66. Sterijino pozorje - Zlu vremenu, uprkos
Pandemija korona virusa i neizvesnost koju je unela u pozorišni život inspirisala je selektora 66. Sterijinog pozorja Milivoje Mlađenovića na slogan “Zlu vremenu uprkos”, koji uokviruje deset predstava u takmičarskom programu iz Srbije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine, kao i tri u međunarodnom programu “Krugovi” i dve u off programu.
Takmičarski program 66. Sterijinog pozorja, koje će biti održano od 18. do 26. juna, čine predstave “Gospođa ministarka” Bransilava Nušića, u produkciji Hrvatskog narodnog kazališta Ivana pl. Zajca iz Rijeke, u režiji Tatjane Mandić Rigonat, zatim "Deobe" Dobrice Ćosića, u dramatizaciji Spasoja Ž. Milovanovića i režiji Juga Radivojevića, nastalu u koprodukciji SNP-a, Narodnog pozorišta u Nišu i Narodnog pozorišta Priština sa sedištem u Gračanici, zatim autorski projekat Andraša Urbana "Vitezovi Lake male" Pozorišta "Deže Kostolanji" iz Subotice, "Kus petlić" Aleksandra Popovića, u režiji Milana Neškovića i izvođenju Narodnog pozorišta u Subotici, "Derviš i smrt" Meše Selimovića, u dramatizaciji i režiji Dejana Projkovskog, u produkciji Narodnog pozorišta Republike Srpske iz Banjaluke, "Radio Šabac" Olge Dimitrijević, u izvođenju Šabačkog pozorišta, "Ako dugo gledaš u ponor" prema motivima istoimenog romana Enesa Halilovića, autorski projekat Zlatka Pakovića, u produkciji Regionalnog pozorišta Novi Pazar/Kulturnog centra Novi Pazar, "Velika depresija" Filipa Grujića, u režiji Marka Čelebića, u produkciji SNP-a i Centra za razvoj vizuelne kulture iz Novog Sada, "Tiho teče Missipi" Vladimira Tabaševića, u režiji Ivice Buljana i u produkciji Beogradskog dramskog pozorišta, te "Šindlerov lift" Darka Cvijetića, u dramatizaciji i režiji Kokana Mladenovića, a u produkciji Kamernog teatra 55 iz Sarajeva.
Konstatujući da “nikad nije bilo toliko neizvesnih situacija u istoriji Sterijinog pozorja (nekada Jugoslovenskih pozorišnih igara), kao što je to bilo u ovoj sezoni”, budući da su najave, pa otkazivanja premijera postala svakodnevna, demorališuća pojava, Mlađenović je naveo u obrazloženju selekcije da se nesigurnost planiranja, pokoravanje, ponekad do apsurda doteranim propisima o merama zaštite od pandemije virusa, nepovoljno odrazila na srpsko pozorište, ionako “u dobroj meri dezorijentisano, uniženo, uskraćeno”.
“Pandemija je oslabila imunitet pozorišnog organizma”, naveo je Mlađenović, dodajući da se umešala najdirektnije u produkciju predstava, pa su u repertoaru srpskih pozorišta preovladale kamerne forme.
“Pandemija je uticala i na sam umetnički proces nastajanja predstava, na režiju i dramaturgiju. Tako je virus indirektno diktirao i dramsko pismo: nalagao piscima koje teme da opserviraju, kako da udese radnju, koliko likova da uvedu u dramu”, naveo je Mlađenović, dodajući da su među tim malim pozorišnim oblicima i vrlo uspele predstave, poput “Za sada je sve ok”, autorskog projekta Snežane Trišić i ansambla Kruševačkog pozorišta, pa čak i monodramske forme “Čaj sa Kublajkanom” Saše Radonjića, u izvođenju Jugoslava Krajnova.
