Politike grada i razvoj identiteta

Izložba “Grad: mesto identiteta”, koja predstavlja oko 130 dela iz svih zbirki Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, svečano je otvorena na dva muzejska nivoa, na kojima posetioci imaju priliku da vide radove umetnika različitih generacija iz Srbije i regiona, koji daju uvid u načine na koje urbana sredina utiče na formiranje ličnog i kolektivnog identiteta, propitujući i razvoj modernosti uopšte na ovim prostorima.

Među zastupljenim autorima na izložbi su: Marko Čelebonović, Mića Popović, Neša Paripović, Milica Tomić, Sava Šumanović, Ivan Tabaković, Jasmina Cibic, Krsto Hegedušić, Vasa Pomorišac, Dušan Džamonja, Srđan Đile Marković, Bojan Bem, Petar Omčikus, Balint Sombati, Zoran Todorović, Mihael Milunović, Srđan Apostolović, Biljana Đurđević, Radoš Antonijević, Dragoslav Krnajski, Bata Mihajlović i mnogi drugi, a njihova dela su iz svih zbirki MSUB-a - slikarstva od 1900. do 1950, slikarstva posle 1950, papirnog materijala (grafika, crtež, akvarel i dr.), skulpture i instalacije i Zbirke fotografije, filma, videa i digitalnih medija.

Prema koncepciji kustoskog tima koji čine Una Popović, Svetlana Mitić, mr Mišela Blanuša, Žaklina Ratković i dr Rajka Bošković, izložba "Grad: mesto identiteta" problematizuje načine na koje urbana sredina može da se posmatra kao mesto gradnje i kontinuiranog formiranja identiteta, ne samo osnovnog/suštinskog već i umetničkog. Kroz izložbene celine gradskih toposa, predstavlja se ono što u užem i širem smislu definišemo kao gradsko (arhitektura, društvene i kulturne aktivnosti, oblici ponašanja, stil života i dr.) i što kao podidentitet, svojim prostornim i socijalnim odlikama, bitno određuje razvoj individualnih i kolektivnih modela delovanja i ophođenja. Asocijativno i tematski mapiraju se i jukstaponiraju umetnička dela od početka 20. veka do ranih 2000-ih, koja širokim spektrom značenja na različite načine tretiraju pojedinca – od najočiglednijih pojedinosti kao što su fizičke karakteristike ili društvena angažovanost, pa do najsloženijih unutrašnjih preispitivanja koja se mogu istovremeno sagledati i na nivou grupnog mentaliteta.

Fokus kustoskog tima je na antropološkoj i kulturološkoj analizi dela iz kolekcije, čime je otvorena mogućnost dvojakog sagledavanje teme. Kroz brojne umetničke radove uočavaju se procesi oblikovanja i mapiranja osobenosti i karaktera pojedinaca koji u gradu žive, odnosno pozicije – kako grad tretira nas a potom i kako pojedinac/umetnik, kroz vlastitu vizuelnu prizmu ili teorijsku elaboraciju, tretira fizičko okruženje – kako umetnik/umetnica vidi grad. Te pozicije razvijaju se zahvaljujući različitim obrascima delovanja:  svesno, spontano, emotivno, vrednosno, artificijelno, kao osobenim vidovima ponašanja u kontekstu specifičnog okruženja. Posledice uzajamnog delovanja mogu biti podsticajne, delotvorne, ali i ograničavajuće, devastirajuće za čoveka-građanina, jer polis sprovodi i različite modele represije. To naročito biva provokativno za umetnika-pojedinca i može se odraziti na njegovu/njenu jedinstvenu socijalizaciju, izraženu upotrebom raznolikih jezičkih formi unutar konkretnih praksi.

Jasmina Cibic, Tear Down and Rebuild,  jednokanalni HD video,  2015.

Izložba nije strukturirana hronološki, već je podeljena u pet tematskih celina koje se mogu označiti kao odrednice/nivoi u promišljanju grada kao mesta tvorbe različitih vrsta identiteta: Privatni prostori: svakodnevica u zajedništvu; Semiotika grada; Urbani svet / globalni grad; Subjekat i mesto i Distopija – utopija. Unutar svake od tih celina izdvojena su pojedina dela koja na poseban način korespondiraju sa datim segmentom.

