Beogradski oproštaj od Mire Furlan
Kolege i prijatelji velike hrvatske i jugoslovenske glumice Mire Furlan, koja je iznenada preminula početkom ove godine u Los Anđelesu, emotivno su se oprostili od nje 11. maja u Jugoslovenskom dramskom pozorištu (JDP) u Beogradu, podsećajući na njene uloge, ali i na životne teškoće i praktično progon u emigraciju, kao i njenu humanost, antiratni angažman i borbu za slobodu.
Na komemoraciji u JDP-u, čiji je Mira Furlan bila pridruženi član, o njenom životu i delu govorili su Vojislav Brajović, Goran Marković, Predrag Miki Manojlović i Olja Bećković. Emitovane su i video poruke Žarka Lauševića, Slobodana Unkovskog, kao i američkih glumaca Bila Munija, Pitera Džurasika, Klodije Kristijan i Željka Ivaneka.
Beogradskom oproštaju od Mire Furlan, održanom nekoliko meseci zbog epidemiološke situacije nakon riječkog, prisustvovale su njene mnogobrojne kolege, vidno emotivno potresene.
Plač na sceni JDP-a čuo se i kada je 1991. godine poslednji put odigrala “Pozorišne iluzije”, opraštajući se s publikom uoči odlaska u SAD sa suprugom Goranom Gajićem, jer nije videla mogućnosti za ostanak – kako je rekla svojevremeno u intervjuu za RTS, čiji je odlomak emitovan.
“Na zadnjoj predstavi smo stajali i plakali, i mi, i publika. Znali smo da je kraj jednog vremena”, rekla je u razgovoru sa Oliverom Milošević Mira Furlan, koja je preminula 20. januara u 66. godini u Los Anđelesu od posledica infekcije virusom Zapadnog Nila.
Na suze je podsetio i Žarko Laušević, počev od premijere “Pozorišnih iluzija” početkom ratova u bivšoj Jugoslaviji.
Prva suza ovde, na ovoj sceni sa njom - Mirom Furlan, suze sviju nas na početku našeg rođenog rata. Bila je to premijera naših 'Pozorišnih iluzija'. A ubrzo potom je usledila suza zbog naših raspršenih životnih iluzija. Mira je morala da ode. Suze zajedno, ovde sa njom, na sceni, suze cele sale našeg voljenog pozorišta, čijim imenom nismo prestali da se dičimo i posle sopstvenih umiranja pod ovim korovom", naveo je
Laušević u video poruci, u kojoj je istakao i plemenitost Mire Furlan.
“I na sceni i van scene. I kad bi i briljirala u ulozi neke prostakuše, plemkinja u njoj je potkazivala. Nije je mogla uniziti nijedna uloga, nijedna životna situacija. Osmeh. Idemo dalje. Plemkinja. Posle tog osmeha i najveći krivokletnici su mogli da osete samo stid. Mislim da se i smrt postidela", kazao je Laušević.
Laušević i Mira Furlan u Pozorišnim iluzijama, foto: JDP
Na život Mire Furlan podsetile su glumice Jasna Đuričić i Anita Mančić, pročitavši delove iz autobiografije Mire Furlan “Volim te više od svega na svijetu ili priče o pripadanju”.
Prethodno je glumac i predsednik Udruženja dramskih umetnika Srbije Vojislav Voja Brajović rekao je da je bila privilegija raditi sa Mirom Furlan i kao umetnicom, i kao ličnošću, koja kao da je imala zaduženje da se bori za pravdu i istinu, a s druge strane - da doživi nepravdu.
“Raditi sa osobom koja je pre svega imala zaduženje da se bori za pravdu i istinu, a opet da doživi takvu nepravdu. Bila je borac protiv fašizma, nacizma i deoba”, istakao je Brajović, pročitavši pesmu "J..o vas jezik" Fride Šarar, uveren da bi “Mira htela da je pročita".
Reditelj Goran Marković istakao je da je Miri Furlan uspelo nešto što retkima odavde uspeva, a to je da od nule napravi karijeru u Americi i ostane nepromenjena.
Na osnovu razgovora sa Mirom Furlan u četiri oka, koji je svojevremeno zapisao, Marković je napisao priču o njenoj hrabrosti, nakon što je, kako je konstatovao, bila prognana.
“Mira je u trenutku najzrelije karijere, kada je mogla da da najviše, sva tako pametna i izuzetno lepa, bila prognana. Ona i njen suprug Goran su bili objektivno ugroženi i morali su da se iz one Jugoslavije isele u Ameriku. Jedna diva i jedan mladi reditelj našli su se kao izgnanici u Njujorku. On je raznosio nameštaj, a ona se zaposlila kao konobar kod nekih ljudi u restoranu. U jednom trenutku, pričala mi je, raznosila je neke pice i stala je ispred dvoje ljudi koji su je pogledali i rekli: ‘Jesi li ti Mira?’. Prepoznali su je i ona je klimnula glavom. Ta dvojica su onda uzeli one pice, zafrljačili ih, ustali i demonstrativno otišli”, naveo je Marković, ističući da je Mira Furlan imala snage da počne sve od početka, da uzme časove engleskog jezika i napravi novu karijeru, ode u Holivud, ali da ostane nepromenjena.