Na idejno i tematsko ustrojstvo, kako je naveo, uticala je i opšta atmosfera u zemlji i svetu, pa se kao opsesivna tema, ključna reč dramskih dela nametnuo pojam Zla kao etička kategorija i iz nje proistekli pojmovi (strah, teskoba, izopačenost, pokvarenost).
“Slučaj Zla, filozofija Zla, proučavanje ovog pojma sa raznih stanovišta, ukotvilo se i kao dominanta predstava odabranih u Takmičarskoj selekciji, ali provejava i drugim dvema selekcijama. Neće biti da se to dogodilo bez Naloga vremena. Jer, još se nismo ohladili ni od prethodnih, ratnih zala devedesetih, a sustiglo nas je opšte zlo. Tako je dramskim piscima, dramaturzima i rediteljima Slučaj ‘zapovedio’, možda i nesvesno, da adaptacijom nanesu i grub sloj koji asocira ili referiše na aktuelnu problematiku nesreće celog čovečanstva. Nekoliko dramskih dela koja se pojavom virusa i njegovog uticaja na duh i društveni organizam bave suštinski i dubinski, samo su naznaka da će se dejstvo virusa problematizovati i umetnički obrađivati tek u godinama koje dolaze. Umetnički odgovor na to kako nas je virus smrtonosac mentalno i duhovno razorio, tek će uslediti”, ocenio je Mlađenović.
Kao veoma bitnu odliku ovogodišnje produkcije srpskih pozorišta naveo je i izvesnu, ali konstantnu dozu autoreferencijalnosti i to ne samo na planu pozorišnih predstava, nego i pozorišta kao celovitog organizma.
“U svim predstavama kao da se čuje poklič Zlu vremenu, uprkos! Srpsko pozorište postoji i deluje ‘ustuk svakoj zlosti’ kao u besmrtnoj pesmi Laze Kostića”, naveo je Mlađenović, dodajući da takav stav potvrđuje i činjenica da je u srpskim pozorištima u prethodnom selekcionom postupku izvedeno 40 predstava prema tekstovima srpskih dramskih pisaca. Među njima je čak 25 praizvedenih,, što je znak optimizma kad je reč o domaćoj drami.
“Osim izvanrednih predstava odabranih u takmičarski progam Festivala, čvrsto sam uveren da bi, po značaju i estetskim vrednostima, još najmanje tri predstave mogle ući u krug odabranih pozorišnih ostvarenja, a standarde umetnički vrednih ostvarenja koji mogu podstaći na ozbiljan dijalog pozorišnih stručnjaka zadovoljava više od polovine izvedenih predstava, što je znak uznapredovale samosvesti naših pozorišnih uprava”, naveo je Mlađenović, dodajući da je primetno da u nedostatku savremenih dramskih dela pozorišta posežu ne toliko za proverenim tradicionalnim dramskim delima, nego za udešavanjem romanesknih tvorevina za pozornicu. Tako su uzorne dramatizacije romana zapremile polovinu takmičarske selekcije 66. Pozorja.
Takav trend, kako je primetio, prisutan je u repertoaru Srbije i zemalja u regionu, te se čini da bi opisu sadašeg stanja savremenog dramskog teksta sasvim odgovarala maksima “Društvo u dramatizovanom romanu”, kao parafraza čuvenog dela Vladimira Stamenkovića “Pozorište u dramatizovanom društvu”. Uočava se i dominacija autorskih projekata i kolektivni rad. Tako nastaju vredna i raskošna pozorišna ostvarenja, ali se otvara i pitanje autorstva, tvorca koji je dao konačan oblik, čvrstinu, snagu, misao predstave, naveo je Mlađenović.
Predstave izvedene prema delima savremenih domaćih dramskih pisaca, kako je naveo, potvrđuju da su domaća pozorišta u stanju da odgovore na sve izazove vremena u kome žive. Dramski pisci tražili su i nalazili građu u dubini i tami nacionalnog iskustva, u svetu koji ih okružuje, u svom intimnom svetu, ili proučavanjem sveta i u konfrontaciji s njim, u razotkrivanju njegovih tajni.
