de Lulu” iz 1990. godine s Frančeskom Neri u glavnoj ulozi.
Međunarodni uspeh i interesovanje kritike stekao je filmom “Šunka Šunka”, s Penelopom Kruz, Stefanijom Sandreli i Havijerom Bardemom u glavnim ulogama. Dijaloge u tom filmu napisao je istaknuti katalonski pisac Kuim Monzo. Sa sledeća dva filma “Mesec i sisa” i “Zlatna jaja” potvrdio je uspeh na međunarodnoj sceni, uz naklonost kritike.
Zahvaljujući tim filmovima, publika širom sveta je imala priliku da se upozna sa tada mladim glumcima Penoelopom Kruz i Havijerom Bardemom koji će u naredne dve decenije, uz Antonija Banderasa, proslaviti špansku glumačku školu i u Holivudu.
Lunin sledeći film “Bambola” s Valerijom Marini pretrpeo je oštre kritike i doživeo veliki neuspeh kod publike, što ga je udaljilo od kinematografije u sledećih nekoliko godina.
Krajem 90-ih potpisao je scenario i režiju filmova “Sobarica sa Titanika” i “Vojvotkinja od Albe”, kojima je ponovo doživeo uspeh i kod publike i kod kritike. U novom veku, pored nekoliko dokumentarnih i televizijskih ostvarenja, može se izdvojiti kontroverzna i misteriozna ljubavna priča “Zvuk mora” iz 2001. godine.
Jugoslovenska kinoteka podsetiće do kraja sezone i na nedavno preminulog profesora i istaknutog umetnika animiranog filma Nikolu Majdaka (1927-2013), kao i na scenaristkinju Rut Praver Džabvala (1927-2013), svestranog španskog autora Hesusa Franka (1930-2013) i glumicu Saritu Montijel (1928-2013).
Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