Miodrag Mića Popović, Autoportret sa maskom, 1947.
Imajući u vidu da zbirka MSUB-a obuhvata period od 1900. do danas, te da omogućava slojevit prikaz rađanja i razvoja modernosti koja se istorijski vezuje za evoluciju i konsolidaciju grada, grad se i izdvojio i postao označitelj moderne misli i delovanja tokom čitavog XX veka do danas, ali i centar umetnosti i umetničke produkcije, rekla je na otvaranju direktorka MSUB-a Marijana Kolarić.

U bogatstvu i diverzitetu zastupljenih dela, kolekcija MSUB-a, kako je istakla, pruža mogućnost za šira posmatranja i promišljanja rađanja i razvoja modernosti na ovim prostorima, kako u umetnosti, tako i šire gledano u pogledu refleksija društvenog i kulturnog razvoja, pa i razvoja pojedinca unutar zajednice i obrazovanja raznolikih kulturnih obrazaca koji definišu bilo lokalni, urbani, bilo kolektivni i nacionalni karakter.

Izložba stoga “teži da problematizuje načine na koje urbana sredina može da se posmatra kao mesto kontinuiranog formiranja ličnog i kolektivnog identiteta”.

Marijana Kolarić i kustoskinje izložbe Grad: mesto identiteta

Una Popović, jedna od kustoskinja izložbe i kustoskinja Zbirke fotografije, filma, videa i digitalnih medija, rekla je da izabrana dela služe kao resursi, dokumenti vremena u odnosu na koje postavljamo složenija pitanja oko pojma i načina formiranja identiteta, koliko god to značenje bilo široko i sveopšte.

“Najveća tajna od svih tajni i jeste tajna identiteta, ali i načina delovanja i politike grada, mesta različitosti, stalne vibrantnosti, procesa, beskonačnosti. I jedan i drugi pojam predstavljaju moguće nepregledno definisanje jer stoje u osnovi svih drugih tajni: života, mišljenja, slobode”, dodala je Una Popović, viša kustoskinja u MSUB-u.

Svetlana Mitić, takođe članica kustoskog tima i kustoskinja Zbirke slikarstva posle 1950, naglasila je da je koncipiranjem specifičnog tematskog okvira, publici omogućeno da sagleda široko spektar umetničkih ličnosti čije se učešće na umetničkoj sceni zemlje prati od perioda nastanka i razvoja modernističkih i avangardnih poetika prve polovine 20. veka, pa sve do umetničkih ostvrenja nastalih u prve dve decenije 21. veka.

“Time bismo mogli reći da je izložba ‘Grad: Mesto identiteta’ u potpunosti bazirana na delima iz zbirki MSUB-a, a složenošću svog koncepta, izložba otvara mogućnost preispitivanja, kontekstualizovanja i reinterpretacije značajnog broja umetničkih ostvarenja. Upravo ovakav način kustoskog rada produbljuje i daje trajni smisao postojanju svake umetničke zbirke”, dodala je Svetlana Mitić, muzejska savetnica.

Miodrag Ivanović; MK

Državni sekretar Ministarstva kulture Srbije Miodrag Ivanović, koji je zvanično otvorio izložbu, rekao je da je savremeni razvoj gradova decenijama unazad doveo do pojave takozvanog generičkog grada, jer gradovi su počeli da liče jedni na druge, preuzimajući istovetan model savremenog arhitektonskog oblikovanja.

“Ipak, svaki grad ima svoju priču koja se nužno vezuje za njegove stanovnike. Jezik umetnosti je upravo način kojim gradovi progovaraju, i svoju priču prenose svojim stanovnicima i posetiocima”, konstatovao je Ivanović i dodao da autorke izložbe odabranim delima “pokreću dijalog sa publikom i otvaraju prostor za drugačije sagledavanje tokova naše i opšte istorije, ali pokazuju i bogatstvo fonda MSUB-a koji svojim sadržajem omogućava sagledavanje i najkompleksnijih stvaralačkih fenomena”. Na tome im, kako je istakao, najiskrenije čestita.

Izložba je otvorena do 20. avgusta na drugom i trećem nivou MSUB-a, a tokom njenog trajanja biće organizovane različite forme pratećeg programa.

*Foto: Bojana Janjić

(SEEcult.org)