“Opšta je ocena da je, bez preterivanja, srpsko pozorište u ovom trenutku herojsko. Uspelo je da odoli svim faktorima koji su ga ometali. Pozorišna tvorevina, predstava, krhka je, tanana, sazdana od najosetljivijih duhovnih treperenja i zato se mora poštovati, naročito vrednovati to što je u vanrednim okolnostima uopšte opstala. Recepcija predstava kako oficijelne pozorišne kritike tako i recepcija publike, nepotpuna je, ne sadrži onaj elemenat zanosa, oduševljenja, nema uporište u kolektivnom doživljaju. U predstave se ulazi iz stvarnosti, postupno, dodiruju se te dve ravni, ukazivanjem na vrednost osobitog ljudskog kontakta nazvanog pozorište, pa je uskraćenost za taj vibrantni spoj sigurno osujetila potpuni angažman publike u prijemu pozorišnih senzacija”, naveo je Mlađenović. Što se tiče zastupljenosti dela srpskih dramskih pisaca u inostranstvu, ona su zbog dejstva pandemije ređe prisutna u repertoaru (uopšte nisu radila pozorišta u Sloveniji, Severnoj Makedoniji, Crnoj Gori), tako da je oslonac u selekciji Krugovi našao u predstavama iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine.
Inače, kako je primetio, pozorišna situacija u regionu, ranije okrakaterisana kao “jugonostalgična”, sve više zamenjena oznakama otvoreno “jugoslovenskog” ili “postjugoslovenskog” duha. Dramski pisci, reditelji, dramaturzi sve su više angažovani u državama regiona, učestvuju u zajedničkim projektima.
“Žarka želja za radom održala je srpski teatar. Nepobitna je činjenica da je srpsko pozorište u minulom periodu delovalo podvižnički. Uprkos remetilačkim faktorima, više od polovine premijerno izvedenih predstava po delima domaćih dramskih pisaca nametnulo se kao vredno, atraktivno, rediteljski sveže i provokativno delo”, naveo je Mlađenović, predloživši da se u Takmičarskoj selekciji izvede deset predstava, kao vid podsticaja pozorištu, a i način da se Sterijino pozorje obogati, te donekle nadomesti oskudica pozorišnih senzacija u prethodnoj godini.
“Sterijino pozorje je najveći pozorišni praznik te bismo ga ovim proširenjem, Zlu vremenu, uprkos učinili raskošnijim. Iz predloženih festivalskih celina moguće je sagledati kakve su tendencije kad je reč o statusu domaćeg dramskog teksta (savremenog i baštinjenog) u srpskom pozorištu i svetu u ovom trenutku, kao što se može sagledati i pozicija srpske drame i pozorišta i usporedba sa stanjem nacionalne drame u pozorištima regiona”, naveo je Mlađenović.
Mlađenović je za netakmičarski međunarodni program “Krugovi” predložio predstave “Hotel ‘Zagorje’” - autorski projekat Anice Tomić i Jelene Kovačić prema motivima romana Ivane Bodrožić, u izvođenju Gradskog dramskog kazališta “Gavela” iz Zagreba, “Dečak je govorio Bogu” Damira Mađarića, u režiji Sama M. Strelca, u izvođenju Hrvatskog narodnog kazališta u Osijeku, te “Kreketanje” Almira Bašovića, u režiji Aleša Kurta i izvođenju Narodnog pozorišta u Tuzli.
U selekciji Druga scena (off-program) našle su se “Poetika gledanja” Andraša Urbana, u izvođenju Pozorišta “Deže Kostolanji”, te “Kao da kraj nije ni sasvim blizu” Maje Pelević, u režiji Nikole Zavišića i produkciji Bitef teatra.
(SEEcult.org)