Makedonski reditelj Slobodan Unkovski je u poruci ukazao na kopleksan rad na predstavi “Pozorišne iluzije” i stvaranje komičke strukture u vremenu koje je dozivalo oblake tragedije.
Za vreme devetomartovskih demonstracija na ulicama Beograda trajale su probe ljubavne scene likova koje su tumačili Mira Furlan i Laušević.
“Šetamo sa Mirom Furlan po Beogradu, gledamo tenkove JNA ispred Skupštine, sve deluje nestvarno. Iz jednog tenka iscurelo ulje na pločnik, a mi pričamo o scenama koje radimo… Kao da smo nedohvatljivi, kao da je ona zaštićena time što radi svoj posao maksimalno profesionalno, i kao da nas taj život u drugoj realnosti podiže iznad zemlje koja pokazuje velike napukline po šavovima”, rekao je Unkovski u video poruci.
Olja Bećković takođe se oprostila dirljivim govorom od svoje prijateljice, ističući da ovo “nije komemoracija, nego predstava o komemoraciji jedne duše".
Predrag Miki Manojlović, koji je režirao dramu Mire Furlan “Dok nas smrt ne razdvoji”, koja je na repertoaru JDP-a, podsetio je da je volela Verdija, Mocarta, Čajkovskog, Rolingstonse, Marlija, Morisona, bluz, istinski rokenrol, Leonarda Koena, Dilana, Vladu Divljana, Disciplinu kičme i Koju… Iznad svega volela je more. Cenila je prijateljstvo, istakao je Manojlović, navodeći i da je Mira Furlan bila “ogromna glumica” i “pisac ogromnog vokabulara”.
Manojlović se poslednji put čuo sa Mirom Furlan prošlog leta, a potom je iz svog telefona pustio “poslednji zvuk Mire Furlan koji je čuo” – njen zvižduk pesme “Que Sera Sera”.
Prisutni su na komemoraciji imali priliku da se u završnici prisete njenog izvođenja pesme “The Sea”.
Poslednji pozdrav Miri Furlan uputile su i druge teatarske kuće u regionu u kojima je igrala pre i nakon emigriranja 90-ih godina u SAD sa suprugom Goranom Gajićem, sa kojim je živela od sredine 80-ih na relaciji Zagreb-Beograd. Uz zvanične izraze zahvalnosti, iz HNK Zagreb, u kojem je svojevremeno dobila otkaz, dobila je posredno i molbu za oproštaj.
Povodom njene iznenadne smrti, Jugoslovenska kinoteka priredila je retrospektivu nekih od najpoznatijih filmova u kojima je igrala.
Lepota poroka, foto: Jugoslovenska kinoteka
Rođena 7. septembra 1955. godine u Zagrebu, Mira Furlan bila je među najznačajnijim i najvoljenijim glumicama u regionu, poznata po ulogama u oko 40 filmova, među kojima su bili i "Otac na službenom putu" (1985) Emira Kusturice, koji je osvojio Zlatnu palmu u Kanu, "U raljama života" (1984) i "Za sreću je potrebno troje" (1986) Rajka Grlića, "Lepota poroka" (1986) Živka Nikolića, za koji je dobila Zlatnu arenu u Puli za glavnu ulogu. Zlatnu arenu osvojila je i za sporednu ulogu u filmu "Kiklop" Antuna Vrdoljaka. Imala je, između ostalog, i zapažene uloge u TV serijama "Smogovci", “Velo misto”, “Nepokoreni grad”, “Vučjak”, “Bolji život”...
Diplomirala je 1978. glumu na Akademiji dramske umetnosti u Zagrebu, a iste godine postala je i članica HNK-a u Zagrebu, gde je ostvarila više zapaženih uloga, za koje je dobila i nagrade.
Međunarodno najznačajnije uloge ostvarila u TV seriji "Vavilon 5" (Babylon 5), u kojoj je glumila mirotvorku Delen, te u seriji "Izgubljeni" (Lost).
Poslednjih par decenija glumila je i u srpskim filmovima i serijama, uključujući film "Turneja" Gorana Markovića i TV seriju "Vratiće se rode", u režiji Gorana Gajića.
Na hrvatsku scenu se vratila 2002. godine - glavnom ulogom u predstavi "Medeja" Kazališta Ulysses - na poziv rediteljke Lenke Udovički i Radeta Šerbedžije.
Na institucionalnu pozorišnu scenu u Hrvatskoj vratila se naslovnom ulogom u “Kasandri” Kriste Volf 2016. godine u HNK-u Ivana pl. Zajca, kada je izjavila da je srećna što ima priliku da se vrati i glumi na svom jeziku, na velikoj pozornici koju je ostavila pre 25 godina. "Osobito mi je drago da se to događa baš u slobodnom gradu Rijeci”, zapisala je tada Mira Furlan.
Okolnosti koje su prethodile njenom odlasku u SAD Mira Furlan je opisala u otvorenom pismu sugrađanima, objavljenom u novembru 1991. godine u zagrebačkom Danasu, a potom i na njenom sajtu.
(SEEcult.org)
